Википеди:Кун пулăмĕсем:Çурла уйăхĕ

Утă — Çурла — Авăн
Тн	Ыт	Юн	Кç	Эр	Шм	Вр
		1	2	3	4	5
6	7	8	9	10	11	12
13	14	15	16	17	18	19
20	21	22	23	24	25	26
27	28	29	30	31
Эрне кунĕсен ячĕсене 2007 çул валли кăтартнă

Ку Википеди уйрăма к унпа çыхăннă пулăмсене çутатса кăтармашкăн йĕрекеленĕ.

Çурла, 1

Нил çинчи çапăçу

• 1291 — Швейцари конфедерацине никĕсленĕ
• 1514 — Смулена Василий III çарĕсем туртса илнĕ
• 1774 — Джозеф Пристли йӳçлеке тĕпчесе уçнă
• 1798 — Наполеон Абукир тинĕс çапăçăвĕнче (капăрл.) флота çухатать
• 1801 — Александр I Раççей гербĕнчен мальти хĕресне кăларма хушать
• 1914 — Пĕрремĕш Тĕнче вăрçи: Германи Раççее хирĕçле вăрçăпа тухать
• 1944 — Анна Франк хăйĕн кун кĕнекине юлашки хутчен çыру кĕртет
• 1981 — АПШра MTV телеканал калаçма тытăнать
• 2007 — АПШра вырăнти 18:05 вăхăтра Миннеаполис хулинчи Мисиссипи урлă хывнă кĕпер ишĕлсе аннă. 7 çын вилнĕ, 50 ытла аманнă

Çурла, 2

Тауэрти çĕр айĕпе çӳрекен пассаржирсем

Сывлăш-десант çарĕсен кунĕ
Илья кунĕ

• п. эрч. 216 — Каннă патĕнчи çапăçура Ганнибал романсен çарне пĕтĕмпех çапса аркатнă.
• 1870 — Темза айепе пассажир вакунĕн куçăмне уçнă (капăрл.)
• 1934 — Гитлер Германин фюрерĕ пулса тăрать
• 1941 — Тăван Çĕршывăн Аслă вăрçи: Умань патĕнчи çапăçу
• 1945 — Потсдам конференцийĕ вĕçленнĕ
• 1972 — Икĕпат, Ливи тата Сири создали пĕрлешĕннĕ патшалăх туса хунă
• 1990 — ирак çарĕсем Кувейта тапăннă
• 2007 — Пăрлă океанăн тĕпне çурçĕр полюсĕн районĕнче раççей тепчевçисем аннă

Çурла, 3

USS Nautilus (SSN-571)

• 435 — Феодосий II император патриарх пулнă Несторие Кустантинран Икĕпата кăларса янă.
• 1492 — Испанирен еврейсене кăларса янă.
• 1783 — япунсен Асама вулканĕ пĕрхĕннинпе 35 пин çын пĕтнĕ.
• 1818 — «Рюрик» брик

Кронштадта таврăннă.

• 1860 — Охотников Никифор Михайлович, чăваш çыравçи, çутлăхçи çуралнă.
• 1903 — Илинден пăлхавĕ вăхăтĕнче Крушево республикине туса хунă.
• 1914 — Пĕрремĕш Тĕнче вăрçи: Германи Франци çине вăрçăпа тухнă.
• 1946 — АПШ Наци баскетбол ассоциацине йĕркеленĕ.
• 1958 — американсен атомлă шывай кимми «Nautilus» (капăрл.) историре пĕрремĕш çурçĕр полюсне хăйĕн куçăвĕпе çитнĕ.

Çурла, 4

Португал патши Себастьян

• 1326 — Мускавра чулран тунă пĕрремĕш храма — Успени соборне тума тытăннă
• 1578 — Африкара виçĕ монархĕн çапăçавĕ: португал патши (капăрл.) пĕр хыпарсăр çухалнă
• 1774 — Алушта çумĕнчи Шымă ялĕ патĕнче турккăсемпе вăрçнă çапăçура 29 çулхи полковник Михаил Кутузов йывăр суранланнă.
• 1806 — «Нева» шлюпĕ Юрий Лисянский ертсе пынипе тĕнче тавра пĕрремĕш вырăс шыв çӳревне вĕçлесе, Кронштадт рейдĕнче якорь пăрахать.
• 1812 — Смулен çумĕнче вырăссен Барклай-де-Толлипе Багратион çарпуçĕсен 1-мĕш тата 2-мĕш çарĕсем тел пулнă.
• 1836 — Мускав Кремлĕнче Чан-патшана лартнă
• 1902 — Темза айĕпе Гринвич пешеход туннельне уçнă
• 1912 — Ла-Манш урлă самолётпа пĕрремĕш пассажирсене куçарни (икĕ пассажир пулнă)
• 1932 — Чăваш Енĕн Элĕк районĕнче «Колхоз хаçачĕ» (халĕ «Пурнăç çулĕпе») хаçатăн пĕрремĕш кăларăмĕ тухнă.
• 1934 — Шупашкарта Чăваш вĕрентекенĕсен институчĕ уçăлнă.
• 1988 — Афган вăрçи: Александр Руцкин самолётне афган-пакистан чиккинче персе антарнă

• 1932 — Чăваш Енĕн Элĕк районĕнче «Колхоз хаçачĕ» (халĕ «Пурнăç çулĕпе») хаçатăн пĕрремĕш кăларăмĕ тухнă.
• 1934 — Шупашкарта Чăваш вĕрентекенĕсен институчĕ уçăлнă.

Çурла, 5

Петроварадин карманĕ

• 1583 — Хамфри Гилберт Çурçĕр Америкăра анкăлсен пĕрремĕш колонине йĕркелет
• 1716 — Евгений Савойский Тăнай çумĕнчи Петервардейн карманĕ патĕнче турккăсене çапса çĕмĕрет (капăрл.)
• 1772 — Речь Посполитăйăна Раççей, Прусси тата Австри хăйсем хушшинче пайланă
• 1775 — Хуан де Айала, европейсен пĕрремĕш Ылтăн Хапха витĕр тухса Пирĕштисен утравне анать
• 1884 — Бедлоус утравĕнче, Çĕнĕ Йоркра, Ирĕклĕх статуйин айне пĕрремĕш чул хунă
• 1891 — пĕрремĕш çул çӳрев чекĕсене («American Express») хута кĕртнĕ
• 1924 — Турцире Ататюрк инициативипе нумай арăмлă пулма чарнă
• 1943 — Курск çапăçăвĕнче Орелпа Белгород хуласене ирĕке кăларнă, çакна пула Тăван Çĕршывăн Аслă вăрçин тапхăрĕнче пĕрремĕш салютланă.
• 1967 — Pink Floyd ушкăнăн пĕрремĕш альбомне хайланă

Çурла, 6

«Пĕчĕкки» — 1945 çулта Хиросима çине пăрахнă бомбă (макет)

• 988 — Руçе тĕне кĕртнин йышăннă кунĕ.
• 1181 — новгородсем Вятка çинче пĕрремĕш вырăс хулине — Никулицынăн никĕсне хывнă.
• 1806 — Франц II император герман патша кăшăлне йышăнман хыççăн Таса Рим империне салатнă.
• 1845 — Вырăс географи этем пĕрлĕхĕ йĕркеленнĕ.
• 1905 — саккун сĕнес Патшалăх думине йĕркелес саккун.
• 1915 — «Вилнĕскерсен атаки»: Осовец карманне хӳтĕленĕ чухне газпа атакăланă хыççăн чĕрĕ юлнă темиçе теçетке раççей салтакĕ германсен 14 батальонне хăвалама тытăнаççĕ.
• 1945 — япунсен Хиросима хулине американсем атомлă бомбăлани (бомба фото çинче).
• 1991 — Тим Бернерс-Ли Пĕтĕм тĕнчери эреш картин концепцине ăнлантарнă.

Çурла, 7

«Пăхăр юланут»

• 1714 тата 1720 — Вырăс флочĕн пĕрремĕш çĕнтерĕвĕсем: Гангут çапăçăвĕ тата Гренгам патĕнчи çапăçу.
• 1782 — Петербургра I Петĕрĕн «Пăхăр юланут» палăкне (капăрл.) уçнă
• 1840 — Англире ачасене мăрьесене тасатма чарнă.
• 1907 — вырăс физикĕ Борис Розинг й системы получения теле ӳкерчĕке тытма пултаракан системин патентне тивĕçнĕ.
• 1918 — УХР тата Тан Республики чикĕсем пирки килĕшӳ çине алă пуснă.
• 1932 — СССРта «Виç пучах саккуне», çаплах ăна «7/8 хутай» тесе асăнаççĕ, йышăннă.
• 1944 — пĕрремĕш американ программăламалли «Марк I» компьютера ĕçе янă.
• 1997 — канадсем питĕ пысăк Анд урлă Аргентинăран Чилине çити газ пăрăхне туса пĕтернĕ.

Çурла, 8

Лиона хупăрлани

• 1709 — Бартоломеу де Гусман падре португал корольне сывлăшра ишнине кăтартнă.
• 1793 — пăлхав çĕкленĕ Лиона революци çарĕ хупăрланă (капăрл.).
• 1918 — Пĕрремĕш Тĕнче вăрçи: Амьен патĕнче çапăçу пуçланнă.
• 1940 — Иккĕмĕш Тĕнче вăрçи: Вильгельм Кейтель «Тухăçра пуçтарăнса тăмалли» директива çине алă пуснă.
• 1945 — СССР Япони çине вăрçăпа тухнă.
• 1960 — Кăнтăр Касаи провинцийĕ Конго йышĕнчен тухасси пĕлтернĕ.
• 1967 — Кăнтăр-Тухăç Азири çĕршывсен ассоциацине (АСЕАН) туса хунă.
• 2008 — РФ, Грузи тата Кăнтăр Осети хушшинче хĕрӳ çапăçусем пуçланнă.

Çурла, 9

Раççей салтак мухтавĕн кунĕ, вырăс флочĕ Гангут çапăçăвĕнче çĕнтернине чысласа.

Сикстина капелли

• 378 — Адрианополь патĕнчи çапăçура римлянсем готсенчен путлану тӳснĕ.
• 1483 — Ватиканра Сикстина капеллине (капăрл.) тасана кĕртнĕ
• 1852 — Мелвилл Маркиз утравĕсем çинчи аборигенсенчен тарнă
• 1942 — акăлчансем Махатма Гандине аресленĕ
• 1945 — япунсен Нагасаки хулине американсем атомла бомбăланă
• 1962 — Роберт Циммерман Боб Дилан ята илнĕ
• 1965 — Сингапур Малайзирен уйрăлнă
• 1974 — Уотергейт харкашăвĕ хыççăн Ричард Никсона АПШ президенчĕн ĕç вырăнне хăварнă

Çурла, 10

Эквадорăн ирĕклĕх кунĕ (1809 çул)

«Ваза» карап

• 1500 — Диогу Диаш португал Мадагаскар утравне уçнă
• 1519 — Магеллан историри пĕрремĕш çĕр тавра çӳрев тухнă
• 1628 — пĕрремĕш хут шыв çине тухсанах шведсен флочĕн флагманĕ «Ваза» карапĕ (капăрл.) тӳнсе кайнипе шыва путнă
• 1675 — Карл II Стюарт Гринвич обсерваторин пĕрремĕш никĕс чулне хурать
• 1792 — Франци революцийĕ: Тюильри керменне штурмланă, XVI Людовика влаçран хăтарнă, аресленĕ
• 1985 — Чажма бухтинчи радиаци аварийĕ
• 2003 — Юрий Маленченко раççей космонавчĕн «космосри туйĕ»

Çурла, 11

Леонид Фермопилăра

• п.эрч. 480 — Фермопилăри çапăçу (капăрл.), грек-перс вăрçисен кульминацийĕ.
• 843 — Аслă Карлăн мăнукĕсем Франк империне пайлани
• 1480 — турккăсем Отранто хулана (Итали) ярса илнĕ.
• 1492 — Сикста капеллин пĕрремĕш конклавĕнче роман паппи пулма Борджиа çемьин элчине суйланă.
• 1867 — Гамбургра Марксăн «Капиталĕн» пĕрремĕш томне пичетленĕ.
• 1962 — «Восток-3» космос карапне хăпартса янă.
• 1979 — иккĕ Ту-134 çапăнăвĕ, «Пахтакор» футбол клубĕн команди сарăмсăр пĕтни.
• 1987 — АПШ ФРС председателĕ пулма Алан Гринспена (ĕç вырăнĕнчен 2006 çулта хăтарнă) лартнă.
• 2006 — ПНО Ливанпа Израиль хушшинче хирĕçӳре çапăçакан иккĕ енне те çапăçма чаранмалла резолюци кăларнă.

Çурла, 12

Сывлăш çар вăйĕсен кунĕ (Раççей Федерацийĕ), Тĕнчери çамрăксен кунĕ

Квагги катемпи

• 1399 — литва-вырăс çарĕсене Ворскла çинчи çапăçура аркатни
• 1499 — турккă-венеци вăрçисенчи тинĕсри пĕрремĕш çапăçу
• 1806 — Сантьяго де Линьерс çарĕ Буэнос-Айресрен анкăлсене хăваласа кăларнă
• 1851 — Исаак Зингер пĕрремĕш çĕвĕç машинин патентне илет
• 1877 — Асаф Холл американ Марсăн спутникне — Деймоса — уçнă
• 1883 — Амстердам зоопаркĕнче çутçанталăкри юлашки квагга (капăрл.) вилнĕ
• 2000 — Баренц тинĕсĕнче атомлă шывай кимми «Курск» шыва путнă

Çурла, 13

Гохштедт çапăçăвĕн диорами

Сулахайçăсен тĕнчери кунĕ

• 1521 — Эрнан Кортес ацтексен тĕп хулине — Теночтитлана - туртса илет
• 1536 — Энряку-дзи мăнахĕсем Киото япун тĕп хулинчи Нитирэн тĕнĕн храмне çунтарса янă
• 1553 — женева кальвинисчĕсем Мигель Сервета еретик тесе тытса хупнă
• 1704 — Мальборо херцăк францисене питĕ хытă аркатнă
• 1864 — Чĕмпĕр хулинче пысăк вут кăварĕ хыпса тухнă.
• 1893 — Михайлов Максим Дормидонтович, опера юрăçи çуралнă.
• 1905 — швед-норвег унине пĕтерес референдум иртнĕ
• 1920 — Михаил Тухачевскин Варшава çине тапăнăвĕ (капăрл. — вăрçă вăхăтĕнчи плакат)
• 1937 — иккĕмĕш Шанхай çапăçăвĕ пуçланнă
• 1997 — «Кăнтăр паркĕ» американ анимаци сериалĕн пĕрремĕш серин премьери

Çурла, 14

Пыл Сăпасĕ, Успени типĕ тытни пуçламăшĕ.

Кёльн соборĕн «бавар» паллă витражĕсенчен пĕри - бавар патшин парни

• 1248 — Кёльн соборне (капăрл.: витраж) тума тытăннă.
• 1385 — литва аслă кнеçĕ Ягайло Польшăпа Крева унине туса хурать
• 1775 — раççей хĕрарăм императорĕ II Кĕтерин хушнипе Запоржь Сечьне салатса янă
• 1865 — Санкт-Петербургра Зоологи сачĕ уçăлать
• 1888 — Оливер Шелленбергер электрика шутлавкăчне патентланă
• 1908 — Фолкстонра (Англи) тĕнчери пĕрремĕш илемлĕх ăмăртăвĕ иртнĕ
• 1985 — Майкл Джексон «Битлз» юррисен ытларахăшĕпе усă курас правана туяннă
• 1992 — грузин-абхаз вăрçин пĕрремĕш кунĕ

Çурла, 15

• 1872 — Шри Ауробиндо, Инди философĕ, сăвăçи çуралнă.
• 1972 — Бен Аффлек, американ киноактёрĕ çуралнă.
• 1975 — Бангладешра çар çыннисем влаçа тытса илнĕ, Муджибур Рахман вилнĕ.
• 1999 — Хью Максвелл Кассон, акăлчан архитекторĕ тата ӳнерçи вилнĕ.
• 2006 — Русаков Светозар Кузьмич, вырăс художник-мультипликаторĕ вилнĕ.

Çурла, 16

Пруссен çарĕ тапăнса пырать

Кипрăн Ирĕклĕх кунĕ (1960).

• 1728 — Беринг Диомид утравĕсене уçнă
• 1744 — Аслă Фридрих Богемие тапăнса кĕнипе Иккĕмĕш силез вăрçи (капăрл.) тапранать
• 1856 — АПШ Конгресĕ гуано çĕр управĕ пур утравсене американ гражданĕсене туртса илме ирĕк панă
• 1930 — Аб Айверкс пĕрремĕш сасăллă тĕрлĕ тĕслĕ мультфильм хайлать
• 1941 — Сталин хĕрлĕ армейсене тыткăна парăнма чарнă
• 1962 — франци парламенчĕ Франци Индине Инди республикине парас саккуна ырланă
• 1976 — экран çине Эльдар Рязановăн «Ирония судьбы, или С лёгким паром!» кинокамичĕ тухать
• 2007 — Перу çыранĕсем патĕнче Лăпкă океанра 7,9 балл хăвачĕллĕ çĕр чĕтренĕвĕ пулса иртнĕ, 387 çын вилнĕ, пин ытла суранланнă.

Çурла, 17

Саян-Шуша ГЭСĕнчи авари

Индонезин (1945), Габонăн (1960) Ирĕклĕх кунĕ.

• 986 — Василий II императора Троя хапхи умĕнчи пăлхарсем çапса аркатнă
• 1896 — Бриджит Дрисколл çине историре пĕрремĕш хут автомобиль пырса çапнă
• 1914 — Тухăç-Прусси операцийĕ: Пĕрремĕш Тĕнче вăрçинче хĕвел тухăç фронтĕнчи нимĕçсен пĕрремĕш çĕнтерĕвĕ
• 1959 — Майлз Дэвисăн Kind of Blue альбомĕ тухать
• 1970 — «Венера-7» аппаратне космоса хăпартни, вăл пĕрремĕш ăнăçлă Çĕр çине урăх планетăран хыпар ярать
• 1998 — Раççей правительстви дефолт пирки пĕлтерет
• 1999 — Измит çĕр чĕтренĕвĕ пулнипе 17 пинрен ытла Турцире пурăнан çын пĕтнĕ
• 2009 — Саян-Шуша ГЭСĕнчи авари (капăрл.), 75 çын пĕтнĕ

Пулса иртнĕ

Маргарита де Валуа

• 1572 — Маргарита де Валуа (капăрл.) тата Генрих IV пӗрлешнӗ.
• 1782 — Санкт-Петербургра «Пăхăр юланут» Пётр I палӑкне уҫнӑ.
• 1991 — Михаил Горбачёва Форосра (Крым) килти ареста хупса лартнӑ.

Ҫуралнӑ

• 1920 — Шелли Уинтерс, американ актриси çуралнă.
• 1936 — Виръял Юрий Петрович, чăваш сăвăçи, тăлмачĕ çуралнă.
• 1953 — Иванщиков Юрий Васильевич, техника ăслăлăхĕсен кандидачĕ, доцент.

Вилнĕ

• 1850 — Оноре де Бальзак, Францин паллӑ ҫыравҫи.

Çурла, 19

Феофан Грекăн «Преображение» турăшĕ

Преображение Господне («Панулми Сăпасĕ») (капăрл.)

• 1745 — «Чарли хитре тиккĕ» франци карапĕпе Гленфиннана (Шотланди) пынă
• 1772 — Густав III Швеци патшалăх канашĕн пайташĕсене аресленĕ
• 1812 — Тăван Çĕршывăн 1812 çулхи вăрçи: Валута тăвĕ патĕнчи çапăçу
• 1914 — Тухăç-Прусси операцийĕ: вырăс çарĕсен Гумбиннен патĕнчи тапăнăвĕ
• 1942 — Иккĕмĕш Тĕнче вăрçи: Нормандие пĕрремĕш анни
• 1944 — Александр Покрышкин пĕрремĕш виçĕ хутчен Совет Союзĕн Паттăрĕ пулса тăрать
• 1960 — СССР-та «Спутник-5» космос аппаратне (борт çинче Белкăпа Стрелка пулнă) çӳле хăпартнă, вĕсем чĕрĕ чунсенчен пĕрремĕш Çĕр çине тĕрĕс тĕкелех таврăннă.
• 1991 — СССРти патшалăх пăтăрмахĕн хăтланăвĕ

Çурла, 20

Таса Иштван кунĕ — Венгрин тĕп уявĕ

«Усал чечекĕсем» пĕрремĕш кăларăмĕ, автор ал çырăвепе.

• 1672 — «инкек çулĕ»: Гаагăри урам арăш-пирĕш, аслă пенсионарий Ян де Витт сарăмсăр вилет
• 1812 — вырăс çарĕсен тĕп çарпуçĕ пулма Михаил Голенищев-Кутузова хушнă
• 1857 — «Усал чечекĕсене» (капăрл.) пичетленĕ хыççăн харкашу: Шарль Бодлер сăвăçа «этем пĕрлĕхĕн намăс йăли-йĕркине пăснăшăн» штрафланă
• 1882 — Христос Çăлăвçăн храмĕнче пĕрремĕш хут Пётр Чайковскин увертюрине
• 1940 — Николай Вавилов селекционера аресленĕ
• 1960 — Çĕр çине пĕрремĕш хут космоса хăпартнă чĕр чунсем — Белкăпа Стрелка — таврăннă.
• 1968 — «Тăнай» операцийĕ: Варшава килĕшĕвĕн çарĕсем Чехословакие Прагăри çуркуннене пусарма тытăннă

Çурла, 21

«Мона Лиза»

• 1192 — Минамото но Ёритомо историре пĕрремĕш сёгун пулса тăрать
• 1745 — Петр Фёдорович кнеçпе Екатерина Алексеевна аслă кнеç-хĕр мăшăрланнă
• 1770 — Джеймс Кук Австралие британ харпăрлăхне кĕртет те ăна Çĕнĕ Кăнтăр Уэльс ят парать
• 1808 — Вимейру патĕнчи çапăçу: Наполеона Португалире пĕрремĕш хут çĕнтереççĕ
• 1911 — Лувртан «Мона Лизăна» (капăрл.) вăрланă
• 1942 — Кавказшăн çапăçу: наци ялавĕ Эльбрус çинче
• 1956 — Сергей Королев ертсе пынипе тĕнчере пĕрремĕш Р-7 континент хушшине вĕçекен баллистика ракетине хăпартса янă
• 1991 — СССРти патшалăх пăтăрмахĕн хăтланăвĕ пăчланнă
• 2006 — Мускаври Чиркизов пасарĕнче икĕ сирпĕнӳ пулса иртнĕ. 8 çын вилнĕ, 40 ытла суранланнă.

Çурла, 22

Раççей ялавĕ

Раççей Федерацин Патшалăх ялавĕн кунĕ (1994)

• 1485 — Йăм Хĕрлĕ тата Шурă Кĕлчечексен вăрçи вĕçленнĕ
• 1531 — Обертынь патĕнчи çапăçу: Польша виççĕ хут нумайрах Молдави çарне çĕнтерет
• 1791 — Сан-Домингори чурасен пăлхавĕпе Гаитири революци пуçланса каять
• 1864 — пĕрремĕш Женева конвенцийĕ, Хĕрлĕ Хĕрес пĕрлĕхĕ йĕркеленнĕ
• 1910 — Корейăна Япони çумне хушас килĕшӳ çине алă пуснă
• 1920 — американ çыравçи Рэй Брэдбери çуралнă
• 1990 — ирĕклĕ «Эхо Москвы» радиостанци калаçма тытăнать
• 1991 — шурă-кăвак-хĕрлĕ виççĕ тĕслĕ ялава Раççей ялавĕ тесе йышăннă
• 2006 — Донецк çумĕнче «Пулковские авиалинии» компанин 612 рейс авиакатастрофи сиксе тухать

Çурла, 23

Молотов-Риббентроп пакчĕ çине алă пусни

Украина ялавĕн кунĕ (2004)

• 1382 — Мускава Тăхтамăшран хӳтĕленĕ чухне Раççейре пĕрремĕш хут артиллерипе усă курнă
• 1552 — Хаяр Йăван çарĕсем Хусана хупăрланă
• 1572 — Парисри Варфоломей каçĕ
• 1905 — Раççейпе Япони хушшинчи Портсмут лăпкăлăх килĕшĕвĕ
• 1935 — Мускав Кремлĕн турулĕсем çине рубин çăлтăрĕсене лартнă
• 1939 — Мускавра Молотов — Риббентроп пакчĕ (капăрл.) çине алă пуснă
• 1942 — Сталинград çапăçăвĕ: Сталинграда питĕ вăйлă бомбăланă, хула пĕтĕмпех тенĕ пекех арканнă
• 1943 — Харьков хулине виççĕмĕш, юлашки хут, нимĕç çарĕсенчен ирĕке кăларнă
• 1944 — Румынири пăтăрмах: Михай I патша Антонеску маршала ĕçрен хăтарнă та китлĕре хирĕçле коалиципе вăрçăна чарма хушнă

Çурла, 24

Украина ирĕклĕх кунĕ (1991)

• 79 — Везувий пĕрхĕнĕвĕ (капăрл.) Помпей, Геркуланум тата Стаби хуласене пĕтерет
• 1572 — Варфоломей каçĕ, Францире гугенотсене каснă
• 1821 — Кордов килĕшĕвĕпе Мексикăна ирĕклĕх панă
• 1898 — граф Муравьёв пĕрремĕш Гаага лăпкăлăх конференцине йыхравланă
• 1949 — ÇАПУ никĕсне хуракан килĕшӳ вăя кĕнĕ
• 1968 — Франци пĕрремĕш термоядерлă хĕçпăшала тĕреслесе пăхнă
• 1995 — Windows 95 операци системине сутма тытăннă
• 2004 — чечен вилĕмçĕ террор-хĕрарăмĕсем раççей иккĕ пассажир самолётне сирпĕтнĕ

Çурла, 25

Тăмăрсем Парисре

• 325 — Никей соборĕ христиансен Мăнкун уявне шутламалли йĕркене йышăннă
• 1580 — Алькантар патĕнче приор Антония çапса аркатнă хыççăн, Португалие Испани çумне хушнă
• 1930 — Шон Коннери, американ кинопа театр актёрĕ çуралнă.
• 1944 — тăмăрсем Париса ирĕке кăларни (капăрл.)
• 1957 — шывай çунатлă «Ракета» пассажир теплохучĕ пĕрремĕш рейса тухнă
• 1968 — Хĕрлĕ лапамра Чехословакие çарсем кĕртнине хирĕçле демонстраци пуçтарăннă
• 1987 — СССР Аслă Канаш Президиумĕн «О мерах профилактики заражения вирусом СПИД» хутайне йышăннă
• 1991 — РСФСРта ССКП харпăрлăхне патшалăха панă
• 2006 — вут-кăвар хыпнипе Санкт-Петербургри Троица соборĕн тĕп куполĕ ишĕлсе аннă

Çурла, 26

Кракатау

• 1071 — Манцикерт патĕнчи çапăçу: император Роман IV Диоген турккă-сельджуксем патне тыткăна лекет
• 1346 — Крес патĕнчи çапăçу, Çĕр çуллă вăрçăн паллă çапăçăвĕ
• 1466 — Флоренцире Лука Питти банкирăн Козимо Медичине хирĕçле каварне уçнă
• 1542 — Франсиско де Орельянăн экспедицийĕ, Амазонкăпа анса, Атлантика океанне çитет
• 1728 — Витус Беринг Азипе Америка хушшинче тинĕс пырне тупать, ăна унăн ятне панă
• 1789 — Революциллĕ Франци Çын тата гражданин прависен декларацине йышăннă
• 1883 — Кракатау вулканăн хăватлă пĕрхĕнĕвĕ (капăрл.): темиçе вун пин çын пĕтнĕ
• 1933 — Ашмарин Николай Иванович, паллă тюрколог, чăваш чĕлхи пĕлĕвĕн никĕсне хываканĕ вилнĕ.
• 2008 — Раççей Абхазипе Кăнтăр Осетин ирĕклĕхне йышăнать

Çурла, 27

• Кино кунĕ

Молдавин ирĕклĕх кунĕ (1991)

Ахалциха штурмлани

• 1576 — Тициан, чĕрĕлӳ тапхăрĕнчи итал сăнарçи вилнĕ.
• 1689 — Нерчинск килĕшĕвĕпе пĕрремĕш хут Китайпа Раççей хушшинчи чикĕне палăртнă.
• 1783 — Водород тултарнă шарльер аэростатăн пĕрремĕш вĕçевĕ
• 1828 — Вырăс çарĕсем турккăсен Ахалцих карманне (капăрл.) туртса илнĕ
• 1896 — Историре чи кĕске вăрçă (Британипе Занзибар хушшинче)
• 1928 — Утмăл ытла патшалăх Бриан — Келлог пакчĕ çине алă пуснă
• 1939 — Heinkel He 178 Реакциллĕ самолётăн пĕрремĕш вĕçевĕ
• 1991 — Молдави хăйĕн пăхăнманлăхĕ çинчен пĕлтернĕ.
• 2000 — Мускаври Останкино турулĕнче вут-кăвар хыпса тухнă.
• 2003 — Марс Çĕр çумне 60 000 çул хушшинче чи çывăх çывхарнă

Çурла, 28

• Пăхăнманлăх кунĕ (Гонконг, 1945)

Мартин Лютер Кинг

Турă амăшĕн успени, православисен

• 475 — Флавий Орест рим астулне хăйĕн ывăлне Ромул Августа лартать
• 1565 — АПШри чи ватă хулана, Сент-Огастина, никĕс хывнă
• 1851 — Петербургпа Мускав хушшинче витĕр тухакан чукун çул куçăмĕ уçăлнă
• 1904 — американ Ньюпорт хулинче автоводителе пĕрремĕш хут хăвăртлăха превышение скорости
• 1941 — Атăлçи нимĕçĕсене Çĕпĕрти тата Казахстанри ятарлă пурăнан вырăнсене депортацилес хутайне кăларнă
• 1963 — Мартин Лютер Кинг (капăрл.) американсемпе «Манăн ĕмĕт пур» сăмахсемпе калаçнă

Çурла, 29

• Словаки халăхĕ пăлхав çĕкленин уявĕ.
• Гонконгăн ирĕклĕх кунĕ (1945)

Мохач çапăçăвĕн укерчĕклĕ турккă миниатюри

• 1492 — Христофор Колумб Америка континентне уçать.
• 1526 — Мохач çапăçăвĕ (капăрл.): Лайош II патша вилет, турккăсем Венгрие ярса илеççĕ
• 1756 — Аслă Фридрих Саксоние тапăнса кĕнĕ, Çичĕ çул вăрçи тапранса каять
• 1831 — Майкл Фарадей ăнăçлă пĕрремĕш электрика трансформаторне кăтартнă
• 1885 — нимĕç инженерĕ Готлиб Даймлер мотоцикл патентне туянать. Чӳк уйăхĕнче ăна пĕрремĕш хут кăтартаççĕ.
• 1897 — Базельре Пĕрремĕш сион конгресĕ иртет
• 1898 — АПШан Огайо штатĕнче «Гудиер» (акăл. The Goodyear Tire and Rubber Co) компанине никĕсленĕ.
• 1907 — туса пĕтермен Квебек кĕперĕ ишĕлсе аннă, 75 çын пĕтнĕ
• 1949 — СССР хăйĕн пĕрремĕш атомлă бомбине тĕрĕслесе пăхать (Семипалатинск, Казахстан).
• 1966 — Сан-Францискăри Кендлстик паркĕнче Битлз хăйсен юлашки концертне кăтартнă.

Çурла, 30

• Казахстан конституцин кунĕ (1995),
• Республика кунĕ (Тутарстан).

«Дискавери» космос челнокĕ

• 1721 — Çурçĕр вăрçине вĕçлекен Ништадт лăпкăлăхĕ çине алă пуснă.
• 1813 — Кульм патĕнчи çапăçура вырăс çарĕсем Вандам генерала тыткăна илеççĕ
• 1854 — Крым вăрçи: Петропавловск хӳтĕлевĕ пуçланать
• 1873 — Карл Вейпрехтпа Юлиус Пайерăн австри экспедицине Баренц тинĕсĕн çурçĕр енчи паллă мар çĕр патне юхтарса каять
• 1942 — Германи Люксембурга аннексиленĕ
• 1946 — СССР Аслă судăн вăрçă коллегийĕ Семёнова атаман, Родзаевский тата урăххисен ĕçĕпе суд йышăнăвĕ тухать
• 1963 — Вашингтон — Мускав хĕрӳ çыхăну ĕслеме тытăнать
• 1984 — «Дискавери» космос челнокĕн пĕрремĕш вĕçевĕ (капăрл.)
• 1991 — «Хыпар» хаçат каллех хăйĕн малтанхи «Хыпар» ячĕпе тухма пуçланă. Унчен вăл «Коммунизм ялавĕ» ятлă пулнă.

Çурла, 31

• Республика кунĕ — Киргизи, Тринидад тата Тобаго
• Блог кунĕ

Гливицăри радиовышка

• 1803 — Питсбургран Лăпкă океан патне Льюиспа Кларк экспедицийĕ каять
• 1907 — Анкăл-вырăс конвенципе Антанта йĕркеленет
• 1914 — Николай II хутайĕпе Санкт-Петербурга Петрограда ят панă
• 1928 — Бертольд Брехтпа Курт Вайлĕн «Виççĕ пуслă оперăн» премьери
• 1939 — Гливицери нимĕç радиостанцине юри тапăнни (капăрл.), Иккĕмĕш Тĕнче вăрçи пуçланать
• 1980 — Польшăра «Солидарность» профпĕрлĕх йĕркеленнĕ
• 1986 — «Адмирал Нахимов» пассажир пăрахучĕ çапăнса шыва путать