Тутарсем
Ку терминăн урăх пĕлтерĕшсем пур, Тутарсем (пĕлтерĕшсем) пăхăр.Тутарсем (тăван ячĕ — тут. татар, tatar, нум. х. татарлар, tatarlar) — Раççейĕн европа пайĕн вăта облаçĕсенче, Атăлçире, Уралçумĕнче, Çĕпĕрте, Казахстанра, Вăтам Азире, Синьцзянра тата Инçет Тухăçра пурăнакан тĕрĕк халăхĕ.
.svg){kind=small}
Раççейри тутар халăх йышĕ 5554,6 пин çын (2002 çулхи халăх çыравĕпе) — Раççейре пурăнан халăхăн 3,83 %[21]. Раççей Федерацинче йышĕпе иккĕмĕш вырăнта (вырăссем хыççăн). Виççĕ тĕп этнотерритори ушкăна: атăл-урал тутарĕсем, çĕпĕр тата аçтăрхан, хăш чухне поляк-литва тутарĕсене те палăртаççĕ, пайланаççĕ. Тутарсем Тутарстан Республикин çурринчен ытларах пайĕ (52,9 %, 2002 çулхи çыравпа[22]). Тутар чĕлхи алтай çемьинчи тĕрĕк ушкăнĕн кăпчак кĕçĕн ушкăнне кĕрекен чĕлхе, унăн виççĕ диалект: анăç (мишер), вăта (хусан-тутар) тата тухăç (çĕпĕр-тутар). Тутарсен ытларах пайĕ мăсăльман сунит тĕнне ӗненет, пӗчӗк пайĕ — кряшенсем — Православине ӗненеҫҫӗ.
Йăла
тӳрлетТутар йăлине кĕнĕ кил-çурт — пураллă, урамран картишпе уйăрнă пӳрт. Пӳртĕн мал енне тĕрлĕ тĕслĕ ӳкерчĕксемпе илемлетнĕ. Аçтăрхан енчи тутарсен, ытларах енĕпе хирте пурăннă йăла юлнипе, çулла пурăнмашкăн юртăна усă курнă.
Çавăн пекех пăхăр
тӳрлетВуламалли
тӳрлет- Энциклопеди словарĕсем тата хыпар кĕнекисем
- Народы мира: Историко-этнографический справочник / Тĕп ред. Ю. В. Бромлей; Ред. коллеги: С. А. Арутюнов, С. И. Брук, Т. А. Жданко и др. Институт этнографии АН СССР имени Н. Н. Миклухо-Маклая. — М.: Совет энциклопедийĕ, 1988. — 100 000 экз. (куçар.)
- Народы России: Энциклопедия / Тĕп ред. В. А. Тишков; Ред. коллеги: В. А. Александров, С. И. Брук, Н. Г. Волкова тата ур.. — М.: Большая Российская энциклопедия, 1994. — С. 320-331. — 480 с. — 50 000 экз. — ISBN 5-85270-082-7 (куçар.)
- Хайруллин Г. История татар 2012 ҫулхи Кӑрлач уйӑхӗн 6-мӗшӗнче архивланӑ.
- Баяр А. Тайная история татар 2007 ҫулхи Авӑн уйӑхӗн 27-мӗшӗнче архивланӑ.
- Имамов В. Запрятанная история татар 2012 ҫулхи Нарӑс уйӑхӗн 7-мӗшӗнче архивланӑ.
- Ишболдин Б. Очерки из истории татар 2012 ҫулхи Кӑрлач уйӑхӗн 6-мӗшӗнче архивланӑ.
- Исхаков Д. Татарская нация: история и современное развитие 2011 ҫулхи Авӑн уйӑхӗн 22-мӗшӗнче архивланӑ.
- Римзиль Валеев. Татары у себя дома 2011 ҫулхи Авӑн уйӑхӗн 12-мӗшӗнче архивланӑ.
- Фәхретдинов Р. Татар халкы һәм Татарстан тарихы 2019 ҫулхи Кӑрлач уйӑхӗн 16-мӗшӗнче архивланӑ. (Татарский народ и история Татарстана, на татарском языке)
- Ибятов Ф. М. Тохтамыш и Тимур
- Проблемы консолидации татарской нации 2019 ҫулхи Пуш уйӑхӗн 18-мӗшӗнче архивланӑ.
- Фотографии татарского народа в фондах Кунсткамеры. Вся информация защищена, использование в сторонних ресурсах недопустимо, только ссылки на сайт МЭА 2012 ҫулхи Чӳк уйӑхӗн 22-мӗшӗнче архивланӑ.
Асăрхавсем
тӳрлет- ^ 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12 тата 13 Официальный сайт Всероссийской переписи населения 2010 года. Информационные материалы об окончательных итогах Всероссийской переписи населения 2010 года
- ^ Этнический атлас Узбекистана. Ташкент — 2002 г.
- ^ Joshua Project - Tatar Ethnic People in all Countries
- ^ Итоги переписи населения Казахстана 2009 г.
- ^ 1, 2, 3, 4, 5 тата 6 Численность населения по областям, городам и районам, полу и отдельным возрастным группам, отдельным этносам на 1 января 2010 года
- ^ 1, 2 тата 3 Всеукраїнський перепис населення 2001 (русская версия)
- ^ 1, 2, 3, 4, 5 тата 6 Joshua Project - Tatar Ethnic People in all Countries
- ^ Численность постоянного населения Кыргызской Республики по национальностям
- ^ Перепись населения Киргизии 2009. Бишкек
- ^ Перепись населения Киргизии 2009. Чуй облаçĕ
- ^ 1 тата 2 Ethnic composition of Azerbaijan 2009
- ^ Итоги переписи населения Таджикистана 2000 года: национальный, возрастной, половой, семейный и образовательный составы
- ^ Белстат. Предварительные итоги переписи 2009
- ^ Национальный состав населения Литвы. 2001 çыр.
- ^ Распределение населения ЛР по национальному составу и государственной принадлежности на 01.07.2010. (латыш.)
- ^ Национальный состав населения Эстонии. 2010
- ^ Joshua Project - Tatar Ethnic People in all Countries
- ^ Национальный состав населения Польши. Перепись 2002
- ^ Joshua Project - Tatar Ethnic People in all Countries
- ^ Каариайнен Киммо, Д.Е.Фурман. Татары и русские - верующие и неверующие, старые и молодые. // Вопросы философии. - 1999. - №11. - С. 68-80.
- ^ Результаты всероссийской переписи населения 2002 года. Национальный состав. (2003). Тĕрĕсленĕ çĕртме, 5 2008.[1] 2008 ҫулхи Нарӑс уйӑхӗн 2-мӗшӗнче архивланӑ.
- ^ Пĕтĕм Раççейри халăх çыравĕ, 4-мĕш том 2012 ҫулхи Кӑрлач уйӑхӗн 26-мӗшӗнче архивланӑ.; Национальный состав населения Республики Татарстан: Статистический сборник по итогам Всероссийской переписи населения 2002 г, том 4/Комгосстат РТ — Казань: Издательский центр Комгостстата РТ, 2004, С.13.