Барнаул

Барнаул
Ялав	Герб
Патшалăх	Раççей
Федераци субъекчĕ	Алтай Ен
Хула тăрăхĕ	Барнаул хули
Координатсем	53°20′50″ с. ш. 83°46′42″ в. д.HGЯO{{#coordinates:}}: нельзя иметь более одной первичной метки на странице
Пуçлăх	Франк Вячеслав Генрихович
Никĕсленĕ	1730
Пĕрремĕш асăну	1730-мĕш çулсем
Хула	Хула
Лаптăк	322,01 çм²
Центр çӳллĕшĕ	180 м
Йышлăх	1934,9 çын/çм²
Агломераци	Барнаул агломерацийĕ
Наци йышĕ	вырăссем, нимĕçсем, украинсем, эрменсем те ыттисем
Конфесси йышĕ	православисем те ыттисем
Этнохороним	барнаулсем, барнаулри
Вăхăт тăрăхĕ	UTC+7
Телефон кочĕ	+7 +7 3852
Почтă индексĕсем	656xxx
Автомобиль кочĕ	22
ОКАТО кочĕ	01 401 000 000
Официаллă сайчĕ	http://www.barnaul.org/

Барнаул — Раççейри хула, Алтай крайĕн тĕп хули (1937 çултанпа) тата пĕр ятпа хула тăрăхĕн. Хула халăхĕ — 623 057 çын^[2] (2023). Пиллĕкмĕш хула Çĕпĕрте, çирĕммĕш Раççейре халăх шучĕпе. Хĕвеланăç Çĕпĕрĕн кăнтăр енче вырнаçнă, ăçта Барнаулка Обьра юхать. 1730 çулта никĕсленнĕ, паççулкă пекех, А.Н. Демидовăн кĕмĕл-шăратакан савучĕ(выр.)чăв. патне. Пысăк транспорт тĕвĕ, промышленноç, культура, медицина тата вĕренӳ хули. Статус "Ĕçри хастарлăх хули»^[3] пур.

Этимологи

Хула ячĕ çинчен темиçе гипотеза пур. Çыравçă тата таврапĕлӳ вĕрентӳçĕ Марк Юдалевич тĕрлĕ шухăшĕсем пуçтарчĕ^[4]. Вĕсемпе "Барнаул" ячĕ тĕрĕк, монгол е кет чĕлхисенчен кайнă, анчах хула ячĕ куçарнишĕн тĕрлĕ вариантсем пур.

Кунçул

1730 çул Барнаул хули никĕсне хывни официаллă шутланать. Акинфий Демидов 200 хресченсем алтайри заводсен капаштарлăхĕ илсе килнĕ. Усть-Барнаул ялĕнче нумай çынсем Вăтаçĕр Раççейрен тата Уралтан кайнă.

7 (20) раштавăн 1917 çулта кунта Совет влаçĕ кайнă.

1937 çулта Алтай Енĕн тĕп хули статусне панă.

Географи

Вăрман-степĕн Хĕвеланăç çĕпĕр тӳремлĕхĕнче вырнаçнă. Обьçум тӳремсăртлăхĕн çурçĕр-хĕвелтухăç енче, Обь çӳлти юханшывĕнче унăн сулахай çыранĕнче, Барнаулкăпа шыв юхса кĕнĕ вырăнта вырнаçнă. Çурçĕрпе хĕвелтухăç енчен Барнаул Обь юханшывĕпе чикĕленет, кăнтăр-хĕвеланăç енче - вăрманĕпе. Мускавран 3419 км.

Географи координачĕсем: 53°20,84′ с. ш. 83°46,74′ в. д.^HGЯO. Барнаул широтсенче вырнаçнă малалла хулисем пек: Гамбург, Дублин, Кокчетав, Ливерпуль, Минск, Петропавловск-Камчаткăри, Самар, Магнитогорск тата Эдмонтон.

Сехет

МСК+4 сехет зонинче (Мускавран +4 сехетрен). Тĕнчери UTC+7 сехет зонинче (Гринвичран +7 сехетрен)^[5].

Халăх

2020 çулта пĕтĕм Раççей халăх çыравĕпе, 2021 çулта юпăн 1-мĕшĕнче хула халăхпа 20-мĕш вырăнта Раççей Федерацийĕнче пурте 1120 хулисенчен вырнаçнă.

Наци йышĕ

1989 çулхи наци йышĕ: 89,5% çын вырăссем, 4,8% раççей нимĕçсем, 2,9% украинсем, ыттисем — 2,8%^[6]. 2010 çулхи наци йышĕ^[7]:

Халăх	Çын хисепĕ (%)
вырăссем	629 271 (95,79 %)
раççейри нимĕçсем	6 172 (0,94 %)
украинсем	5 301 (0,81 %)
эрменсем	2 690 (0,41 %)
тутарсем	1 547 (0,23 %)
азербайджансем	1 488 (0,22 %)
Беларуссем	1 253 (0,19 %)
ыттисем	9 261 (1,41 %)
Пĕтĕмпе	670 332

Администрациллĕ пайлану

Барнаулта 5 районсем пур. Чукунçул, Индустриал, Ленин, Юпа тата Тĕп.

Органсемпе влаç

Хула администрацийĕн çурчĕ

Çавăн пекех пăхăр: Барнаул пуçлăхĕсем.

Кунта Алтай крайĕн влаç органĕсем вырнаçнă: Алтай крайĕнчи Саккун тăвакан пухăвĕ(выр.)чăв., крайĕн правительстви(выр.)чăв., арбитраж сучĕ(выр.)чăв..

Хула думи

Хула хăй управлениĕн представитель органĕ — хула думи. Унта 40 депутат лартать суйлакан хула пурăнакансемпе, муниципаллă суйлавсенче 5 çул çине, пĕрмандат суйлани округĕсемпе те парти ят-йышĕсемпе.

Депутатсем думин председателне те хула пуçлăхне суйлаççĕ. Хула пуçлăхĕпе контракт 5 çулсемшĕн çырать

Хула думин председателĕ

Галина Буевич (6 юпа 2017 çултан).

Барнаул пуçлăхĕ

Вячеслав Франк (14 нарăс 2020 çултан).

Вĕренӳ

Алтай патшалăх университечĕ,
Алтай патшалăх техник университечĕ,
Алтай патшалăх аграри университечĕ,
Алтай патшалăх медицина университечĕ,
Алтай патшалăх педагогика университечĕ,
Алтай патшалăх культура институчĕ,
Раççей МВД Барнаул юрист институчĕ.

Культура

Алтай драма театрĕ

Мăшăрлану керменĕ

Тăван хуласем

Çĕршыв	Хула-тăвансем	Çыхăну çулталăкĕ
АПШ АПШ	Флагстафф	—
Испани Испани	Сарагоса	—
Казахстан Казахстан	Усть-Каменогорск	Пуш, 30 2012
КХР КХР	Байчэн	Ака, 30 1992
КХР КХР	Чанцзи	Раштав, 2006

Çавăн пекех

Барнаулри паллă çынсем

Асăрхавсем

Вуламалли

Составитель А. М. Родионов, под редакцией В. А. Скубневского Барнаул. Летопись города - хронология, события, факты. — А.Р.Т., 2007. — ISBN 5-9749-0016-2
Энциклопедия Барнаула.
Атлас Барнаула.
Ковалёва А. М. Барнаульский хронограф. Календарь знаменательных и памятных дат. — Барнаул: ГИПП "Алтай", 2008.
Пурдик Л. Н. Ландшафты и экология: монография. — Барнаул: Азбука, 2007. — ISBN 978-5-93957-230-9

Каçăсем

Барнаул хулин официаллă сайчĕ
Барнаул хули думи
Электронная карта и справочник города (уçăмсăр.). Архивланă оригинал 2014 çулхи февралĕн 14-мĕшĕ. проект 2ГИС
Барнаул хулин 3d панорамисем
Барнаул Архитектури
Первая женская гимназия Барнаула (уçăмсăр.). Архивланă оригинал Пуш уйăхĕн 4-мĕшĕ 2012 çулта.
История Алтая: Просвещение (уçăмсăр.). Архивланă оригинал Апрелĕн 30-мĕшĕ 2011 çул.
Барнаул 10 хутлă çӳллĕшрен. Фоторепортаж

Шаблон:Алтай крайĕ

[laptok-1] Генеральный план городского округа - города Барнаула Алтайского края

[haloh-2] ¹^тата² Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2023 года (с учётом итогов Всероссийской переписи населения 2020 г.)

[3] Барнаул хисеплĕ ята тивĕçнĕ «Ĕçри хастарлăх хули».

[4] Юдалевич М. статья, 116—117 (24017—24018)

[5] Федеральный закон от 03.06.2011 № 107-ФЗ «Об исчислении времени», статья 5

[6] Сайт «В Барнаул» — Общая информация.

[etnicheski-7] Итоги::Алтайкрайстат.

[2]

[3]

[1]

[4]

[5]

[6]

[7]