Байкал-Амур магистралĕ

Байка́л-Аму́р магистра́лĕ (БАМ) — Тухăç Çĕпĕрпе Инçет Тухăçăн чукун çулĕ.

Трансçĕпĕр магистралĕ:
хальхи утăм тата истори утăмĕ,
Байкал-Амур магистралĕ — симĕс сăрăпа

Шаблон:UKrail-header2

Халап km Паллă пурăну вырăнĕсем   Иркут облаçĕ Шаблон:MSK+5 0 Тайшет Тухăç-Çĕпĕр ЧÇ 124 Чуна юханшыв 269 Вихроевка 293 Анзёби (Братск) 310 Братск тинĕсĕ 326 Падун Пусахисем 328 Энергетик 329 Ангара юханшыв (братск шывуправĕн пĕви 4400 м) 339 Гидростроитель 533 Илым юханшыв (Усть-Илим шывуправĕ) 550 Коршун Тоннелĕ (1100 м) 552 Коршуниха-Ангарская (Железногорск-Илимский) 573 Хребтовая   ветка на Усть-Илимск (215 км) 652 Кута юханшыв 713 Усть-Кут 720 Лена (Усть-Кут) 737 Лена юханшыв 784 Звёздная (Звёздный) 889 Киренга (Магистральный) 915 Киренга юханшыв 1007 Байкал (Дабан) Тоннелĕ (6686 м) 1010   Буряти 1014 1028 Гоуджекит 1063 Северобайкальск 1067 Сăмсах Тоннелĕсем, 4 туннелĕн пĕтĕм тăсăлăвĕ 4500 м 1090 Нижнеангарск 1235 Ангара юханшыв 1242 Çĕнĕ Уоян   Çурçĕр Муй тоннельне тавра иртни 1354 Çурçĕр Муй тоннелĕ (15 343 м)   Çурçĕр Муй тоннельне тавра иртни 1385 Северомуйск 1469 Таксимо БАМ-ăн электрифициленĕ пайĕнчен иртни 1535 Витим юханшыв Байкал Лешьен Шаблон:MSK+6) 1645 Кодар Тоннелĕ (1981 м) 1713 Чара юханшыв   Чиней çĕруправĕ (66 км; 26 км тунă) 1719 Çĕнĕ Чара 1835   Саха (Якути) Республики 1864 Хани Инçет Тухăç ЧÇ 1866   Амур облаçĕ 1918 Олёкма юханшыв 1922   республика Саха (Якутия) 1927   Амурская область 2268 Хорогочи   ветка от станций Бамовская на Транссибе (179 км) 2348 Тында (Столица БАМа) 2375 Бестужево   АЯМ (Амуро-Якутская магистраль) на Якутск 2560 Тутаул   ветка на Эльгинское месторождение (300 км, строится) 2687 Зея юханшыв (Зей шывуправĕ) 2690 Верхнезейск 2833 Мирошниченко 3012 Селемджа юханшыв 3017 Февральск 3155   Хабар Ен Шаблон:MSK+7 3162 Этыркен 3247 Алонка 3292 Бурея юханшыв   ветка от станции Известковая на Транссибе (326 км) 3298 Çĕнĕ Ургал 3312 Ургал-1   ветка на Чегдомын (16 км) 3384 Дуссе-Алинь Тоннелĕ (1800 м) Амгунь юханшыв 3621 Амгунь юханшыв Хурмули   Комсомольск-Амур-çинчи тата Дзёмги Шаблон:BSkm Комсомольск-Сортировочный   ветка от станции Волочаевка на Транссибе (351 км) Амур юханшыв 3871 Селихино   ветка до станций Хура Сăмсах (120 км) 4001 Оунэ Кузнецовский Тоннель (1800 м яхăн) 4039 Высокогорная 4253 Ванино   Сахалинри Холмск патĕнчи паром 4261 Совет Гаванĕ-Сортировочная 4277 Десна 4287 Совет Гаванĕ

Чукун çул магистралĕ

Çул вăрăммăшĕ — 4287 çм. Транс Çĕпĕр магистралĕнчен Тайшетра БАМ-ран уйрăлса çурçĕртерех пырать, Ангара урлă Братскра каçать, Ленăна Усть-Кут патĕнче каçать, Северобайкальск витĕр тухса Байкала çурçер енчен иртет, кайран Тындăна çитет, Амур урлă Комсомольск-Амур-çинчи хулара каçса Лăпкă океана Совет Гаванĕнче çитет. Алдан — Томмот турачĕ (Томмот — Кердем йĕрне тăваççĕ) тата тума чарса лартнă Улак — Эльга (Эльга çĕрай упранăвĕ патнелле).

Магистралĕн трасси ытларах сăртлă вырăнпа, çав шутра Становое нагорье урлă, çиччĕ ту хысакне касса, каять. Çул çинчи чи çӳлли — Мурура перевалĕ (1316,93 метр тинĕс шайĕнчен); çак перевалăн чăнкăрах тайлăкне иккĕ хăватлă туртăмпа хăпармалла, пуйăссен йывăрăшне чаракламалла пулать. Трасса çинче вуннă тоннель шăтарса тунă, вĕсем хушшинче — Раççейре чи вăрăмми Çурçĕр Муй тоннелĕ.

Çул трасси 11 пысăк юханшыва каçать, çул тăршшипе 2230 пысăк та пĕчĕк кĕпер туса лартнă. Магистраль çинче 200 ытла чукун çул чарăнăвĕпе разъезд, 60 ытла хулапа паççулкă.

Магистралĕн анăç пайĕ (Таксимо чарăнăвне çити) электрифициленĕ, тухăç еннелле куçăм тепловус туртăмĕпе пырать.

БАМ кун-çулĕ

Ӳкерчĕк:Bam-chertov-most.jpg

БАМ-ри «Шуйттан кĕперĕ»

Çавăн пекех

• Бамлаг
• «Байкал-Амур магистральне тунăшăн» медаль

Вуламалли

• Коробов С.А. Миниатюрная летопись БАМа // Оттиск — Иркутск, 2004.
• Polunina N.M., Korobov S.A., Sutton J.M., Korobova G.W. Her Majesty — Queen of Siberia // Издательство Коробова. — Иркутск, 2008.
• Под редакцией проф. Кантора И. И. Строительно-путейское дело в России XX века // УМК МПС — Москва, 2001.
• Иван Шестак. БАМ: километры эпохи. Тында, Тындинская типография. 2009.
• Правда о БАМе. Москва. Молодая гвардия. 2004.
• Навстречу времени. Москва. Советская Россия. 1986

Каçăсем

• БАМ. Халаплă Байкал-Амур магистралĕ 2005 ҫулхи Раштав уйӑхӗн 19-мӗшӗнче архивланӑ.
• Байкал-Амур магистралĕ(ĕçлемен каçă)
• БАЙКАЛ-АМУР МАГИСТРАЛӖ 2009 ҫулхи Ҫу уйӑхӗн 29-мӗшӗнче архивланӑ.
• Голицын Михаил Владимирович, «Эльга — угольная кладовая Якутии»(ĕçлемен каçă)
• Байкало-Амурская магистраль(ĕçлемен каçă) на сайте «Горной энциклопедии».
• Е. Козловский «БАМ: как все начиналось» 2007 ҫулхи Нарӑс уйӑхӗн 23-мӗшӗнче архивланӑ.
• БАМ

Ку вĕçлемен статья. Эсир статьяна тӳрлетсе тата хушса проекта пулăшма пултаратăр. Çак асăрхаттарнине май пулсан тĕрĕсреххипе улăштармалла.