Адыгей
Адыгей е Адыгей Республики (адыг. Адыгэ Республик, выр. Республика Адыгея) — Раççей Федерацийĕн субъекчĕ, республика (патшалăх) унăн йышне[2]. Тĕп хули — Майкоп. Кăнтăр федераци тăрăхне кĕрет, Çурçĕр-Кавказ экономика районĕн пайĕ[3].
|
Адыгей Республики | |||||
| |||||
_-_Adygea.svg)
| |||||
| Тĕп хули | Майкоп | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Лаптăкĕ - Пĕтĕмпе |
81 7 792 км² | ||||
| Халăх йышĕ - Пĕтĕмпе |
75 | ||||
| Федераци тăрăхĕ | Кăнтăр федераци тăрăхĕ | ||||
| Экономика регионĕ | Çурçĕр Кавказ федераци тăрăхĕ | ||||
| Регион номерĕ | 01 | ||||
| Патшалăх чĕлхисем | адыгейле, вырăсла | ||||
| Пуçлăхĕ | Мурат Кумпилов | ||||
| Хасэ ертӳçи | Владимир Нарожный | ||||
| Гимн | Адыгей Республикин гимнĕ | ||||
| Вăхăт тăрăхĕ | ГВ +0300 | ||||
Республикăн пурте территори Краснодар Енпе юнашар вырнаçнă.
1922 çулхи утă уйăхĕн 27-мĕшĕнче Кубань-Хурăтинĕс облаçĕн Майкоп тата Екатеринодар пайĕсен территорисенче Черкес (Адыгей) автономиллĕ облаçĕ пекех туса хунă, 1922 çулхи çурла уйăхĕн 24-мĕшĕнче Черкес (Адыгей) автономиллĕ облаçĕ Адыгей (Черкес) автономиллĕ облаçĕ ятне улăштарнă. 1928 çулхи çурлара Адыгей автономиллĕ облаçĕ ятне улăштарнă, 1991 çулхи утă уйăхĕн 3-мĕшĕнче Адыгей Совет Социализмлă Республики ятне улăштарнă[4][5]. 1992 çулхи пуш уйăхĕн 23-мĕшĕнче хальхи ятне йышăннă[6].
Географи
тӳрлет
Истори
тӳрлет| Халăх | Йышĕ 2002 çулта, пин (* 2012 ҫулхи Кӑрлач уйӑхӗн 26-мӗшӗнче архивланӑ.) |
|---|---|
| Вырăссем | 288,3 (64,5 %) |
| Адыгсем (Черкессем) | 108,1 (24,2 %) |
| Эрменсем | 15,3 (3,4 %) |
| Украинсем | 9,1 (2 %) |
| Куртсем | 3,6 |
| Тутарсем | 3,5 |
| Турккăсем | 3,4 |
| Беларуссем | 1,9 |
| Чикансем | 1,8 |
| Грексем | 1,7 |
| Азербайджансем | 1,4 |
| Нимĕçсем | 1,2 |
| Чеченсем | 1,1 |
| показаны народы c численностью более 1000 человек |
Экономика
тӳрлетАдминистраци-территори пайланăвĕ
тӳрлет
Адыгей Республикин «Об административно-территориальном устройстве Республики Адыгея» Саккунĕпе, республика малалла администрациллĕ-территориллĕ виçисене кĕртет: 7 район та 2 республика хула округĕ (2 хула республика пĕлтерĕшĕпе юнашар пурăнан вырăнсем)[7][8]:
- 1. Майкоп,
- 2. Адыгейск,
- 3. Гиагинская районĕ,
- 4. Кошехабль районĕ,
- 5. Красногвардейское районĕ,
- 6. Майкоп районĕ,
- 7. Тахтамукай районĕ,
- 8. Теучеж районĕ,
- 9. Шовгенов район.
Культура
тӳрлетТеатрсем
тӳрлетПаллă çыннисем
тӳрлет- Шахан-Гирей Хакурате
- Нух Берзегов
- Аслан Джаримов
- Хазрет Совмен
- Хусен Андрухаев
- Исхак Машбаш
- Владимир Чернов
- Сергей Алифиренко
- Якуб Коблев
- Ася Еутых
- Тембот Керашев
- Казбек Биржев
- Анатолий Березовой
Асăрхавсем
тӳрлет- ^ [https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/Bul_MO_2023.xlsx Патшалăх статистикăн Федераллă служби
- ^ Раҫҫей Федерацийӗн Конституцийӗ. 1 сыпӑк 5 статья 1 тата 2 пункт:
1. Раҫҫей Федерацийӗ республикасенчен, крайсенчен, облаҫсенчен, федераци пӗлтерӗшлӗ хуласенчен, автономиллӗ облаҫран, автономиллӗ округсенчен — Раҫҫей Федерацийӗн пӗр тан правӑллӑ субъекчӗсенчен тӑрать.
2. Республика (патшалӑх) хӑйӗн конституцийӗпе саккунлӑхӗ пур. Край, облаҫ, федераци пӗлтерӗшлӗ хула, автономиллӗ облаҫ, автономиллӗ округ хӑйӗн уставӗпе саккунлӑхӗ пур - ^ [дата=2019-05-28 М. Г. Шарце, Г. И. Гладкевич, В. Р. Эрлих]
- ^ Закон РСФСР «О преобразовании Адыгейской автономной области в Советскую Социалистическую Республику Адыгея в составе РСФСР».
- ^ Республика Адыгея — История.
- ^ ЗАКОН РЕСПУБЛИКИ АДЫГЕЯ от 23 марта 1992 года N 1-1 ОБ ИЗМЕНЕНИИ НАИМЕНОВАНИЯ РЕСПУБЛИКИ СОВЕТСКАЯ СОЦИАЛИСТИЧЕСКАЯ РЕСПУБЛИКА АДЫГЕЯ.
- ^ Закон Республики Адыгея «Об административно-территориальном устройстве Республики Адыгея».
- ^ Закон «О внесении изменений в Закон Республики Адыгея „Об административно-территориальном устройстве Республики Адыгея“».
Каçăсем
тӳрлет
|
Адыгей Викиампарта? |
|---|
- Адыгей республикин фициаллă сайчĕ 2011 ҫулхи Ҫу уйӑхӗн 15-мӗшӗнче архивланӑ.
- Республика Адыгея в справочнике-каталоге "Вся Россия" 2009 ҫулхи Ака уйӑхӗн 9-мӗшӗнче архивланӑ.
- Республика Адыгея на Открытом портале Юга России(ĕçлемен каçă)
- История национального состава Адыгеи
- Пур тĕнчери Абаза-Адыг (Черкес) сайчĕсем