Египет
Ҫурҫӗр Африкӑри патшалӑх
(Икĕпат ҫинчен куҫарнӑ)
Еги́пет (грек. Αίγυπτος) — çурçĕр-тухăç Африкăра тата Азин пайĕнче (Синай çурутравĕ) вырнаçнă патшалăх; малтан — аял Нил шывĕн çумĕнчи йăрăм çĕр, кайран — çумри анлăрах территори; çавăн пекех çак территоринчи тем чухлĕ патшалăх тытăмлăхĕсемпе административла çĕрĕсем:
Египет | |
---|---|
арап. جمهوریّة مصر العربیّة | |
Ялав[d] | Герб[d] |
Никӗсленӗ/йӗркеленӗ дата | 1922 çулхи нарăс, 28-мĕшĕ |
Официаллӑ ят | арап. جُمهورِيّةُ مِصرَ العَرَبيّةِ |
Кӗске ят | 🇪🇬 |
Хутшӑннӑ | Война на истощение[d], Война Судного дня[d] и Иккĕмĕш Тĕнче вăрçи |
Пулас пурнӑҫ тӑршшӗ | 71,484 çулталăк[1] |
Ят никӗсӗ | Птах и Мицраим[d] |
Этнохороним | Egyptian, egyiptomi, egypter, ægypter, Egiptiano, Lägüptänan, مِصْرِيّ, مِصْرّيَّة, مِصْرِيُّونَ, египтяне, єгиптянин, єгиптянка, єгиптяни, מצרי, מצרית, egipteni, egiptean, egipteancă, মিশরীয়, egiziano, egiziana, egiziani, egiziane, Ägypter, Ägypterin, Ägypter, Ägypterinnen, misri, egipsian, Egypťan, Egypťanka, Egypťané, Egypťanky, exipcianu, exipciana, Égyptien[2], Égyptienne[2], ezisiana, ezisiane, ezisiani, ezisian, مصري, مصرية, مصراوا и مصريات |
Официаллӑ чӗлхе | Арап чĕлхи[3] |
Гимнӗ | Гимн Египта[d] |
Культура | культура Египта[d] |
Девиз тексчӗ | مصر أمّ الدنيا |
Тӗнче пайӗ | Африка[4] и Ази |
Патшалӑх | |
Администраци вырӑнӗ | Каир |
Вӑхӑт тӑрӑхӗ | UTC+2:00[d] и UTC+3[5] |
Шыв хӗрринче вырнаҫӑвӗ | Вăтаçĕр тинĕсĕ, Нил и Хĕрлĕ тинĕс |
Геоданнӑйсем | Data:Egypt.map |
Чи ҫӳллӗ вырӑн | Гора Святой Екатерины[d] |
Чи тарӑн вырӑн | Каттара[d] |
Ертӳлӗх форми | Республика |
Патшалӑх пуҫлӑхӗн должноҫӗ | президент Египта[d] |
Патшалӑх пуҫлӑхӗ | Абдель Фаттах Халиль ас-Сиси[d] |
Правительство пуҫлӑхӗн должноҫӗ | премьер-министр Египта[d] |
Правительство пуҫлӑхӗ | Мустафа Мадбули[d] |
Имеет кабинет министров | Кабинет Министров Египта[d] |
Ӗҫ тӑвакан влаҫ | Кабинет Министров Египта[d] |
Саккун йышӑнакан орган | Парламент Египта[d] |
Высший судебный орган | Высший конституционный суд Египта[d] |
Тӗп банк | Центральный банк Египта[d] |
Дипломатиллӗ ҫыхӑну | Канада, Итали, Бразили, Раççей Патшалăхĕ, Германи, Израиль, Австрали, Украина, Сири, Ливи, Марокко, Судан, Эфиопи, Государство Палестина[d], Франци, Аслă Британи, Словени, Индонези, Кăнтăр Африка Республики, Швейцари, КНДР[d][6], Турци, Монголи, Уругвай, Кипр Республики, Хорвати, Аргентина, Тăнайçи Пăлхарĕ, Китай Халăх Республики, Дани, Алжир, Ирак, Малайзи, Пакистан, Тайвань, Пӗрлешӗннӗ Арап Эмирачӗсем, Республика Корея[d], Мексика, Кăнтăр Судан, Серби, Çĕнĕ Зеланди, Иордани, Япони, Инди, Грузи, Эрмени, Кени, Замби, Венгри и Польша |
Пайташӗ | Ошибка Lua в Модуль:Sources на строке 1476: attempt to concatenate local 'letter' (a nil value). |
Ҫул ҫитни | 21 лет |
Мӑшӑрланма юракан ҫул | 21 лет |
Миҫере вӗренме тивӗҫ (чи пӗчӗк ӳсӗм) | 6 лет |
Вӗренме тивӗҫ ҫул (чи пысӑк ӳсӗм) | 14 лет |
Халӑх йышӗ |
|
Арҫынсен йышӗ | 53 429 404, 54 357 401, 55 260 287 и 56 124 592 |
Хӗрарӑмсен йышӗ | 52 189 268, 53 107 732, 54 001 891 и 54 865 512 |
Административлӑ пайланӑвӗ | Александрия[d], Асуан[d], Асьют[d], Бухейра[d], Бени-Суэйф[d], Каир[d], Дакахлия[d], Думьят[d], Эль-Файюм[d], Гарбия[d], Эль-Гиза[d], Исмаилия[d], Кафр-эш-Шейх[d], Матрух[d], Эль-Минья[d], Минуфия[d], Новая Долина[d], Северный Синай[d], Порт-Саид[d], Кальюбия[d], Кена[d], Красное Море[d], Шаркия[d], Сохаг[d], Южный Синай[d], Суэц[d] и Луксор[d] |
Вырӑнти укҫа-тенкӗ | египетский фунт[d] |
Номиналлӑ ВВП | 424 671 765 456 $[17] и 476 747 720 365 $[17] |
Этемлӗх аталанӑвӗн индексӗ | 0,731[18] |
Inequality-adjusted Human Development Index | 0,519[19] |
Хӑйсем ҫине алӑ хунин индексӗ | 3,4 |
Чикӗленсе тӑрать | Судан, Ливи, Израиль, Государство Палестина[d], Бир-Тавиль[d] и Левант |
Транспорт хӑш еннелле каять | справа[d][20] |
Электричество напряженийӗ | 220 Вольт |
Электричество разъемӗн тӗсӗ | Ошибка Lua в Модуль:Sources на строке 1395: attempt to concatenate local 'prefix' (a nil value). |
Улӑштарнӑ | Королевство Египет[d] и Всепалестинское правительство[d] |
Калаҫу чӗлхи | египетский диалект арабского языка[d], ливийский диалект арабского языка[d], Egyptian Sign Language[d], арабский литературный язык[d], Бедуинский диалект восточного Египта и Леванта[d], Саидский диалект арабского языка[d], Kenzi[d], Копт чĕлхи, Сиуа[d], Беджа[d], акăлчан чĕлхи и малайский язык[d] |
Лаптӑк |
|
Ҫӳлти шайри домен | .eg и مصر.[d] |
Географийӗ | география Египта[d] |
Чукун ҫул транспорчӗ ҫӳрекен ен | слева[d] |
Уҫӑ даннӑйсен порталӗ | Egyptian Open Data initiative[d] |
Экономики | экономика Египта[d] |
Халӑх йышӗн теми | Население Египта[d] |
Мазхабĕ | маликитский мазхаб[d][21] |
Шкулсенче вӗренмен ача йышӗ | 1 456 758[22] |
Джини коэффициенчӗ | 31,5[23] |
НДС виҫи | 14 процент |
Ача ҫуралассин пӗтӗмлетӳллӗ коэффициенчӗ | 3,338[24] |
Хула халӑхӗ | 45 130 858, 45 976 808, 46 831 955 и 47 689 118 |
Ял халӑхӗ | 60 487 813, 61 488 326, 62 430 223 и 63 300 985 |
Пӗлӳлӗх шайӗ | 71 процент[25] |
Демократи индексӗ | 2,93[26] |
BTI Governance Index | 3,88[27], 4,16[27], 4,32[27], 4,23[27], 4,52[27], 4,44[27], 3,96[27], 3,86[27] и 3,77[28] |
BTI Status Index | 4,29[27], 4,88[27], 4,82[27], 4,76[27], 4,4[27], 4,28[27], 4,2[27] и 4,13[28] |
Pождаемость | 23,568, 23,051, 22,558 и 22,107 |
Смертность | 5,581, 5,851, 6,327 и 6,39 |
Happy Planet Index score | 43,2[29] |
OpenStreetMap-ри пысӑклату шайӗ | 4 |
Ҫӗршывӑн модиллӗ кочӗ | 602 |
Ҫӗршывӑн телефон кочӗ | +20 |
Хула префиксӗ | 0 |
Васкавлӑ пулӑшӑвӑн телефон номерӗ | Ошибка Lua в Модуль:Sources на строке 1395: attempt to concatenate local 'prefix' (a nil value). |
Ҫӗршывӑн GS1 кочӗ | 622 |
Автомобиль номерӗн кочӗ | ET |
Maritime identification digits | 622 |
Ку тӑрӑхра ӳкернӗ фильмсен категорийӗ | Category:Films shot in Egypt[d] |
Медиафайлы на Викиампар |
Истори
тӳрлет- Династичченхи Икĕпат — фараонсен пĕрремĕш династийĕ Египета йĕркеличчен (пирĕн эрăччен 3100), икĕ патшалăхран тăнă:
- Тури Икĕпат — кăнтăр патшалăхĕ;
- Анатри Икĕпат — çурçĕр патшалăхĕ.
- Авалхи Икĕпат (Пирĕн эрăччен IV ĕмĕртен пуçласа I пинçуллăх варриччен) — фараон династийесем тытăмĕнчи патшалăх; пĕрремĕш перси (Пирĕн эрăччен 525), е иккĕмĕш перси (пирĕн эрăччен 343) вăрçи хыççăн пĕтет.
- Ахеменидсен Египечĕ — Ахеменидсен перси империн улттăмĕш сатрапийĕ, пирĕн эрăччен 525—332 çç.тĕрекленсе ларнă.
- Эллиниллĕ Египет (е Птоломейсен Египечĕ, пирĕн эрăччен 332—30 çç.) — вассаллă (пăхăнăвлă) эллиниллĕ патшалăхĕ (тĕп хули — Александри), Египета Александр Македонский çĕнтернĕ хыççăн йĕркеленĕ, Птоломей «династийĕ» ертсе пынă.
- Рим Икĕпачĕ — Рим Империн провинцийĕ, образованная в 30 г. до н. э. после победы Октавиана Августа над Марком Антонием и Клеопатрой. Существовала до раздела Римской Империи.
- Висанти Икĕпачĕ — Висанти Империн провинцийĕ, IV—VII ĕмĕрсем.
- Араб Халифачĕн Икĕпат провинцийĕ; пирĕн эрăри 640—642 çç.; Багдад халифачĕ аркансан уйрăм патшалах пулса тăрать — Каир халифачĕ (973—1517);
- Çум-патшалăх Египет, Осман импери шутĕнчи, 1517 — 1914;
- Икĕпат султаначĕ (1914—1922) — британи протекторачĕнче.
- Икĕпат патшалăхĕ (1922—1953) — ирĕклĕхлĕ патшалăх, анчах та акăлчансен оккупациллĕ çарĕсем тăнă.
- Икĕпат республики (1953—1958).
- Пĕрлешнĕ Араб Республики (ПАР, 1958—1971) — Египетпа Сири пĕрлешӳллĕ патшалăх; Сири 1961 тухнă, вара çак официаллă ятпа Египет çинчен çеç каланă.
- Арабсен Икĕпат Республики (АРЕ, 1971) — хальхи ячĕ;
- Египет 1972—1977 çç. Ливипе Сирипе пĕрле Араб Республикисен Федерацине кĕнĕ.
Ку страницăра эсир пĕр ятлă, анчах та тĕрлĕ пĕлтерĕшлĕ статьясен ят-йышне куратăр. Енчен те эсир кунта урăх статьяран лекрĕр пулсан, çав статьяри каçăна тĕрĕс статья çине куçаракан каçă çине улăштарăр. |
Вулавăш
тӳрлет- Г. П. Кеннаман, "Египет. Его роль в становлении государств в Европе, Азии и Африке", Шупашкар, 2005.
- Мăн Кенна, "Скифы", Çĕрпӳ, 2001.
- История древнего мира. М.: Наука, 1989:
- Том I. Ранняя древность. ISBN 5020167827.
- Том II. Расцвет древних обществ. ISBN 5020167819.
- Том III. Упадок древних обществ. ISBN 5020169773.
- Энциклопедический словарь. Том I. М.: Большая советская энциклопедия, 1953.
- ^ Институт статистики ЮНЕСКО
- ^ 1 тата 2 http://cnig.gouv.fr/wp-content/uploads/2020/02/CNT-PVM_r%C3%A9vis%C3%A9_2020-01-27-1.pdf
- ^ 2 // دستور مصر (араб.)
- ^ https://www.workwithdata.com/place/egypt
- ^ https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/africa
- ^ https://www.ncnk.org/sites/default/files/content/resources/publications/NCNK_Issue_Brief_DPRK_Diplomatic_Relations.pdf
- ^ https://www.interpol.int/Member-countries/World — Интерпол.
- ^ https://www.interpol.int/Who-we-are/Member-countries/Africa/EGYPT
- ^ https://www.iho.int/srv1/index.php?option=com_wrapper&view=wrapper&Itemid=452&lang=en — Международная гидрографическая организация.
- ^ http://www.unesco.org/eri/cp/ListeMS_Indicators.asp
- ^ http://www.upu.int/en/the-upu/member-countries.html
- ^ https://www.upu.int/en/Universal-Postal-Union/About-UPU/Member-Countries?csid=-1&cid=103
- ^ https://www.itu.int/online/mm/scripts/gensel8
- ^ https://public.wmo.int/en/members/egypt
- ^ https://www.who.int/choice/demography/by_country/en/
- ^ https://www.worldometers.info/world-population/egypt-population/
- ^ 1 тата 2 https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD — Всемирный банк.
- ^ Отчёт о развитии человечества — Программа развития ООН, 2022.
- ^ Отчёт о развитии человечества — Программа развития ООН, 2022.
- ^ http://chartsbin.com/view/edr
- ^ Distribution of the four schools of Islamic jurisprudence // Islamic Jurisprudence & Law — Университет Северной Каролины, 2009.
- ^ Институт статистики ЮНЕСКО
- ^ https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI
- ^ Институт статистики ЮНЕСКО
- ^ Egypt, Arab Rep. // https://data.worldbank.org/indicator/SE.ADT.LITR.ZS (англ.) — WB.
- ^ 2020 Democracy Index
- ^ 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14 тата 15 https://www.bti-project.org
- ^ 1 тата 2 https://bti-project.org/en/reports/country-dashboard/EGY
- ^ https://happyplanetindex.org/countries/?c=EGY