Кремний

Элементсен периодла тытăмĕ H He Li Be B C N O F Ne Na Mg Al Si P S Cl Ar K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe Cs Ba * Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn Fr Ra ** Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og * La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu ** Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr
Сĕлтĕлле металсем	Сĕлтĕлле-çĕрле металсем	Куçăмлă металсем
Çăмăл металсем	Металлоидсем	Инертлă газсем
Металмаррисем Галогенсем Лантаноидсем Актиноидсем

Кремни/Silicium (Si)
Атом номерĕ	14
Ансат япалалăхăн курăмĕ	аморфлă формăра — хăмăр порошок, кристалла формăра тĕттĕм сăрă кăшт йăлтăртакан
Атом палăрăмĕсем
Атом масси (моль масси)	28,0855 а. е. м. (г/моль)
Атом радиусĕ	132 пм
Ионизаци энергийĕ (пĕрремĕш электрон)	Э786,0(8,15) кДж/моль (эВ)
Электронсен конфигурацийĕ	[Ne] 3s2 3p2; в соед. [Ne] 3s 3p3 (гибридизация)
Химилле палăрăмсем
Ковалентла радиус	111 пм
Ион радиусĕ	42 (+4e) 271 (-4e) пм
Электронегативлăх (Полинг шучĕпе)	1,90
Электрод потенциалĕ	0
Оксидлав капашĕсем	+4, −4
Ансат япалалăхăн термодинамикăлла палăрăмĕсем
Тачăлăх	2,33 г/см³
Пайлавла ăшăшăнăçтарăш	20,16 Дж/(K·моль)
Ăшăяраслăх	149 Вт/(м·K)
Шăрану температури	1688 K
Шăраннин пайлавла ăшши	50,6 кДж/моль
Вĕрев температури	2623 K
Пăспулăмăн ăшăлăхĕ	383 кДж/моль
Моль калăпăшĕ	12,1 см³/моль
Ансат япалалăхăн кристалл решетки
Решетке тытăмĕ	кубла
Решетке периочĕ	5,4307 Å
c/a танлашăнни	Отношение c/a
Дебай температури	625--> K

Si	14
28,0855
[Ne] 3s2 3p2
Кремни

Кремни - Si лат. Silicium) Элементсен периодикăллă системин 14-мĕш хими элеменчĕ.Si символпа палăртаççĕ (.

Истори

1811-мĕш çулта Франци ăсчахĕсем Гей-Люссак Жозеф Луи тата Тенар Луи Жак уйăрнă.

Ячĕ пулни

1825 год-мĕш çулта швеци химикĕ Йёнс Якоб Берцелиус фторлă кремнипе SiF₄ кали металне хутшăнтарса таса кремни уйăрнă. Çĕнĕ элемента «силици ( лат. silex — вут чул сăмахран). Вырăсла «кремни» ятне раççей химикĕ Герман Гесс 1834-меш çулта кĕртнĕ . ( ав.гр. κρημνός — «ту».

Физика пахалăхĕсем

Кремни чĕнтĕр тытăмĕ кĕвер чул пекех, кубла гранĕпе центăрланă. Анчах атомсем хушши пысăкрах пулнă май кристалĕн çирĕплĕхе сахалрах.

Усă курни

Техника кремнийĕ:

1. металургинче чĕртавар (йĕс, силумин); шăранчăксен пахалăхне улăштарма хушаççĕ (трансформатор хурçисем) ;
2. тасатнă (литературăра «umg-Si») тата поликристал кремние тумалли чĕртавар;
3. силан тумалли чĕртавар;
4. хăшпĕр чухне техника кремнипе тата тимĕрпе шăранчăкне (ферросилици) хирте водород тума усă кураççĕ;
5. хĕвел батарейисем тума.

Биологи ролӗ

Хӑш-пӗр организмсемшӗн кремни биографиллӗ пӗлтерӗшлӗ элемент пулса тӑрать. Вӑл ӳсентӑрансен тата скелетсен — чӗрчунсен опор пӗрлӗхӗсен йышне кӗрет. Кремльсен йышӗнче тинӗс организмӗсене — диатлӑ шыв курӑкӗсене, радиолярие, губкӑсене-пухаҫҫӗ. Хвощсемпе тырӑсенче, тӗпрен илсен, бамбук (Bambusoideae) тата Рис (Оreza) ӑрӑвӗсенче, ҫав шутра культура рисӗнче, кремни йышӗ нумай усӑ парать.

Ҫавӑн пекех вӑл хӑш-пӗр организмсен клеткӑллӑ стенисене кӗрет, вӑл вӗреннӗ вуннӑран та ытла ферментсен центрӗ, вӗсем уоо кремнеземӗн диат кремнеземне ҫыхӑнтарнӑшӑн яваплӑ.

Кремни тӗрӗс аталанма кирлӗ нумай ӳсентӑранра тӗл пулать, анчах ку пур тӗрлӗ ӳсентӑрансене те аталантарма кирлине кӑтартса паман. Вӑл пур чухне сӑтӑрҫӑсене, уйрӑмах кӑмпасене, ҫирӗпрех тытать, вӗсене ҫӗр ҫинчи вутчульпе тӑраннӑ ӳсентӑрансене витме чӑрмантарать. Ҫавӑн пекех, чӗрчунсен кремнире ултӑ вӗренлӗ тута хӗррисем валли те кирлӗ пулнӑ, анчах ку мӗнпур выльӑх-чӗрлӗх ӳт-пӗвӗнче пулса иртет пулин те, вӗсемшӗн кирлех те пулман. У позвоночных накопление кремния происходит в больших количествах в волосах и перьях (например, овечья шерсть содержит 0 `,02 —0 `,08 % {\displaystyle {\ce {SiO2}}}{\displaystyle {\ce {SiO2}}}). Этемӗн шӑши пусминче (1-2),10-2 процент кремни, шӑмӑ пусма-17,10-4 %, юн-3,9 мг/л. ҫын организмне апат-ҫимӗҫпе куллен 1 гремни таран кӗрет.

Каçăсем

• Кремни Webelements сайтра
• Кремни хим элеменчĕсен вулавăшĕнче

Вуламалли

• Самсонов. Г. В. Силициды и их использование в технике. Киев, Изд-во АН УССР, 1959. 204 стр. с илл.
• Алёшин Е. П., Алёшин Н. Е. Рис. Москва, 1993. 504 стр. 100 рис.