Карл Маркс
Карл Генрих Маркс (ним. Karl Heinrich Marx; 5.5.1818, Трир, Прус короллĕхĕ — 14.3.1883, Лондон, Аслă Британи) — нимĕç философĕ, социологĕ, экономисчĕ, çыравçи, сăвăçĕ, политика журналисчĕ, лингвисчĕ, пĕрлĕх ĕçченĕ. Фридрих Энгельсăн тусĕ тата пĕршухăшташĕ, вĕсем пĕрле «Коммунизм партин манифестне» (1848 çул) çырнă. Политэкономипе «Капитал. Политика экономине критиклени» (1867 çул) классика ăслăх ĕçĕн авторĕ.
| Маркс Карл | |
| Karl Heinrich Marx | |
 Karl Marx Signature.svg | |
| Çуралнă вăхăт: | 1818, çу, 5 |
|---|---|
| Çуралнă вырăн: | Трир, Прус короллĕхĕ |
| Вилнĕ вăхăт: | 1883, пуш, 14 |
| Вилнĕ вырăн: | Лондон, Аслă Британи |
| Ăслăх сфери: | XIX ĕмĕрти германи экономики, социологи, атеизм, философи, журналистика |
| Альма-матер: | Берлин университечĕ |
| Ăслăх ертӳçи: | Бруно Бауэр |
| Паллă: | марксизм никĕслекенĕ |
Кун-çулĕ
тӳрлет- Çак категорин тĕп статьи çук — Маркс çемьи. Ăна çырса Эсир проекта пулăшма пултаратăр.
Çамрăклăхĕ
тӳрлет
Карл Маркс раввинсен ăратĕнчи еврей кăкĕнчен тухнă Генрих Маркс (1777—1838) трир адвокачĕн çемьинче виççĕмĕш ача пулнă. Вăл 1818 çулта çăвăн 5-мĕшĕнче Трир хулинче (халĕ Brückenstraße, 10 — музей)) кун çуттине килнĕ. 1819 çулта юпан 15-мĕшĕнче çемье çĕнĕ çурта — Симеонштрассе/Simeonstraße, 8 (кунта астăвăм хăмине лартнă) — куçнă.
Амăшĕ — Генриетта Маркс, хĕр чухне Прессбург (е Пресборк, ним. Henrietta Pressburg, гол. Henrietta Presborck) (1787—1863), Нимвеген хуларан (хальхи Неймеген, Нидерланд) раввинсен çемьинчен).
Карл çураличчен, 1817 çулта унăн ашшĕ, судри канашçă хисепне çухатас мар тĕллевпе, христианлăх (лютеранлăх) тĕнне кĕнĕ. 1824 çулта Маркс ашшĕ Генрих Маркс протестантлăха куçнă, м.т. ун чухне йутей Пруссире тивлетлĕ ĕçе йышăнма пултрайман. Ачисем, çав шутра Карл ывăлĕ те, 1824 çулта тĕне кĕнĕ, арăмĕ христианлăха çав 1824 çулта, ашшĕпе амăшĕ çĕре кĕрсен çеç, куçнă.
1830—1835 çулсенче Карл Трир хулинчи Фридрих-Вильгельм (Friedrich-Wilhelm-Gymnasium) гимназине çӳренĕ, ăна вăл 17 çул тултарсан вĕçленĕ. Гимназире вăл çапла çырнă: «Размышления юноши при выборе профессии» в 1835 г. Карл Маркс написал[1]:
Этем хăйĕншĕн кăна тăрăшать пулсан, вăл, паллах, паллă ăсчах, чаплă сăвăç пулайĕ, анчах та нихăçан та чăннипех пиçнĕ те мăн çын пулаймасть.
Паха паллăсемпе вĕренсе тухсан, Маркс университета, малтан Бонн хулинче, икĕ семестр иртсен Берлина куçать, унта вăл юридици ăслăхĕсене, историе, ӳнер историне тата философие ăса илнĕ.
1837 çулта КАрл вăрттăн 1914 çулта çуралнă аристократ ăратĕнчи Женни фон Вестфален (ним. Jenny von Westphalen) хĕре çураçать. Теĕртакран вĕсем мăшăрланаççĕ. Женнипе ăна Софи аппăшĕ паллаштарнă.
Çав. пекех
тӳрлетКаçăсем
тӳрлет- Карл Маркс в русской секции Marxists Internet Archive
- С. Н. Булгаков, «Карл Маркс как религиозный тип». — «Mосковский Eженедельник». 1906. № 22-25.
- Карл Маркс, Фридрих Энгельс. Сочинения. Издание второе.
- http://www.peoples.ru/love/marx-jenny/
- Karl Marx and Jenny von Westphalen 2007 ҫулхи Юпа уйӑхӗн 13-мӗшӗнче архивланӑ. (eng.)
- Карл Маркс «Разоблачения дипломатической истории XVIII века»
- Карл Маркс в библиотеке журнала «Скепсис»
- Карл Маркс в Wiki-разделах Интернет-портала РКСМ(б) 2007 ҫулхи Авӑн уйӑхӗн 27-мӗшӗнче архивланӑ.
- Webpage du séminaire Marx de l'Université de Paris Sorbonne et textes sur le marxisme en français
- Полное собрание сочинений Карла Маркса на русском языке
Вуламалли
тӳрлет- Воспоминания о К. Марксе и Ф. Энгельсе. Ч. 2. / Институт марксизма-ленинизма при ЦК КПСС. — 3-е изд., доп. М.: Политиздат, 1988.