Википеди:Кун пулăмĕсем:Утă уйăхĕ

Çĕртме — Утă — Çурла
Тн	Ыт	Юн	Кç	Эр	Шм	Вр
	1	2	3	4	5	6
7	8	9	10	11	12	13
14	15	16	17	18	19	20
21	22	23	24	25	26	27
28	29	30	31
Эрнери кун ячĕсене 2008 çул валли кăтартнă

Ку Википеди уйрăма кунпа çыхăннă пулăмсене çутатса кăтармашкăн йĕрекеленĕ.

Утă, 1

Канада кунĕ

Петербургрри Пысăк театр.

• 1783 — Петербургра Пысăк Чуллă театра уçнă (капăрл.)
• 1877 — Уимблдонра пĕрремĕш теннис турнирĕ уçăлать.
• 1917 — Раççейре пĕрремĕш хут çуллахи вăхăта куçнă.
• 1942 — Севастополе хӳтĕленĕвĕ вĕçленет, нимĕçсем 100 пин çынна тыткăна илни пирки пĕлтереççĕ.
• 1966 — Франци ÇАПУран тухать.
• 1997 — Гонконг Китай Халăх Республики йышне кĕрет.
• 1998 — Раççейре Андрей Первозванный орденне тепĕр хут йышăннă.
• 1999 — 300 çул хушшинче пĕрремĕш хут Шотланди парламенчĕ ĕçлеме тытăнать.

Утă, 2

• 1494 — католици патшисем Тордесильяс килĕшĕвĕ çине алă пуснă.
• 1555 — турккă пирачĕ Тургут Рейс Калабри çыране хĕррине тустарнă.
• 1800 — Аслă Британипе Ирландин Унийĕн актне йышăннă.
• 1839 — Америкăри Пĕрлешĕннĕ Штатсем еннелле негрсене сутма пыракан «Амистад» карап чурасен аллине лекнĕ.
• 1853 — вырăс çарĕсем Молдави кнеçлĕхĕ çине тапăннă, çапла Крым вăрçи пуçланать.
• 1860 — Ылтăн Мăйрака бухтинче Алексей Шефнер Владивосток хулине никĕсленĕ.
• 1918 — гетман Скоропадский украин кун-çулĕнче пĕрремĕш гражданлăха кĕртнĕ.
• 1937 — Амелия Эрхарт (капăрл.) тĕнче тавра вĕçев вăхăтĕнче Лăпкă океан çийĕнче çухалнă.
• 1947 — Розуэллри паллă «ПВО аварийĕ».
• 1976 — Çурçĕр тата Кăнтăр Вьетнамăн пĕрлешĕнĕвĕ.
• 1997 — таиланд батне йӳнетнĕ, ази финансă кризисĕ тапраннă.

Утă, 3

Квебекри Шампленăн палăкĕ

Беларуçин ирĕклĕх кунĕ

• 1608 — франци çӳревçи Шамплен (капăрл.) Квебека никĕсленĕ
• 1866 — австри-прус-итал вăрçин Садовой патĕнчи чи вăйлă çапăçăвĕ
• 1897 — темиçе сехет хушши «Славянский базар» ресторанра сӳтсе явса Станиславский тата Немирович-Данченко халăх театрне йĕркелеме йышăнаççĕ
• 1936 — Патшалăх автоинспекцине йĕркеленĕ
• 1941 — пĕрремĕш хут хăйĕн тăрамĕнче Сталин халăх умĕнче радиопа калаçнă
• 1964 — АПШра раса сегрегацине пăрахăçлакан Граждан прависен саккунне йышăннă.
• 1988 — Иран-ирак вăрçи: Перс кӳлмекĕнче американ крейсерĕ «Винсеннес» иран пассажир самолётне персе антарнă
• 1996 — Борис Ельцина РФ президентне иккĕмĕш хут суйланă

Утă, 4

АПШ ирĕклĕх кунĕ

• 1054 — Телец çăлтăр капланчăкĕнче çĕнĕрен те çĕнĕ çăлтăр хыпса кайнă, унăн каяшĕ — Краб евĕр тĕтрелĕхĕпе NP 0531 пульсар
• 1819 — Кронштадтран тĕнче тавра шывпа çӳреме «Восток» тата «Мирный» шлюпсем тухса кайнă
• 1865 — Льюис Кэрроллăн «Алиса в Стране чудес» кĕнекин (капăрл.) пĕрремĕш кăларăмĕ çутта тухать.
• 1941 — львов профессорĕсене вĕлерни
• 1961 — Атлантика океанĕнче 658 проектăн АШК К-19 çинче атом реакторне сирпĕнӳрен хăтарнă
• 1989 — Бельгире совет истребителĕ МиГ-23 катастрофăна лекнĕ, вĕçевçи Польша çийĕнче катапультăпа çăлăннă.
• 2005 — Deep Impact миссин снарячĕ Темпель 1 кометине пырса çапăннă
• 2008 — Кăнтăр Осетире пĕтĕмĕшле мобилизаци тăвассине пĕлтерн6ĕ (грузин-осетин хирĕçĕвĕ)

Утă, 5

Элвис, 1957 çул

• 1687 — Исаак Ньютонăн «Çутçанталăк философин математика пуçламăшĕсене» пичетлени
• 1811 — Венесуэла Кăнтăр Америкăри испан колонисенчен пĕрремĕш хăйĕн ирĕклĕхне пĕлтерет
• 1829 — Уралтан анăçалла Раççейри пĕрремĕш алмаза тупнă
• 1831 — в Петербургри холера пăлхавĕ
• 1946 — пĕрремĕш хут купальник-бикини кăтартнă
• 1954 — Элвис Пресли (капăрл.) хăйĕн пĕрремĕш юррине хайлать
• 1986 — Мускавра пĕрремĕш Ырă кăмăллă вăйăсем уçăлнă
• 1994 — Китай Халăх Республикинче ача ĕçлевĕпе усă курма чарнă

Утă, 6

Улатимĕр Турă амăшне чысласа уявлани, Литвара патшалăх кунĕ.

Бланшарăн сарăмсăр вилĕмĕ

• 1710 — Мейсенра Европăра пĕрремĕш хут фарфора тума тытăннă.
• 1809 — Наполеон I тапăчĕпе Пий VII рим паппине Ватиканран вăрласа Гренобăле илсе пынă.
• 1819 — Парисре çулăм тивнĕ сывлăш чăмăрĕ мадам Бланшарпа ерле (капăрл.) çĕре ӳкнĕ.
• 1885 — Луи Пастер 9 çулхи Жозеф çинче тилĕрĕве хирĕçле вакцинăпа ăнăçлă сиплет.
• 1907 — Дублин керменĕнчен Таса Патрик орденĕн палăртăвĕсене вăрланă; çак ахах-мерчен ăçтине халĕ те пĕлмеççĕ.
• 1919 — дирижаблĕн пĕрремĕш трансатлантика вĕçевĕ.
• 1945 — АПШ-на нимĕç ăсчахĕсене (йĕтре тупсăмне тĕпчекенсене) куçарма тытăннă.
• 1997 — Казахстан парламенчĕ тĕп хулана Алма-Атаран Акмолăна куçарассине йышăннă.

Утă, 7

Иван Купала кунĕ

Чесмен çапăçăвĕ.

• 1718 — Петĕр-Павăл карманĕнче Алексей Петрович патша ывăлĕ сарăмсăр вилет
• 1770 — вырăс флочĕ Спиридов адмирал ертсе пынипе Чесмен çапăçăвĕнче (капăрл.) çĕнтернĕ
• 1807 — Раççей империпе наполеон Францийĕ Тильзит килĕшĕвĕ çине алă пуснă
• 1881 — Пиноккио пирки юмах çутта тухать
• 1898 — АПШ конгресĕ Гавайи утравĕсене аннексилет
• 1937 — японсем Пекин çумĕнчи Марко Поло кĕперне тупăран пенĕ
• 1938 — СССР пĕрремĕш хут телекăларăм эфира тухнă
• 1950 — анкăл Фарнборора пĕрремĕш авиашоу иртнĕ
• 1983 — СССРа Саманта Смит килни
• 2005 — Лондонри террор акчĕсем
• 2007 — «пинçуллăхăн чи ăраскал кунĕ» (7.07.2007)

Утă, 8

Раççейре Петĕрпе Феврони кунĕ

Полтава баталийĕ

• 1579 — Хусанра Турă амăшĕн Хусан турăшне лартнă.
• 1659 — Конотоп патĕнчи çапăçу: поляксемпе украин касакĕсем мускав полкне çĕмĕрсе тăкнă.
• 1686 — 145 çул турккă хуçаланăвĕ хыççăн нумай нациллĕ çарсем 12 хăтлану хыççăн Будана туртса илнĕ.
• 1709 — Полтава çапăçăвĕ (капăрл.): Çурçĕр вăрçинче улшăну саманчĕ.
• 1853 — Мэтью Перри Токио кӳлмекĕнче анса ларнă. Сакоку политики пăчланать.
• 1981 — «Ленкомра» «Юнона тата Авось» мюзиклăн премьери иртнĕ.

Утă, 9

Иккĕмĕш Роченсальм çапăçăвĕ

• 1357 — император Карл IV Прагăра Влтава урлă Карл кĕперне тума пуçлать
• 1762 — Петĕр III патшана астулран арăмĕ Екатерина II кăларса пăрахать
• 1790 — Иккĕмĕш Роченсальм çапăçăвĕ (капăрл.): Балти флочĕн виççĕмĕш пайĕ шведсен аллине лекет
• 1932 — Сан-Паулу штатĕнче Бразили влаçĕсене хирĕçле пăлхав хыпса тухать
• 1943 — Сицилие тăмарсем аннă

</noinclude>

Утă, 10

Натто кунĕ, Японире

Джон Кольерy «Леди Годива» сăнар ĕçĕ (1898)

• 1040 — çарамас леди Годива Ковентри хулара ярăнса пыни (капăрл.)
• 1547 — Францире патша официаллă ирĕк панă юлашки ырал иртнĕ
• 1796 — Карл Фридрих Гаусс хăйĕн кун кĕнекинче çакăн пек çырнă: «Heureka! num= Δ + Δ + Δ»
• 1878 — Англире пĕрремĕш хут футбол арбитрĕ шахличпа (унчен арбитрсем кăшкăрнă) усă курнă
• 1940 — Францире Петенăн виши правительствине туса хунă
• 1941 — Тăван Çĕршывăн Аслă вăрçи: Смулен çапăçăвĕ пуçланнă
• 1981 — АПШ тинĕс-çар флотĕнче офицерсене сухалпа çӳреме чарнă

Утă, 11

• Пĕтĕм тĕнчери шоколад кунĕ.

  

  Чжэн Хэ палăкĕ

• 1302 — Ылтăн шпорăсен çапăçăвĕ: пĕрремĕш хут Вăтам ĕмĕрсенче рыцăрь пехота юлан утсене çĕнтерет.
• 1405 — китай адмиралĕ Чжэн Хэ (капăрл.) Африка çыранĕсем патне çул çӳреве тухать.
• 1783 — Франци академийĕ пăрахутăн проектне, пуласлăхсăр тесе, пăрахăçлать.
• 1804 — АПШ вице-президенчĕ Аарон Бёрр ыралра федералсен партине йĕркелекен Александр Гамильтона персе пăрахать.
• 1859 — Санкт-Петербургери Исаак соборне тасалăва кĕртнĕ
• 1893 — Кокити Микимото пĕрремĕш хут искусствăллă ахах тунă.
• 1941 — Витебск парăнăвĕ тата совет çарĕсене Могилёв патĕнче хупăрлани.
• 1995 — Босни вăрçин вăхăтĕнче серб çарĕсем Сребреницăна ярса илнĕ, ун хыççăн хĕçпăшалсăр масăльмансене вĕлернĕ.

Утă, 12

1581 çулхи острога Библийĕ

1581 çулхи острога Библийĕ

Петĕрпе Павăл Таса Апостолсен кунĕ — православсен типĕ тытни.

• 1580 — Иван Фёдоров пĕрремĕш тулли славян Библине (капăрл.) кăтартнă
• 1812 — американ çарĕсем Канадăн чиккине каçнă
• 1901 — райхстаг ырал пирки саккун проектне пăрахăçланă
• 1943 — Прохоровка патĕнчи çапăçу
• 1960 — «Орлёнок» пионер лагерьне, РСФСР-та чи пысăккине, уçнă
• 2006 — Иккĕмĕш ливан вăрçи пуçланнă

Утă, 13

• 1728 — Витус Берингăн пĕрремĕш Камчат экспедицийĕ
• 1772 — Джеймс Кук HMS Resolution карапĕпе (капăрл.) хĕвел анăçĕнчен тухăçалла историре пĕрремĕш тĕнче тавра шыв çӳревĕ пуçлать.
• 1837 — Виктория хĕрарăм патша килне Сент-Джеймс керменĕнчен Букингема куçарать
• 1870 — Бисмарк Эмс депешине янă
• 1897 — Гульельмо Маркони радио патентне харпăрлать
• 1923 — пĕрремĕш хут Холливуд паллине çирĕплетнĕ
• 1930 — пĕрремĕш тĕнчери футбол чемпионачĕ Уругвайра тапранать
• 1962 — Киров савучĕ пĕрремĕш кустăрмаллă К-700 «Кировец» трактора туса кăларать

Утă, 14

Таса Марк соборĕн кампанили арканни

• Бастилине илнĕ кун (Франци).

• 1099 — Пĕрремĕш хĕрес харçи: Иерусалима ярса илнĕ
• 1867 — Альфред Нобель пĕрремĕш хут динамитăн пахалăхне кăтартать
• 1896 — Чулхулара пĕрремĕш вырăс автомобильне кăтартнă
• 1897 — Раççейре вырсарникуна официаллă кану кунĕ шутне кĕртнĕ
• 1902 — Венецин символĕ — Таса Марк соборĕн кампанили (капăрл.) арканнă
• 1905 — Оклахомăри индейсем хайсен Секуах штатне йеркеленĕ пирки пĕлтернĕ, анчах та АПШ Конгресĕ вĕсене йышăнăвне çирĕплетмест
• 1941 — Смулен çапăçăвĕсенче пĕрремĕш хут «Катюша» хĕçпăшалпа усă курнă
• 1959 — Чăваш АССРăн Ишлей, Муркаш, Октябрьски, Первомайски тата Чурачăк районĕсене пĕтерсе хунă.
• 1969 — Сальвадорпа Гондурас хушшинче Футбол вăрçи хыпса тухнă

Утă, 15

HMS Bellerophon

• 1240 — Александр Невский шведсене çĕнтерет
• 1410 — Тевтон орденне Грюнвальд çапăçăвĕнче çĕнтернĕ
• 1741 — Аляскăна пĕрремĕш европейсем çитнĕ
• 1799 — франци капитанĕ Бушар Икĕпатра Розетта чулне тупнă
• 1815 — Наполеон «Беллерофонт» анкăл карапĕн капитанне парăнать (капăрл.)
• 1823 — Римра авалхи Таса Павăл базилики тĕппĕн çунса кайнă
• 1870 — Джорджия АПШ йышне таврăнать
• 1905 — Арсен Люпен пирки пĕрремĕш калавсене пичетленĕ

Утă, 16

• 622 — ислам календарьне пуçланă.
• 1054 — папа легачĕ Софи соборĕнче Михаил Керуларий патриарха ĕç вырăнĕнчен хăтарни тата чиркӳрен уйăрни пирки хут хăварать
• 1676 — наркăмăш ĕçĕ: ашшĕпе тăванĕсене вĕлернĕшĕн маркиза де Бренвильене ĕçсе асаплантарса вĕлерме хушнă

Ато бомбин пĕрремĕш хут ăнăçлă тĕрĕслевĕ

• 1945 — йĕтре хĕçпăшалĕн Çĕнĕ Мексико штатĕнчи (АПШ) полигонра пĕрремĕш ăнăçлă тĕрĕслевĕ иртет (капăрл.)
• 1950 — Мараканасо — бразил футболĕн кун-çулĕнчи пирки чи пысăк куляну
• 1990 — УССР Аслă Канашĕ Украинăн патшалăх суверенитечĕн Декларацине йышăнать
• 1994 — Шумейкер — Леви 9 комети Юпитерпа çапăннă

Утă, 17

Жанна д’Арк VII Карла кăшăлланă чухне

Словакин ирĕклĕх кунĕ

• 1429 — Франци астулне VII Карла лартнă: церемони вăхăтĕнче унăн пуçĕ çийĕнче ялава ахаль çын хĕрĕ Жанна д’Арк (капăрл.) тытнă
• 1716 — Пётр I хăйĕн флочĕпе Копенгагена çитнĕ
• 1785 — словак авантюрисчĕ Мориц Бенёвский хăйне Мадагаскарăн тăрамĕ тесе пĕлтернĕ
• 1868 — япун тĕп хулине Киоторан Токиона куçарнă
• 1918 — Екатеринбургра раççей юлашки императорне II Микулая, унăн çемьине тата çывăх çыннисене персе пăрахнă
• 1918 — Çĕпĕрĕн Вăхăтлă правительстви Омскра Çĕпĕрĕн ирĕклĕх декларацине йышăннă.
• 1929 — СССР КТЧÇ хирĕçĕве пула Китайпа дипломати хутшăнăвĕсене татса хунă
• 1975 — вĕçевçĕ тытса пырав тĕрлĕ патшалăхсен иккĕ космос карапĕ пĕрремĕш çакланăвĕ: «Союз-19» (СССР) тата «Аполлон» (АПШ)
• 2006 — Индонезире цунамин хумĕсем айне пулса 500 ытла çын пĕтнĕ.

Утă, 18

Норденшельд «Вега» çинче

• 64 — Нерон император чухнехи Римри пысăк вут-кăвар
• 1290 — Эдуард I еврейсене Англирен хăваласа ярас хутай кăларнă
• 1870 — Пĕрремĕш Ватикан соборĕ папа йăнашманлăхĕн догматне йышăннă
• 1878 — Адольф Норденшельд (капăрл.) пĕрремĕш çурçĕр тинĕс çулĕпе Атлантикăран Лăпкă океана тухнă
• 1898 — Пьер тата Мария Кюри урансăр пуçне, урăх радиохастар элементсем пурри пирки евит тунă
• 1925 — Адольф Гитлерĕн «Mein Kampf» пичетрен тухнă
• 1936 — Испанири пăтăрмаха пула влаçа ультрасылтăмри вăйсем ярса илнĕ
• 1937 — Автономиллĕ Социализмлă Чăваш Совет Республикин Конституцине йышăннă.
• 1958 — Анна Ахматовăн чылай çул хушшинче пĕрремĕш сăвăсен пухăмне пичете кĕртнĕ
• 1976 — историре пĕрремĕш ăстрăм Олимп вăййисенче гимнасткăна «вуннă» паллă лартса панă
• 1974 — Константинувре Çĕр çинче çак саманта чи çӳллĕ çурт-йĕре туса хăпартнă

Утă, 19

Парисри метро чаранăвĕн кĕревĕ

• 711 — Пиреней çурутравне арапсем çĕнсе илнĕ (Гвадалета патĕнчи çапăçу)
• 1822 — франци ăсчахĕ Нисефор Ньепс тĕнчере пĕрремĕш фотографи тунă
• 1825 — Анна Керн Тригорскинчен кайнă чухне Пушкин ăна «К*» («Я помню чудное мгновенье») сăвăна парнеленĕ
• 1900 — Пĕтĕм тĕнчери курав иртнĕ чухне Парис метрополитенĕ (капăрл.) уçăлнă
• 1908 — Лондонри Таса Павăл соборĕнче епископ, Олимпиадăна ăсатнă чухне, çапла каланă: «Çĕнтересси мар — хутшăнасси»
• 1928 — Китай европа патшалăхĕсемпе «танмар килĕшӳсене» пăрахăçланă
• 1963 — Индонези Инди океанне Индонези ята куçарнă пирки хыпарлать
• 1980 — Мускавра XXII Олимп вăййисем уçăлнă

Утă, 20

Тĕнчери шахмат кунĕ

Кремль

• 1402 — Тимур Баязид турккă султанне Анкара патĕнчи çапăçура аркатнă
• 1774 — Пăкач эткерĕсем Кăрмăша тытса илнĕ.
• 1882 — Александр Можайскин самолётăн пĕрремĕш прототĕсне тĕрĕсленĕ.
• 1917 — «Югослави» ашшĕ Никола Пашич çак патшалăха никĕслес Корфа декларацине алă пуснă
• 1924 — Парисре Тĕнчери шахмат федерацийĕ
• 1929 — КТЧÇ çинчи хирĕçӳ: совет çарĕсем Амура Благовещенск патĕнче вăйпа каçма тăнă
• 1940 — американ мусăк журналĕ «Billboard» пĕрремĕш халăх кăмăлланă юрăсен ят-йышне пичетленĕ
• 1941 — нимĕç авиацийĕ Мускава пĕрремĕш хут бомбăланă
• 1944 — Адольф Гитлера вĕлерме тăнă
• 1955 — 37 çул тăршшинче пĕрремĕш Мускав Кремлĕ (капăрл.) çуревсĕсене алăк уçнă

Утă, 21

Пирамидăсем патĕнчи çапăçу

Бельгин наци уявĕ

• п. эрч. 356 — Герострат çут тĕнчери çичĕ асамăн пĕрне — Эфес Артемедин храмне çунтарса янă
• 1773 — Климент XIV папа иезуитсен орденне салатнă
• 1774 — Кючук-Кайнарджи лăпкăлăх килĕшĕвĕ: Раççее Çĕнĕ Раççей кĕрет
• 1798 — Наполеон турккăсене пирамидăсем патĕнчи çапăçура (капăрл.)çĕнтернĕ
• 1970 — Икĕпатра 11 çул хушшинче Асуан пĕвине туса пĕтернĕ
• 1983 — Антарктикăри «Восток» станцинче Çĕр çинчи чи сивĕ температурăна (−89,2 °C) палăртнă

Утă, 22

Бульон Готфричĕн вăтам ĕмĕрти сăн ӳкерчĕкĕ.

• 1099 — Хĕрес майлисен патшалăхĕн пĕрремĕш пуçлăхĕ («Турă тупăкĕн» хӳтĕлевçи) пулма Бульон Готфридне суйланă (капăрл.)
• 1246 — Карпини францискан европейсенчен пĕрремĕш монголсен Каракорумне çитет.
• 1793 — Александр Маккензи шотланд историре пĕрремĕш Канада витĕр океанран океана çити тухнă.
• 1795 — Гаити революцийĕ хыççăн Гаити пĕрлешĕнеть.
• 1814 — пиллĕк индей йăхĕ Огайора АПШра килĕшӳ туса Британие хирĕç вăрçăпа тухать.
• 1921 — физик Пётр Капица Англири Кавендишри лабораторие ĕçе вырнаçать.
• 1922 — Олимпиадăна хутшăнма чарнипе, Лейпцигра Германи хăй альтернаци вăййине ирттерет.
• 1930 — СССР колхозцентрĕ колхозниксене укçа вырăнне ĕçкун пама йышăнать.
• 1936 — Удд утравĕ çинче пĕр чарăнмасăр Мускавран Инçет Тухăçа çити АНТ-25 самолёт вĕçевĕ (экипаж командирĕ — В. П. Чкалов) вĕçленет.
• 1946 — еврей тĕкерчĕсем Иерусалимри «Тавит патша» хăна çуртĕнче сирпĕнӳ тăваççĕ, 91 çын сарăмсăр вилет.

Утă, 23

• Китпа дельфин кунĕ

Пеньон

• 1148 — хĕресçĕсем Дамаска хупăрласа илнĕ
• 1508 — испансен флот çарпуçĕ Педро Наварро пиратсенчен Пеньон утрава тасатнă (капăрл.)
• 1774 — Пугачёв çарĕн çыннисем Етĕрне хулине ярса илесшĕн пулнă, анчах патша çарĕсем пуррине асăрхасан — аяккалла кайнă.
• 1793 — Германи территоринчи пĕрремĕш демократи патшалăх — Майнц республики — пĕтнĕ
• 1881 — Льежра тĕнчери чи ватă спорт федерацийне йĕркеленĕ
• 1901 — нимĕç тухтăрĕ Роберт Кох бубон мурне йĕке хӳресем сарни пирки пĕлтерет
• 1974 — Грецире «хура полковниксен» диктатурине сипĕтсе янă
• 1992 — Абхазин Аслă канашĕ Грузирен ирĕклĕхе тухать
• 1995 — юлашки самантри чи çутă кометăна — Хейл — Бопп кометине асăрханă
• 2006 — Китайра 5,1 баллă çĕр чĕтренĕвне пула 13 çын вилнĕ, 50 патнелле аманнă. Çĕр чĕтренĕвĕн эпицентрĕ Чжаотун хули патĕнче пулнă.

Утă, 24

Мачу-Пикчу

Симон Боливарăн кунĕ: Эквадорпа Венесуэлăра.

• 1701 — Кадиллак франци çынни Детройт хулан никĕсне хывнă
• 1783 — Раççей империйĕ тата Грузи Георгий трактатне алă пуснă
• 1911 — Хайрем Бингхэм Перура Мачу-Пикчу «çухалнă хулана» (каарл.) тупнă
• 1935 — Тбилисире ача-пăча чукун çулĕ (хальхисенчен чи ватти) уçăлнă
• 1942 — Кавказшăн çапăçу: вермахтăн вăйĕсем Ростов-Тан-çинчине йышăнаççĕ
• 1943 — тăмарсен авиацийĕ Гамбурга пĕтерме тытăнать
• 1969 — Аполлон-11 ăнăçлă Лăпкă океана шыва анса ларать
• 1977 — Икĕпатпа Ливи хушшинчи тăватă кун вăрçи вĕçленет.

Утă, 25

Blériot XI

• 325 — Шанăçăн Никей Символне йышăннă
• 1261 — Михаил VIII хĕресçĕсенчен Кустантина туртса илсе Висанти империне тепĕр хут туса хунă
• 1792 — Брауншвейг херцăкĕн Бурбонсене пусмăрламалла мар манифесчĕ
• 1799 — Икĕпат харçи: Наполеон турккăсене Абукир патĕнчи çапăçура аркатать
• 1826 — Кронверк çыран хĕрринче пиллĕк декабриста айăпласа велернĕ
• 1909 — Луи Блерио Ла-Манш урлă 37 минут хушшинче вĕçсе каçнă (капăрл.)
• 1925 — Ялавăн (ун чухне "Сунтал" ятлă) пĕрремĕш номерĕ тухнă.
• 1930 — ВКП(б) ТК пĕтĕмĕшле пуçламăш вĕрентӳ пирки хушу йышăннă
• 2000 — сасăран хăвăрт вĕçекен «Конкорд» авиалайнерăн катострофи

Утă, 26

Кубăри революци кунĕ (1953)

Крум патне Никифор императорăн каснă пуçне илсе пыраççĕ

• 811 — пăлхар ханĕ Крум (капăрл.) грексене пĕтĕмпех аркатнă
• 1139 — Афонсу I Асли Португалин пĕрремĕш патши пулса тăрать
• 1581 — Пĕрлешĕннĕ провинцисем Испан Филипне астулран хăтарас акта йышăннă
• 1822 — Сан-Мартин тата Боливар Гуаякильре Кăнтăр Америкăн политика пуласлăхне сӳтсе явма тĕл пулнă
• 1847 — африкан колонисенчен пĕрремĕш Либери хăйĕн ирĕклĕхне пĕлтернĕ
• 1951 — Новгородра пĕрремĕш хурăн хуппи хутне тупнă
• 1963 — Скопьери çĕр чĕтренĕвĕ: пин ытла çын пĕтнĕ
• 1999 — Инди Каргил вăрçинче çĕнтерет

Утă, 27

Акăлчансен тарăвĕ

• 1549 — Франциск Ксаверий Японие çитет
• 1794 — Парисре Термидор пăтăрмахĕ
• 1866 — трансатлантика телеграфне хурса тухнă
• 1880 — Майванд патĕнчи çапăçу, афгансем акăлчансене çĕнтерни (капăрл.)
• 1952 — Атăл-Тан каналĕ хута кĕнĕ
• 1953 — Корей вăрçинче вăхăтлă лапкăлăх килĕшӳне тунă
• 1976 — Виктор Корчной гроссмейстер Нидерландсенче политика хӳтĕлĕхне йăлăннă
• 2002 — Львоври авиашоури трагеди, тĕнчери авиашоу кун-çулĕнчи чи йывăрри

Утă, 28

«Каялла пĕр пусăм та!»

Руçе тĕне кĕртни кунĕ

• 1586 — Томас Хэрриот сэр Британ утравĕсем çине пĕрремĕш çĕрулмисене илсе килнĕ
• 1697 — Владимир Атласов касакĕсем Камчатка вăррин çыранне аннă
• 1794 — Максимилиан Робеспьера Луи Сен-Жюстра айăпласа вĕлернĕ
• 1878 — Варнăна осман пусмăрĕнчен хăтарнă
• 1914 — Пĕрремĕш Тĕнче вăрçи пуçланнă
• 1942 — СССР Халăх хӳтлев комиссарĕн Сталинăн «Каялла пĕр пусăм та!» тапăчĕ (капăрл.)
• 1980 — Владимир Высоцкипе Мускавра Ваганьково çăви çинче чылай халăх сывпуллашнă
• 1992 — Афганистанра хĕрарăмсене телекуравра çапăнма чарнă
• 1995 — Ĕнчĕн чи пысăк хулисенчен пĕррине Бомбейрен Мумбаи ята куçарнă

Утă, 29

Тинĕс-Çар Флочĕн кунĕ (Раççей)

Тĕмен

Оулавсёка — Таса Олафа (Фарер утравĕсем) асăнни

• 1586 — Тура çинче Тĕмен хулана (капăрл.) никĕсленĕ
• 1907 — Роберт Бейден-Поуэлл сэр Аслă Британире бойскаутсене йĕркелесе янă
• 1938 — Хасан кӳлĕ таврашĕнчи çапăçусем пуçланнă
• 1941 — Смулен çапăçăвĕ: Смулен ӳкет, 300 пине яхăн РÇХÇ салтакне хупăрласа илнĕ
• 1942 — Совет Союзĕнче Александр Невский, Суворов тата Кутузов орденĕсене вăя кĕртнĕ
• 1954 — трилогии Толкинăн «Ункăсене тытаканĕ» трилогин пĕрремĕш пайне пичетлесе кăларнă
• 1958 — АПШ президенчĕ Дуайт Эйзенхауэр НАСА тăвас пирки хутай çине алă пуснă
• 1981 — Чарльзпа Диана Спенсер туйĕ

Утă, 30

Кĕтерин керменĕ

• 762 — Аль-Мансур Арап халифачĕн çĕнĕ тĕп хулин — Багдад — никĕсне хывать
• 1419 — Прагăри дефенестраци, гуç майлисем Прага хулин канашĕн пайташĕсене вĕлернĕ, çакăн хыççăн гуç вăрçисем пуçланаççĕ
• 1756 — Елизавета Петровна Растрелли архитекторпа пĕрле анчах туса лартнă Кĕтерне керменне (капăрл.) пăхса тухнă
• 1809 — Голландири Вальхерен утравне 39-пинлĕ британ çарĕ анать
• 1825 — адмирал Байрон (поэтăн акăшĕн е куккăшĕн ывăлĕ) Лăпкă океанра никам та йышăнман Молден утрава уçать
• 1858 — Джон Спик джунгли витĕр Виктория патне тухать
• 1930 — Уругвайра тĕнчери пĕрремĕш футбол чемпионачĕн финал матчĕ иртет. 4:2 шутпа чемпионат хуçин команди Аргентинăна çĕнтерет.
• 2008 — Зимбабвере вырăнти валютăна 10 миллиард хутчен деноминацилеме йышăннă.

Утă, 31

К2 (Чогори)

• 904 — арапсем Висантин иккĕмĕш шĕкĕр хулине — Солуньине ярса илнĕ.
• 1655 — вырăс çарĕсем улттă çуллăха Аслă Литва кнеçлĕхĕн тĕп хулине — Вильнăна — йышăннă.
• 1703 — Даниэль Дефона сатира памфлетне хайланăшăн намăс юпи патне лартнă, анчах ырă сунакан лондонсем ăна чечексемпе чысланă.
• 1815 — пĕрремĕш чукун çул çинчи катастрофа пулнă, 13 - 16 çын пĕтнĕ.
• 1954 — итал альпинисчĕсем пĕрремĕш хутчен Гималайри Чого́рие, çӳллĕшĕпе тĕнчери иккĕмĕш тăрăна (капăрл.) хăпарнă.
• 1975 — Детройтра профпĕрлешӳ ертӳçи Джимми Хоффа тĕлĕнтермĕшле çухалнă пирки пĕлтернĕ.
• 1976 — НАСА «марсиан сфинксĕн» фотоӳкерчĕкне пичетленĕ.