Ку терминăн урăх пĕлтерĕшсем пур, Тутарсем (пĕлтерĕшсем) пăхăр.

Тутарсем (тăван ячĕ — тут. татар, tatar, нум. х. татарлар, tatarlar) — Раççейĕн европа пайĕн вăта облаçĕсенче, Атăлçире, Уралçумĕнче, Çĕпĕрте, Казахстанра, Вăтам Азире, Синьцзянра тата Инçет Тухăçра пурăнакан тĕрĕк халăхĕ.

Тутарсем

Ӳкерчĕк:Salih Saydashev.jpg

Габдулла ТукайХади ТакташГалиаскар КамалГаяз Исхаки
Садретдин МаксудовЮсуф АкчуринМуса ДжалильСалих Сайдашев
Сара СадыковаРашид ВагаповГабдулхай АхатовМарат СафинРуслан НигматуллинАлсу
Тăван ячĕ Татарлар
Хальхи вырнаçăвĕ тата йышĕ

Пурӗ: 7 млн. яхăн[19]
Раççей Федерацин ялавĕ Раççей Федерацийĕ:
 5 310 649 (2010 çыр.)[1]

Узбекистан ялавĕ Узбекистан: 324 080 (2002) [2] - 665,000 (2002) [3]
Казахстан ялавĕ Казахстан: 204 229 (перепись 2009)[4]

Украина ялавĕ Украина: 73 304 (перепись 2001)[6]

Туркменистан ялавĕ Туркменистан: 62 000[7]Кăркăсстан ялавĕ Кăркăсстан: 31 491 (2009 çыр.)[8]

Азербайджан ялавĕ Азербайджан: 25 900 (2009 çыр.)[11]

Чĕлхе тутар, вырăс тата ур.
Тĕн ислам (суннизм), православи, атеизм тата ур.[20]
Расă тĕсĕ ытларахăшĕ европеоидсем, сахалрахăшĕ монголоидсем
Кĕрет 

Тĕрĕк турачĕ

   Кăпчак ушкăнĕ
    Атăлçи кĕçĕн ушкăнĕ
Этнос ушкăнĕсем хусан тутарĕсем, мишерсем, кряшенсем, çĕпĕр тутарĕсем, аçтăрхан тутарĕсем, касимов тутарĕсем, поляк-литва тутарĕсем
Пулса кайни пăлхарсем, половсем, пăртассем, финн-укăрсем

Раççейри тутар халăх йышĕ 5554,6 пин çын (2002 çулхи халăх çыравĕпе) — Раççейре пурăнан халăхăн 3,83 %[21]. Раççей Федерацинче йышĕпе иккĕмĕш вырăнта (вырăссем хыççăн). Виççĕ тĕп этнотерритори ушкăна: атăл-урал тутарĕсем, çĕпĕр тата аçтăрхан, хăш чухне поляк-литва тутарĕсене те палăртаççĕ, пайланаççĕ. Тутарсем Тутарстан Республикин çурринчен ытларах пайĕ (52,9 %, 2002 çулхи çыравпа[22]). Тутар чĕлхи алтай çемьинчи тĕрĕк ушкăнĕн кăпчак кĕçĕн ушкăнне кĕрекен чĕлхе, унăн виççĕ диалект: анăç (мишер), вăта (хусан-тутар) тата тухăç (çĕпĕр-тутар). Тутарсен ытларах пайĕ мăсăльман сунит тĕнне ӗненет, пӗчӗк пайĕ — кряшенсем — Православине ӗненеҫҫӗ.

Йăла тӳрлет

Тутар йăлине кĕнĕ кил-çурт — пураллă, урамран картишпе уйăрнă пӳрт. Пӳртĕн мал енне тĕрлĕ тĕслĕ ӳкерчĕксемпе илемлетнĕ. Аçтăрхан енчи тутарсен, ытларах енĕпе хирте пурăннă йăла юлнипе, çулла пурăнмашкăн юртăна усă курнă.

Çавăн пекех пăхăр тӳрлет

Вуламалли тӳрлет

Энциклопеди словарĕсем тата хыпар кĕнекисем

Асăрхавсем тӳрлет

  1. ^ 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12 тата 13 Официальный сайт Всероссийской переписи населения 2010 года. Информационные материалы об окончательных итогах Всероссийской переписи населения 2010 года
  2. ^ Этнический атлас Узбекистана. Ташкент — 2002 г.
  3. ^ Joshua Project - Tatar Ethnic People in all Countries
  4. ^ Итоги переписи населения Казахстана 2009 г.
  5. ^ 1, 2, 3, 4, 5 тата 6 Численность населения по областям, городам и районам, полу и отдельным возрастным группам, отдельным этносам на 1 января 2010 года
  6. ^ 1, 2 тата 3 Всеукраїнський перепис населення 2001 (русская версия)
  7. ^ 1, 2, 3, 4, 5 тата 6 Joshua Project - Tatar Ethnic People in all Countries
  8. ^ Численность постоянного населения Кыргызской Республики по национальностям
  9. ^ Перепись населения Киргизии 2009. Бишкек
  10. ^ Перепись населения Киргизии 2009. Чуй облаçĕ
  11. ^ 1 тата 2 Ethnic composition of Azerbaijan 2009
  12. ^ Итоги переписи населения Таджикистана 2000 года: национальный, возрастной, половой, семейный и образовательный составы
  13. ^ Белстат. Предварительные итоги переписи 2009
  14. ^ Национальный состав населения Литвы. 2001 çыр.
  15. ^ Распределение населения ЛР по национальному составу и государственной принадлежности на 01.07.2010. (латыш.)
  16. ^ Национальный состав населения Эстонии. 2010
  17. ^ Joshua Project - Tatar Ethnic People in all Countries
  18. ^ Национальный состав населения Польши. Перепись 2002
  19. ^ Joshua Project - Tatar Ethnic People in all Countries
  20. ^ Каариайнен Киммо, Д.Е.Фурман. Татары и русские - верующие и неверующие, старые и молодые. // Вопросы философии. - 1999. - №11. - С. 68-80.
  21. ^ Результаты всероссийской переписи населения 2002 года. Национальный состав. (2003). Тĕрĕсленĕ çĕртме, 5 2008.[1] 2008 ҫулхи Нарӑс уйӑхӗн 2-мӗшӗнче архивланӑ.
  22. ^ Пĕтĕм Раççейри халăх çыравĕ, 4-мĕш том 2012 ҫулхи Кӑрлач уйӑхӗн 26-мӗшӗнче архивланӑ.; Национальный состав населения Республики Татарстан: Статистический сборник по итогам Всероссийской переписи населения 2002 г, том 4/Комгосстат РТ — Казань: Издательский центр Комгостстата РТ, 2004, С.13.