Молибден

Элементсен периодла тытăмĕ H He Li Be B C N O F Ne Na Mg Al Si P S Cl Ar K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe Cs Ba * Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn Fr Ra ** Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og * La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu ** Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr
Сĕлтĕлле металсем	Сĕлтĕлле-çĕрле металсем	Куçăмлă металсем
Çăмăл металсем	Металлоидсем	Инертлă газсем
Металмаррисем Галогенсем Лантаноидсем Актиноидсем

Молибден / Molybdenum (Mo)
Атом номерĕ	42
Ансат япалалăхăн курăмĕ
Атом палăрăмĕсем
Атом масси (моль масси)	95,94 а. е. м. (г/моль)
Атом радиусĕ	139 пм
Ионизаци энергийĕ (пĕрремĕш электрон)	684,8 (7,10) кДж/моль (эВ)
Электронсен конфигурацийĕ	[Kr] 4d5 5s1
Химилле палăрăмсем
Ковалентла радиус	130 пм
Ион радиусĕ	(+6e) 62 (+4e) 70 пм
Электронегативлăх (Полинг шучĕпе)	2,16
Электрод потенциалĕ	-0,2
Оксидлав капашĕсем	6, 5, 4, 3, 2
Ансат япалалăхăн термодинамикăлла палăрăмĕсем
Тачăлăх	10,22 г/см³
Пайлавла ăшăшăнăçтарăш	23,93 Дж/(K·моль)
Ăшăяраслăх	138 Вт/(м·K)
Шăрану температури	2890 K
Шăраннин пайлавла ăшши	28 кДж/моль
Вĕрев температури	4885 K
Пăспулăмăн ăшăлăхĕ	~590 кДж/моль
Моль калăпăшĕ	9.4 см³/моль
Ансат япалалăхăн кристалл решетки
Решетке тытăмĕ	кубла калăпăшĕпе центăрланă
Решетке периочĕ	3,147 Å
c/a танлашăнни	—
Дебай температури	450 K

Молибден — Элементсен периодикăллă системинчи 42 номерлĕ хими элеменчĕ, символĕ Mo (лат. Molybdenum), тупталлă шурă кĕмĕл тĕслĕ куçу металл. Металлургире усă кураççĕ.

Ячĕ пулса тухни

1778 çулта швед химикĕ Карл Шееле уçать, вăл молибден кислоттине хĕртсе, МоО₃ оксидне тупăшлать. Металл тытăмĕнче пĕрремĕш хут ăна П. Гьельм 1782 çулта кăмрăк оксидне чĕртсе туса кăларать: вăл углеродлă молибдена тата молибденăн карбидне кăларать. Таса молибдена 1817 çулта Й. Берцелиус туртса кăларать.

Ячĕ грек μολυβδος «хура тăхланран» пулса тухать. Ĕлкипе хура тăхлан молибденитпа (MoS₂) пĕр пекрех, çак минералтан пĕрремĕш хут хура тăхлан ялкăшиллĕ (PbS) молибден оксидне кăларнă, XVIII ĕмĕрченех молибденита графитпа хура тăхлан ялкăшинчен уйрăлса тăнă, çак минералсен пĕрлехи ячĕ «молибден» пулнă.

Çутçанталăкра упранни

Çĕрĕн витĕмĕнче молибден 3•10^-4% йывăрăшĕпе. Ирĕклĕ молибден тĕл пулмасть. Çутçанталăкра металлăн 20 яхăн минерал. Чи паллисем: молибденит МоS₂, повеллит СаМоО₄, молибдит Fe(MoO₄)₃•nH₂O и вульфенит PbMoO₄.

Физикă пахалăхĕсем

Молибден — çутă сăрă металл кубăллă калăпăш тĕпĕллĕ α-Fe, а=0,314 нм тĕсĕллĕ чĕнтĕрлĕ, парамагнитлă. Механика пахалăхĕсем, чылай металсен пекех, металлăн тасалăхĕпе тата унченхи механикăллă тата термăллă ĕç тунинчен (çемçерех металл тасарах) килеççĕ. Ăшăпа сарăлу коэффициенчĕ пĕчĕк.

Хими пахалăхĕсем

Пӳлĕмри температурăра сывлăшра Mo тăнăç. 400 °C чух йӳçĕкленме тытăнать. 600 °C вĕри чух хăвăрт виçоксида МоО₃ тухать. Çак оксида çаплах молибденăн дисульфидне МоS₂ йӳçĕклесе тата термолизпа аммони молибдатĕнчен (NH₄)₆Mo₇O₂₄•4H₂O тăваççĕ.

Тупăçлани

Промăçлă молибдена тăприне флотациллĕ меслетпе тачăлатнинчен пуçланать. Хыççăн çак концентрата молибденăн оксичĕ МоО₃ пуличчен пĕçертеççĕ:

2МоS₂ + 7O₂ → 2MoO₃ + 4SO₂,

Кайран ăна татах тасатаççĕ. Вара МоО₃ водородпа çĕнелетеççĕ. Туса илнĕ хатĕр лаптаксене пусăмпа туптаççĕ, туртаççĕ.

Биологиллĕ ĕçĕсем

Микроэлемент

Мо микровиçисем органисăма тивĕçлĕ аталанма кирлĕ, çырласемшĕн микроэлементлă тăрантарăвĕ пулать.

Токсикологи

Молибден тусанĕпе унăн çыхăнăвĕсем сывламалли çулсене йĕкĕлтеççĕ.

Каçăсем

• Молибден Спецметал.ру çинче Архивленĕ 3 Пуш уйӑхӗн 2008 çулта.
• Молибден Хими элеменчĕсен халăх валли вулавăшĕнче Архивленĕ 15 Юпа уйӑхӗн 2007 çулта.
• Молибден Webelements çинче