Википеди:Кун пулăмĕсем:Юпа уйăхĕ

Авăн — Юпа — Чӳк
Тн	Ыт	Юн	Кç	Эр	Шм	Вр
			1	2	3	4
5	6	7	8	9	10	11
12	13	14	15	16	17	18
19	20	21	22	23	24	25
26	27	28	29	30	31
Эрне кунĕсен ячĕсене 2009 çул валли кăтартнă

Ку Википеди уйрăма кунпа çыхăннă пулăмсене çутатса кăтармашкăн йĕрекеленĕ.

Юпа, 1

Пеле

Тĕнчери мусăк кунĕ, Тĕнчери çулланнă çынсен кунĕ

• п. эрч. 331 — Македони Александрĕ Перси тăрăмне Гавгамелсем патĕнче çапса çĕмĕрет
• 1929 — СССР революци календарĕ çине куçать
• 1930 — Мускав Кремлĕнче Чудов мăнастарне сирпĕтсе аркатнă
• 1946 — Нюрнберг процесĕ вĕçленет
• 1949 — КХР туса хунине пĕлтернĕ
• 1964 — эксплуатацие тĕнчере пĕрремĕш питĕ хăвăрт магистрале хута кĕртнĕ.
• 1977 — Пелен сывпуллашу матчĕ (капăрл.)
• 1992 — Раççейре приватизаци сертификачĕсене — ваучерсене — валеçме тытăнаççĕ

Юпа, 2

Тĕнчери пусахлăха хирĕçле кун

• 1187 — Балиан Ибелин Саладина (капăрл.) Иерусалим уççине парать

  

• 1527 — Лютерпа Цвингли хушшинчи Марбургри диспут
• 1919 — Вудро Вильсон американ президентне шалкăм çапать
• 1928 — Эскрива де Балагер Опус Деи никĕслет
• 1941 — вермахт Мускав çине анлăн тапăнма тытăнать
• 1944 — Варшавăри пăлхава пусарнă
• 1980 — Ларри Холмс Мохаммед Алине Сизарс-Паласра техника нокаучĕпе çĕнтерет
• 1990 — Германи Демократиллĕ Республикипе Германи Федераллă Республики пĕрлешсе пĕр патшалăх туса хунă.

Юпа, 3

Дон мăнастăрĕн некрополĕ

Нимĕç пĕрлĕхĕн кунĕ

• 1878 — Петербургра хĕрарăмсен Бестужев курсĕсем уçăлнă
• 1932 — «Таймс Нью Роман» шрифчĕпе ăслайланă New York Times хаçатăн пĕрремĕш номерĕ тухать
• 1935 — Муссолини Эфиопие тапăнма хушать
• 1942 — «Фау-2» ракетăна пĕрремĕш тӳпене пĕрремĕш хăпартнă
• 1986 — стратеги тĕллĕ «К-219» шывай крейсерĕ çинчи авари
• 1990 — Тухăç тата Анăç Германи пĕрлешнĕ
• 1993 — американ спецназĕпе Мохаммед Айдидăн боевикĕсем Могадишăри çапăçни
• 2005 — Деникина генералпа Иван Ильин философăн кĕлеткисене Дон мăнастăрьне (капăрл.) куçарса пытарнă

Юпа, 4

• Космос çарĕсен кунĕ (Раççей)

Çĕрĕн пĕрремĕш искусствăллă спутник

• 1582 — Рим папи Григорий XIII Григорий календарьне кĕртнĕ (тепĕр кунĕ юпан 15-мĕшĕ шутланнă)
• 1870 — Ашмарин Николай Иванович, паллă тюрколог, чăваш чĕлхи пĕлĕвĕн никĕсне хываканĕ, çуралнă.
• 1883 — Тухăç экспресĕ пĕрремĕш çула тухнă
• 1910 — Португалири революци: португалсен юлашки патши Лиссабонран Гибралтара тухса тарнă
• 1916 — Раççей империнче юлашки хулана — Романов-Мурман-çинчи — никĕсленĕ
• 1957 — Совет Союзĕнче Çĕрĕн пĕрремĕш искусствăллă спутника космоса хăпартнă (капăрл.)
• 1959 — Уйăха тӳнтер енчен пĕрремĕш фотографиленĕ «Уйăх-3» космос аппаратне хăпартнă
• 1993 — Мускавра Шурă çурта штурмланă
• 2004 — SpaceShipOne иккĕмĕш ăстрăм суборбитăри вĕçеве тухса Ansari X Prize тивĕçет.

Юпа, 5

Хасекура

Вĕрентӳçсен пĕтĕм тĕнчери кунĕ

• 610 — Ираклий Византи императорне патша астулне венчетлени
• 1614 — Европăна Японирен пĕрремĕш «дон Фелипе» ертсе пынă элчелĕх (капăрл.) çитнĕ
• 1793 — Наци Конвенчĕн декречĕпе франци республикин календарьне йышăннă
• 1938 — Максим Горькине наркăмăш панă тесе айăпласа Плетнёв тухтăра аресленĕ
• 1948 — Ашхабадри çĕр чĕтренĕвĕ Туркмен ССРĕнче 110 000 çыннăн пурнăçĕ татăлнă
• 1962 — «Битлз» ушкăнăн пĕрремĕш синглне кăларнă
• 1988 — чили плебесцичĕпе Пиночета ĕçрен хăтарнă
• 2000 — Югославире Слободан Милошевичăн режимне сирпĕтнĕ

Юпа, 6

«Джаз юрăçĕн» афиши

• П. эрч. 105 — тевтонсемпе кимврсем римсене Араузион патĕнче çапса аркатнă
• 1600 — палаццо Питтире Джакопо Пери хайланă «Эвридикăна» оперăн премьери иртнĕ
• 1889 — Парисре «Мулен Руж» кабаре уçăлнă
• 1908 — Босни кризисĕ: Австро-Венгри Боснипе Герцеговинăна аннексиленĕ
• 1920 — Кремльте Герберт Уэллспа Владимир Ленин тĕл пулса калаçнă
• 1927 — проката пĕрремĕш коммерциллĕ ăнăçлă сасăллă фильм, «Джаз юрăçи» (капăрл.) тухнă
• 1973 — Суд кунĕн вăрçи: Икĕпатпа Сири Израиль çине тапăннă
• 1976 — Хуа Гофэн «тăваттăш бандине» ареслеме тапăч парать

Юпа, 7

Лепанто патĕнчи çапăçу

• 1506 — вăрçма юратакан Юлий II Папа облаçĕ çумне Болонья хулана хушать
• 1571 — Лепанто патĕнчи çапăçу (капăрл.), христиансем турккăсене пĕрремĕш ăстрăм вăйлă çапса аркатаççĕ
• 1600 — франци патши Генрих IV Медичсен Марипе мăшăрланать
• 1909 — Зиминăн опера театрĕнче «Ылтăн автан» оперин тĕнчери премьери иртнĕ
• 1949 — Германи Демократиллĕ Республикине туса хунă
• 1977 — СССР «брежнев конституцине» йышăнать
• 1993 — Ленин мавзолейĕ умĕнчи 1 №-лĕ поста пăрахăçланă
• 1996 — талăк тăршшипех калаçакан Fox News çĕнĕ хыпар телеканалĕ ĕçлеме пуçлать
• 2001 — АПШ тĕнчери коалици пулăшăвĕпе Афганистанра вăрçă операцине тапратаççĕ

Юпа, 8

• Студентсен кунĕ (Болгари)

Арканнă çуртăн ишĕлчĕкĕсене тасатни

• 451 — Халкидонра Çут тĕнче чиркĕвĕн 4-мĕш соборĕ пуçтарăнать
• 1871 — Мăн пушарта Чикагон варри çунса каять
• 1895 — хĕçпăшаллăннă японсем Сеулри Кёнбоккун керменне кĕрсе Мин хĕрарăм патшана вĕлернĕ
• 1896 — пĕрремĕш ăстрăм Доу-Джонс индексне пичетленĕ
• 1912 — Пĕрремĕш балкан вăрçи: Черногори Турцине хирĕç вăрçăпа тухать
• 1967 — Боливире Че Гевара ярса тытнă
• 1980 — Боб Марлин юлашки концерчĕ
• 2005 — Кашмирти çĕр чĕтренĕвĕнче (капăрл.) 75 000 пине яхăн çын пĕтет.

Юпа, 9

Пĕтĕм тĕнчери почта кунĕ, Угандăн ирĕклĕх кунĕ (1962)

Тотлебен, вырăс генералĕ.

• 1708 — Аслă Çурçĕр вăрçи: Лесной патĕнчи çапăçу
• 1760 — Çичçул вăрçи: Тотлебен ертсе пынă вырăс салтакĕсем Берлина туртса илнĕ (капăрл.)
• 1789 — Францире асаплама чарнӑ
• 1874 — Пĕтĕм тĕнчери почта пĕрлешĕвĕ йĕркеленнĕ
• 1918 — Фридрих Карл Гессен-Кассельский Финлянди патша астулне йышăнать
• 1926 — Фредерик Жолиопа Ирен Кюри франци тĕпчевçисем мăшăрланнă
• 1989 — Тĕп Телекуравĕнче Анатолий Кашпировскин пĕрремĕш телесеансĕ иртнĕ
• 2006 — КХДР йĕтре сирпĕнĕвне иртернĕ.

Юпа, 10

Пĕтĕм тĕнчери психика сывлăхĕн кунĕ

Карл Мартелл тупăкĕ. Сен-Дени

• 680 — Кербел çапăçăвĕнче Хусейн ибн Али, Мухаммад мăнукĕн, пуçне каснă
• 732 — Карл Мартелл (капăрл.) Европа çине тухнă арапсене чарнă
• 1731 — Раççей империйĕ шутне Кĕçĕн тата Вăтам шус хушăнаççĕ.
• 1780 — историри чи инкеклĕ таса Каликст ураканĕ
• 1846 — анкăлсем хирĕç пулнине пăхмасăрах Бурбон килĕнче иккĕ туя ирттернĕ
• 1868 — Вуннă çул вăрçи: Сеспедес Куба Испанирен ирĕке хăтăлса тухнине пĕлтернĕ
• 1911 — Учань пăлхавĕ хыççăн Китайра Синьхай революцийĕ тапрăннă
• 1920 — плебисцитра Каринтире пурăнакансем Австри йышĕнчех юлма шутланă
• 1967 — тĕнчери «Космос килĕшĕвĕ» ĕçе кĕнĕ

Юпа, 11

«Мэри Роуз»

• 1138 — Алеппори çĕр чĕтренĕвĕ, этемлĕх кун-çулĕнчи чи инкеклисенчен пĕрри
• 1899 — Иккĕмĕш анкăл-бур вăрçи.
• 1919 — Вильнăра Стефан Батори университетне уçнă
• 1961 — Семипалатинск полигонĕнче пĕрремĕш çĕр айĕнчи йĕтре сирпĕнĕвне ирттернĕ
• 1962 — Ватиканра XX ĕмĕрте рим-католици чиркĕвĕн пĕртен-пĕр çут тĕнче соборĕ уçăлнă
• 1982 — Солент тĕпĕнчен 450 çул каялла шыва путнă «Мэри Роуз» караккана (капăрл.) хăпартнă
• 1984 —пĕрремĕш американ астронавт-хĕрарăм — Кэтрин Салливэн уçă космоса тухнă
• 1994 — рубль доллартан питĕ хăвăрт йӳнелсе ӳкнĕ («хура ытларикун»)

Юпа, 12

Христос-Çăлавçăн статйи

• 1492 — Колумб Америкăна (тĕрĕсрех — Гуанахани утрава) уçнă
• 1552 — Хаяр Йăван çарĕсем Хусан ханлăхне парăнтарнă
• 1810 — пĕрремĕш Октоберфест: Мюнхенри мĕнпур пурăнакан Бавар Людвигĕ крон-тиккĕ туйне уявланă
• 1924 — Украина йышĕнче Молдави АССР йĕркеленĕ
• 1931 — Рио-де-Жанейрори Корковаду сăрчĕ тăрринчи Çăлавçă статуйине (капăрл.) тасалăха кĕртнĕ те мăнаçлăн уçнă
• 1953 — Фидель Кастро тӳресем умĕнче хăйĕн калаçăвне «Истори мана тӳрĕлĕхе кăларать!» сăмахсемпе вĕçленĕ
• 1960 — ПНЙ Тĕп Ассамблейинче Никита Хрущёв уринчи ботинкине хывнă та сĕтеле çапма тытăннă

Юпа, 13

Галактика Çаврăнăшĕ

• 1307 — Филипп IV Илемлĕскер патшан тапачĕпе Францири мĕнпур тамплиере ярса илнĕ
• 1773 — Шарль Мессье Гончие Псы çăлтăрлăхĕн «çаврăнăшне» (капăрл.) асăрханă
• 1805 — Наполеон тата австри çарĕсемпе
• 1827 — Раççей-перс вăрçи: Паскевич генералăн çарĕсем Эриване туртса илнĕ
• 1917 — Фатима асамĕ, унта 100 000 яхăн португал пулнă
• 1921 — Эрмен, Азербайджан тата Грузи ССР, пĕр енчен, Турци — тепĕр енчен, хушшинчи Карс килĕшĕвĕ
• 1923 — Турцин тĕпи хулине Стамбулран Анкарана куçарнă
• 1941 — Мускав çине тапăнса пыракан нимĕç çарĕсем Калугăна кĕнĕ

Юпа, 14

Тĕнчери стандартизаци кунĕ
Таса Турă Амăшĕн Пукравĕ

Л. И. Брежнев

• 1670 — Мольер Шамборта «Мещанин дворянлăхра» пьесине лартнă
• 1888 — çурхахлă пĕрремĕш (упранса юлнă) «Раундхэй улма пахчинчи сцена» фильма хайланă
• 1905 — Тĕнчери авиаци федерацийĕ (ТАФ) йĕркеленĕ
• 1626 — Лондонра Алан Милн (Alan Milne) çырнă Винни-Пух кĕнекине пичетлесе кăларнă.
• 1939 — Прин ертсе пынă U-47 Скапа-Флоу гаванĕнче HMS Royal Oak линкора шыва путарнă
• 1941 — Мускав çине тапăнса пыракан нимĕç çарĕсем Калининпа Ржева кĕнĕ
• 1962 — Кариб кризисĕ: американ самолёт-разведчикĕ Кубăра Р-12 совет ракетисене асăрханă
• 1964 — Леонид Брежнев (капăрл.) ССКП ТК пĕрремĕш секретарĕ вырăнне йышăннă

Юпа, 15

• 1815 — Наполеона Атлантикăри Сӑваплӑ Елена утравне илсе кайнă.
• 1894 — Альфред Дрейфуса Германие майлă шпионаж ĕçĕшĕн айăпласа арестленĕ.
• 1904 — Вырăс-япон вăрçи: Балти флочĕ Ревельрен Порт-Артура тухса кайнă.
• 1908 — Раççейре пĕрремĕш ăстрăм кинофильма кăтартнă. Вăл 7 минут тасăлнă, «Понизовая вольница» (Айлăмри ирĕклĕх) ятлă пулнă.
• 1928 — «Граф Цеппелин» дирижабль Атлантика океанĕ çийĕн вĕçсе Çĕнĕ Джерси штатĕнче анса ларать.
• 1966 — АПШ-ра хура пантерăсен партине йĕркеленĕ.
• 1967 — Волгоградра «Родина-мать» монумента туса пĕтернĕ.
• 2003 — китайсем пĕрремĕш алăпа тытса пымалли «Шэньчжоу-5» (капăрл.) космос карапне хăпартнă.

Юпа, 16

Капитан, Кёпеникран

Пĕтĕм тĕнчери апат-çимĕç кунĕ (ПНО)

• 1813 — Лейпциг патĕнче çур мильон ытла салтак хутшăннă «Халăхсен çапăçăвĕ» пуçланать
• 1905 — лорд Кёрзон Бенгалие пĕрремĕш ăстрăм пайлама тапăч парать
• 1906 — Кёпеник капитанĕ (капăрл.) улталаса хула кассине ярса илет
• 1934 — Китай коммкнисчĕсен асла харçи тапранать
• 1963 — космоса пĕрремĕш ăстрăм виççĕ-ступеньлĕ «Восход» хăпартакан ракета вĕçсе каять
• 1988 — СССР Тĕп телекуравĕпе «Рабыня Изаура» сериала хута яраççĕ
• 2002 — Икĕпатра Çĕнĕ Александр вулавăшне уçаççĕ

Юпа, 17

Илья Репин. «1905 çулхи юпан 17-мĕшĕ»

Тĕнчери чухăнлăха пĕтерес кĕрешӳ кунĕ

• 1346 — Давид II шотланд патши акăлчансен аллине тыткăна лекнĕ
• 1662 — Карл II Дюнкерк хулана 375 000 фунчĕпе XIV Людовика сутнă
• 1740 — Иккĕмĕш Камчат экспедицинче Петропавловск-Камчатский хулан никĕсне хунă
• 1814 — Лондонра «сăра илнипе» 9 çын пĕтнĕ
• 1902 — Детройтра «Кадиллак» марккин пĕрремĕш автомобильне туса кăларнă
• 1905 — Николай II ирĕк паракан Манифеста алă пусса кăларнă (капăрл.)
• 1929 — «Красная Чувашия» хаçатăн пĕрремĕш кăларăмĕ тухнă.
• 1961 — парис полицейскисем алжирсене пурне те ватнă
• 1990 — IMDb тетел-базин официаллă çуралнă кунĕ
• 2005 — Турцири Измир хули патĕнче виçĕ хут çĕр чĕтренĕвĕ пулса иртнĕ. Пĕрремĕш çĕр чĕтренĕвĕ 5,7 баллă, иккĕмĕшĕ — 5,6, виççĕмĕшĕ 5,6 баллă пулнă.

Юпа, 18

Венера

• 1009 — «ăс-тăнсăр халиф» Хуçа Тупăкĕн храмне аркатма хушнă
• 1356 — Швейцарири Базель хулине çĕр чĕтренĕвĕ ишĕлтернĕ
• 1812 — Тарута çапăçăвĕ: вырăс çарĕ Бородино çапăçăвĕ хыççăн францисене пĕрремĕш çĕнтерет
• 1867 — капитан Алексей Пещуров американ правительствине Аляски куçарса парас протоколĕ çине алă пуснă
• 1892 — пĕрремĕш вăрăм тăсăлнă коммерциллĕ телефон йĕрĕ (Чикаго — Нью-Йорк) хута кĕнĕ
• 1940 — Шупашкарта К.В. Иванов ячĕллĕ литература музейне уçнă.
• 1941 — Токиора совет разведчикне Рихард Зоргене аресленĕ
• 1967 — «Венера-4» совет космос станцийĕ Венера планета патне (капăрл.) çитет
• 1968 — Мехикăри Олимпиада: Роберт Бимон «XXI ĕмĕре сикет»

Юпа, 19

Испани гербĕ

• 1453 — акăлчансем Бордо хулинче парăнаççĕ, Çĕрçул вăрçи вĕçленет
• 1469 — Арагон Фердинанчӗ Кастили Изабелли пĕрлешни пĕрлĕ Испани çуралнине палăртать (герб капăрл. çинче)
• 1811 — Патша ялĕнчи император лицейне уçнă
• 1901 — Альберто Сантос-Дюмон бразил çынни хăйĕн 33-метр тăршшĕллĕ дирижаблĕпе Эйфел турулĕ тавра вĕçсе çаврăнать
• 1941 — Мускавра хула çыннисенчен çар ушкăнне йĕркеленĕ
• 1956 — СССР тата Япони Совет-япон вăрçине чаракан пĕрлĕ декларацие йышăнаççĕ
• 1957 — ФРГ правительстви Югославипе дипломати хутшăнăвĕсене татса ярать
• 1987 — Доу-Джонс индексĕ хăйĕн кун-çулĕнче чи тарăннăн ӳкнĕ
• 1990 — Чăваш АССРĕ вырăнне Чăваш Совет Социаллă Республики пулса тăнă.

Юпа, 20

Наварино çапăçăвĕ, Айвазовскин сăнар ĕçĕнче

Раççей флочĕн çуралнă кунĕ, Раççей Федерацин Хĕçпăшаллă Вăйĕсен çыхăну çарĕсен кунĕ

• 1803 — АПШ Сеначĕ Наполеонран Луизианăна туяннине ратифициленĕ
• 1818 — Аслă Британи тата АПШ 49-мĕш параллелĕпе американ-канад чиккине палăртнă
• 1827 — Грек революцийĕ: анкăл-франк-вырăс флочĕ Ион тинĕсĕнчи Наварино бухтинче (капăрл.) турккăсене çапса çĕмĕрет
• 1880 — Цветной бульварĕнчи мускав циркĕ ĕçлеме тытăнать
• 1916 — Севастопольре «Императрица Мария» линкорĕ сывлăша сирпĕнет, темиçе çер çын пĕтет
• 1944 — Хĕрлĕ Çарпа югослав партизанĕсем Югославин тĕп хулине Белграда тăшманран хăтараççĕ.
• 1955 — Джон Толкинăн «Çĕрĕсен хуçин» юлашки пайне — «Патша таврăнни» кĕнекине — пичетленĕ.
• 1977 — Lynyrd Skynyrd рок-ушкăн вĕçсе пынă самолёт çĕре персе анать

Юпа, 21

Венден керменĕ

• 1097 — хĕрес майлисем Антиохине хупăрласа илнĕ
• 1520 — Фернан Магеллан Атлантикăпа Лăпкă океансем хушшинчи тинĕс пырне уçнă
• 1578 — Венден керменĕ патĕнче вырăс çарĕсене аркатса тăкнă (капăрл.)
• 1727 — вырăссен тивĕçлĕ элчи Савва Рагузинский Китайпа суту-илӳ килĕшĕвне алă пусать
• 1805 — Трафальгар çапăçăвĕ хыççăн Наполеон флотсăр тăрса юлать
• 1858 — Оффенбахăн «Орфей тамăкра» опереттин премьери иртет, унта пĕрремĕш ăстрăм канкана ташланă
• 1895 — японсем Тайвань çине тапăнаççĕ, Тайвань республикине пĕтерсе хураççĕ
• 1967 — Вьетнамри вăрçăна хирĕçлисем Пентагона хупăрлани

Юпа, 22

Гарнер сикĕмĕ

• 1730 — Миних Ладога каналне туса пĕтернĕ пирки пĕлтерет
• 1797 — Андре-Жак Гарнерен историре пĕрремĕш вĕçев аппарачĕ çинчен (капăрл.) парашютпа сикет
• 1842 — Густав Фаберже Санкт-Петербургра ювелир ăста лаççине уçать
• 1904 — Гулл хирĕçĕвĕ: вырăс эскадри Çурçĕр тинĕсĕнче анкăл пулăçĕсен иккĕ карапне шыва путарать
• 1938 — Честер Карлсон пĕрремĕш ксерокопи аппаратне хатĕрлет
• 1962 — Кариб кризисĕ: Джон Кеннеди хăйĕн телекалаçăвĕнче Кубăна сывлăшпа та, тинĕспе те хупăрлана пирки хыпарлать
• 1970 — итал экранĕсене Бернардо Бертолуччин «Конформист» фильмĕ тухать
• 1975 — совет космос станцийе «Венера-9» Çĕр çине Хĕвел системинчи урăх планета çийĕн ӳкерчĕкĕсене ярса парать.

Юпа, 23

IPod

Венгри республикин кунĕ — 1956 ç. пăлхавăн пуçламăш кунĕ

• 1086 — арапсем, испан христианĕсене Заллаке патĕнче аркатса, Реконкистăна чарса лартаççĕ
• 1582 — Çĕпĕре пăхăнтарни: Йăрмак касакĕсем Чăваш сăмсахĕ патĕнчи çапăçура çĕнтереççĕ
• 1917 — Владимир Ленин хистенипе РСДРП(б) Санкт-Петербургра хĕçпăшаллă пăлхав çĕклеме йышăннă
• 1942 — Иккĕмĕш Тĕнче вăрçи: Икĕпатра Эль-Аламейн патĕнче акăлчансемпе нимĕçсем çапăçнă
• 1983 — Бейрутри лапкăлăхçăсен казармисене сирпĕнтернĕ
• 1992 — Акихито, япон императорĕсенчен пĕрремĕш, Китая çитет
• 2001 — Стив Джобс iPod медиа-проигрывателе (капăрл.) кăтартать
• 2002 — Дубровкăри театр центрĕнче террористсем 900 яхăн çынна салука илнĕ

Юпа, 24

Пĕрлешĕннĕ Нацисен Йĕркелĕвĕ

• 1147 — Реконкиста: Лиссабона 4 уйăх хупăрланă хыççăн ăна христос рыцăрĕсем çĕнсе илеççĕ
• 1648 — Вестфаль лăпкăлăхĕпе Вăтăрçул вăрçи вĕçленет
• 1658 — Мольер хăйне Франци патшине (капăрл.) кăтартнă
• 1929 — «Хура кĕçнерникун» тата АПШ-ра Мăн депресси пуçланни
• 1935 — Мускав Кремлĕн Сăпас турулĕ çине рубин çăлтăрне лартнă
• 1960 — «Байконур» космодромĕнче баллистика ракети сирпĕнсе кайнă
• 2000 — Икĕпат музейĕнче Клеопатрăн упранса юлнă пĕртен пĕр автографне тупнă

Юпа, 25

Азенкур çапăçăвĕ ирхине, Гилбертăн ӳкернĕ пусми

Таможенник кунĕ

• 1415 — Çĕрçул вӑрҫи: францисене Азенкур патĕнчи çапăçура питĕ хытă аркатнă (капăрл.)
• 1854 — Крым вăрçи: Балаклава патĕнчи çăмăл кавалери бригадин атаки
• 1913 — «Барышня-крестьянка» повеçĕн сюжечĕпе хайланă «Поляк юнĕ» опереттăна пĕрремĕш ăстрăм кăтартнă
• 1924 — Британире парламент суйлавĕ умĕн Зиновьевăн суя çырăвĕ пичетленсе тухать
• 1944 — Лейте утравĕ çумĕнче историри чи пысăк тинĕсри çапăçăвĕ пулса иртет
• 1971 — Китай Халăх Республики ПНЙ йышĕнче Китай Республикин вырăнне йышăнать
• 1990 — «Асамлă уй-хир» телевăйăн пĕрремĕш кăларăмĕ
• 2003 — Çĕн Çĕпĕрте Михаил Ходорковскине аресленĕ

Юпа, 26

Ито Хиробуми

Республика кунĕ Австрире (1918 çул), Ангам кунĕ (Науру)

• 1581 — Çĕпĕре пăхăнтарни: Йăрмак хăйĕн касакĕсемпе тăшман хăварнă Искере кĕнĕ
• 1824 — Мускавра Кĕçĕн театр уçăлнă
• 1898 — Мускаври пултарулăх пурне валли театр уçăлнă
• 1909 — Ито Хиробумиа, пĕрремĕш Япони премьер-министрĕ (капăрл.) вĕлернĕ
• 1957 — Георгий Жукова «бонапартизм еннелле сулăннăшăн» айăпласа хӳтĕлев министрĕ ĕç вырăнĕнчен хăтарнă
• 1965 — Елизавета II The Beatles пайташĕсене Британи империйĕн орденĕпе чысланă
• 1979 — Пак Чон Хи Кăнтăр Корей президентне вĕлернĕ
• 2002 — Дубровкăри театр центрне штурмланă, çĕртен ытла çын пĕтнĕ

Юпа, 27

Мульви кĕперĕ

• 312 — Константин Мульви кĕпере патĕнче (капăрл.) тӳпере «Сим победиши!» çырнă хĕресе курнă
• 1870 — Франк-прус вăрçи: Меца нимĕçсем кĕнĕ
• 1938 — «DuPont» фирма çĕнĕ синтетик материалне — нейлона — туни пирки пĕлтерет
• 1962 — Кариб кризисĕн «хура шăматкунĕ», ун чухне тĕнче йĕтре вăрçи патнех çитсе тăрать
• 1981 — Швецин тинĕс çыранне совет «С-363» шывай кимми тухать
• 1982 — Китай хăйĕн пурăнан халăх йышĕ миллиарда çитни пирки хыпарлать
• 1984 — Байкал-Амур магистралĕ витĕр çул уçнă
• 1999 — эрмен парламенчĕн ларăвне боевиксем тапăнса кĕреççĕ те пухăннă çынсене пăшалран пеме пуçлаççĕ
• 2005 — Францире иккĕ йĕкĕт сарăмсăр вилнипе массăллă пăтăрмахсем сиксе тухаççĕ

Юпа, 28

Охи кунĕ (Греци)

Ирĕклĕх статуйи

• 1628 — Ла-Рошель, франци протестантизмĕн тĕп тытăмĕ, парăнать
• 1886 — Бедлоу утравĕ çинче Çĕнĕ Йорк бухтинче Ирӗклӗх статуйине (капăрл.) уçнă
• 1893 — Пётр Чайковский виличчен вуннă кун маларах Петербургра пурăнакансем пĕрремĕш ăстрăм унăн Патетика симфонине итленĕ
• 1918 — Австро-Венгри арканăвĕ: ирĕклĕ чехословак патшалăхĕ çуралать
• 1919 — АПШ конгресĕ «типĕ саккуна» йышăнать
• 1941 — Франклин Рузвельт СССР çине ленд-лиз саккунăн сĕмне сарать
• 1965 — Иккĕмĕш Ватикан соборĕ: Nostra Ætate деклараципе еврей халăхĕн Христос пирки айăплăхне сирнĕ
• 1995 — Баку метровĕнче электропуйăса вут хыпса илнĕ, 289 çын пĕтнĕ

Юпа, 29

Республика кунĕ Турци (1923)

Боркăра пуйăс

• 1787 — Сослови театрĕнче Моцартăн «Дон Жуан» оперин премьери иртнĕ
• 1863 — Хĕрлĕ Хĕресĕн Тĕнчери Комитетне йĕркеленĕ
• 1888 — Боркăра (капăрл.) император пуйăсĕ çапăннă
• 1918 — Раççейри çамрăк коммунистсен пĕрлешĕвĕ йĕркеленнĕ
• 1945 — Çĕнĕ Йоркра пĕрремĕш ăстрăм шарик ручкисене сутма пуçланă
• 1955 — «Новороссийск» линкор кĕтмен çĕртен Севастополь бухтинче сирпĕнсе каять
• 1956 — Суэц кризисĕ: Икĕпата Израиль çарĕ тапăнса кĕрет
• 1998 — космоса чи ватă астронавт, Джон Гленн хăпарнă

Юпа, 30

Босфор кĕперĕ

Политика репрессинне лекнисен астăвăм кунĕ

• 1918 — Хусанти РКП(б) кĕпкомĕнче чăваш секцине йеркеленĕ.
• 1918 — Осман империйĕ Пĕрремĕш Тĕнче вăрçинчен тухать
• 1937 — Çĕртен инçех мар Гермес астероид вĕçсе иртет
• 1938 — «Тĕнчесен вăрçи» романăн радиоверсине эфира кăларсан АПШ-ра паника сиксе тухнă
• 1961 — Çĕнĕ Çĕр çинче «Бомба-патшана» сирпĕтнĕ
• 1973 — Европăпа Ази хушшинче Босфор кĕперĕ уçăлнă (капăрл.)
• 1990 —политика репрессине лекнисене астума Соловки чулне хунă
• 1995 — Квебекăн ирĕклĕх ыйтăвĕн референдумĕ
• 2005 — Дрезденре Иккĕмĕш Тĕнче вăрçи вĕçленсен Фрауэнкирхе чиркĕвне çĕнетнĕ хыççăн таса сывлăш кĕртнĕ

Юпа, 31

Кавăн елкиллĕ çуткăч — Хэллоуинăн атрибучĕ.

Хэллоуин — «Мĕнпур тасасен кунĕ» умĕнхи каç.

• 475 — астула Анăç Рим империн юлашки императорĕ ларать
• 1517 — Мартин Лютер хăйĕн 95 тезисне Виттенбергри чиркӳн алăкĕ çине çакса хурса Реформацие тапратса ярать
• 1892 — Артур Конан Дойль «Шерлок Холмсăн приключенисем» кĕнекене пичетлесе кăларать
• 1922 — Муссолинин хура кĕпеллисем Рима çитсе мăнаç маршĕпе патша керменĕ кайнă
• 1956 — Суэц кризисĕ: Аслă Британипе Франци Икĕпата Суэц каналне уçтарас тĕллевпе бомбăлама тытăнать
• 1961 — Иосиф Сталинăн виллине Ленин-Сталин мавзолейĕнчен кăларса пытараççĕ
• 2000 — Multics ОС усă курнă юлашки компьютера чарса лартнă
• 2003 — Махатхир Мохамад 22 çул Малайзие тытса тăнă хыççăн ĕç вырăнне хăварнă