Раççей Федерацийĕ

Раҫҫей (выр. Россия) е Раҫҫей Федерацийӗ, кӗске РФ (выр. Российская Федерация) — Европăн Хĕвелтухăҫ енĕпе Азин Ҫурҫĕр енĕнче вырнаҫнă патшалăх. Раҫҫей ку чи пысӑк лаптӑкӗпе патшалӑх тӗнчере [1]. РФре вунпӗр сехетри зонӑсем пур, вӑл вунтӑват ҫӗршывсемпе чикӗленет. Тӗнчери халӑхпа тӑххӑрмӗш вырӑнта. Чи пысӑк тата тӗпхули — Мускав. Культурӑллӑ тӗпхули те халӑхпа иккӗмӗш вырӑнта — Санкт-Петӗрпурк. Урӑхла пысӑк хулӑсем кусем Ҫӗн Ҫӗпӗр, Катерукпурк, Чулхула, Челепи, Хӗрлӗчар тата Хусан.

Россия

Раҫҫей Патшалăхĕ

Раҫҫей ялавĕ Раҫҫей гербĕ
125
Патшалăх чĕлхисем вырăс
Тĕп хула Мускав
Чи пысăк хула Мускав
Президент Владимир Путин
Премьер-министр Михаил Мишустин
Лаптăкĕ
 - Пĕтĕмпе
1 вырăнта
17 075 200 км2
Халăх йышĕ
 - Пĕтĕмпе(2004)
 - Йышлăхĕ
7 вырăнта
145 537 200
8,5/км²
Валюта ячĕ (RUB)
Вăхăт тăрăхĕ ГВ +02 пуçласа +12 таран
Патшалăх гимнĕ Раҫҫей гимнĕ
Тетел доменĕ .ru, .su, .рф
Тел. префиксĕ 7


Хӗвелтухӑҫ славянсем Европӑра III-мӗш VIII-мӗш ӗмӗрсем хушшинче пур. Пӗрремӗш славян патшалӑхӗ ку Киев Русӗ, вӑл 988 ҫулта Висанти империйӗрен христианлӑха йышӑннӑ. Русьран Аслӑ Мускав Кнеҫлӗхӗ хӑпӑнса ӳкнӗ, унтан Раҫҫей Патшалӑхӗне тытӑнчӗ. XVIII-мӗш ӗмӗрте пуҫламӑшра, ҫӗр тӗпченисем, ҫитӗнӳсем, анексисем те вӑрҫӑсем урлӑ Раҫҫей Империне пулса тӑнӑ. 1917 ҫулта Юпа революцийӗпе романовсен монархийӗ Импери пӗтрӗ тата тӗнчери чи пӗрремӗш Социалист патшалӑхӗ — РСФСР-не тытӑнчӗ. Революци хыҫҫӑн граждан вӑрҫи пулнӑ тата Украинӑпа, Беларуҫпа тата Кавказ Лешьенпе РСФСР ССРП-не тунӑ. 1991 ҫулта ССРП арканса кайнӑ, унтан вунпиллӗк ҫӗнӗ патшалӑх тухнӑ.

ССРП арканнӑ хыҫҫӑн, Раҫҫей СФСР ирӗклӗ патшалӑх — Раҫҫей Федерацийӗ пулса тӑчӗ. Ҫӗнӗ конституципе, пресса ирӗклӗхӗпе РФ президент республики пек XX-мӗш ӗмӗр вӗҫӗнче кайнӑ. Борис Ельцин президентлӑхӗ хыҫҫӑн Улатимӗр Путин президентлӑх тапхӑрӗ пур. 2023 ҫулта вӑл влаҫра юлать (2008-2012 ҫулсенче Дмитрий Медведев президент пек пулнӑ).

Раҫҫейре 180 ытла (2002 ҫулхи шутлавĕпе) яхăн халăх пурăнать. Тĕп чĕлхе — вырăс чĕлхи.

Раҫҫейри чĕлхесем Тӳрлет

Тĕплĕнрех Раҫҫей халăхĕсен чĕлхисем статьяна вулăр.

Раҫҫей Федерацийĕ — нумай нациллĕ ҫĕршыв. Тĕпчевҫĕсем каланă тăрăх, Раҫҫейри халăхсем 176 чĕлхепе калаҫаҫҫĕ. Вĕсен кашнин хăйсен историйĕ, шăпи, аталану ҫул-йĕрĕ, пуласлăхĕ.

Генеалоги енчен (пулса кайни, хурăнташлăх енчен) илсессĕн Раҫҫей халăхĕсен чĕлхисем тĕрлĕ чĕлхе ҫемйине кĕреҫҫĕ: инди-европа, алтай, ибери-кавказ, урал, палеоази. Кашни чĕлхе ҫемйи каллех уйрăм ушкăнсене пайланать.

Раҫҫей историйĕ Тӳрлет

Раҫҫей патшалăхне историн тапхăрĕсенче темиҫе ятпа асăннă.

Халăх йышĕ Тӳрлет

Раççейре 143,8 млн. çын, ытларахăшĕ, 4/5 пайĕ Европа енĕнче пурăнать: вырăссем (79,8 %), тутарсем (3,8 %), украинсем (3 %), чăвашсем (1,2 %), пушкăртсем (0,9 %), чеченсем (0,9 %), эрменсем (0,8 %)[2]. Хула çыннисем 73%.

Раҫҫей Федерацийӗ тытӑмӗ Тӳрлет


Раҫҫей Федерацийӗ субъектсенче пайланӑ. РФра 6 субъектсен тӗсӗсем пур, республикӑсем, енсем, облаҫсем, автономи тăрăхсем, автономи облаҫӗ тата федераллӑ пӗлтерӗшпе хулӑсем.


Субъектсен ят-йышӗ Тӳрлет

Республикӑсем Тӳрлет

Енсем Тӳрлет

Облаҫсем Тӳрлет

Автономи тăрăхсем Тӳрлет

Автономи облаҫ Тӳрлет

Федераллӑ пӗлтерӗшпе хулӑсем Тӳрлет

Раҫҫейӗн чи пысӑк хулисем Тӳрлет

Вуламалли Тӳрлет

  • Kniivilä, Kalle. La strato de Tanja: Vivo en Rusio 1917-2017, Novjorko, eld. Mondial, 2017, 159 paĝoj.

Асăрхавсем Тӳрлет

  1. ^ Патшалӑх регистрацийӗ, кадаст та картографи федераллӑ служби (Росреестр). Ҫӗр фончӗ Раҫҫей Федерацийӗ 1 кӑрлӑч 2011 ҫулта (223 пит)
  2. ^ Вот какие мы — россияне. Об итогах Всероссийской переписи населения 2010 года Архивленĕ 12 Ака уйӑхӗн 2022 çулта. // Российская газета — Федераллӑ выпуск № 5660 (284). 22.12.2011
  3. ^ Раҫҫей конституцире Крым ку Раҫҫей пайӗ, Украинӑ конституцире Крым ку Украинӑ пайӗ
  4. ^ Раҫҫей конституцире Севастополь ку Раҫҫей пайӗ, Украинӑн конституцире Севастополь ку Украинӑ пайӗ

Каçăсем Тӳрлет