Опера

Опера (итал. opera — ĕç), — театр пусми çинчи пулу-иртÿне юрласа калаçни тăрăх кăтартса тĕп вырăна лартакан илемлĕ драмаллă театр калăпĕшĕ.

Опера кун-çулĕ

Опера Италирен, мистери тенĕ тĕн йĕрки куравăшĕнчен пулса тухнă Беверини çырнă «Сăваплă Павăл тепĕр майлă çаврăнни» (1480) камитрен пулса тухнă. XVI - мĕш ĕмĕр çурринчен пастораль текен кĕтӳçĕ вылявĕн хорĕсенче мотет е мадригал калăпĕшĕсенче янранă. Орацио Векки «Amfiparnasso» xайлавĕнче артистсем театр пусми çинче вылянă вăхăтра хыçалти пÿлĕмре хор пилĕк саслă мадригал калăпĕнче юрланă. Ку «Commedia armonica»-на пĕрремĕш хут 1597-мĕш çулта Моден картишĕнче лартнă. XVI - мĕш ĕмĕр вĕçĕнче кĕвĕ хайлавĕсене моноди тенĕ пĕр саспа юрланине кĕртнĕ. Ун хыççăн вара опера хăвăртрах аталанма тытăннă. Малтанах кĕвĕллĕ-драмаллă хайлавсен çыравçисем ĕçĕсене drama in musica или drama per musica тенĕ; «опера» тесе XVII - мĕш ĕмĕрĕн пĕрремĕш çурринчен чĕнме пуçланă.

Якопо Пери

Операн тĕлĕ — кĕвĕ тăрăх драмаллă пулу-иртнине вăйлатса тарăнлатасси. Операра кĕвĕ çемми ытларах вырăн йышăнать пулин те, унăн ăнăçĕвĕ сăмахĕсенчен килет. Сăмахĕсен вара кăсăклă, янкăр ăшлă, чăмăр та илемлĕ çыравлăх калăпĕшлĕ, пурнăçлă тата ытаруллă пулма тивĕç. Хайлав ăшĕн тĕрлĕрен сассене (сопрано, меццо - сопрано, альт, контральто, контртенор, тенор, бас) суйласа илме тата хора та хутшăнма май памалла.

1637 -мĕш çулта Венецире халăх валли пĕрремĕш Опера театрĕ уçнă.

1597 -мĕш çулта лартнă Якопо Пери çырнă «Эвридика» операна пĕрремĕш пысăк опера теме пулать. Кĕçех опера Италире те, каярах Европан ытти çĕршывĕсенче те анлăн сарăлать. Венецире 65 çул хушшинче 7 театр уçăлать. Операн пĕрремĕш хайлавçисем Германире Генрих Шютц («Дафна», 1627), Францире — Камбер («La pastorale», 1647), Англире — Пёрселл; Испанире пĕрремĕш операсем XVIII - мĕш ĕмĕр пуçламăшĕнче; Раççейре Арайя пĕрремĕш «Кефал и Прокрида» (1755) харпăр тĕллĕ вырăс сăмахĕсем çине хунă опера çырнă.

Пĕрремĕш вырăс пурнăçĕпе йăла - йĕрки çинчен çырнă опера, — «Танюк, е Телейлĕ тĕлпулу», çыравçи Ф. Г. Волков (1756).

Пĕрремĕш чăваш опери хăйĕн кун-çулне 1960 çулта уçнă, ку Ф.Васильевăн "Шывармань" пулнă.

Операн тĕрлĕ тĕсĕсем: пысăк опера (opera seria — итал., tragedie lirique, каярах grand - opera — франц., ) çурă камитлĕ (semiseria), камитлĕ опера (opera buffa — итал., opera comique — франц., spieloper — нимĕç.), романтикаллă опера. Опера кĕввине речитатив, ариозо, юрăсем, арисем, дуэтсем, трио, квартетсем, ушкăнсем, тата ыт.те, симфони калăпăшĕсенчен — увертюра, интродукци, антракт, пантомима, мăнаçлăн утни. балет кĕвви кĕрет.

Çав. пекех

Оперетта

Вуламалли

Опера // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
Келдыш Ю. В. Опера // Музыкальная энциклопедия в 6 томах, БСЭ, М., 1973—1982, Т. 4, сс. 20-45.
Серов А. Н., Судьбы оперы в России, «Русская сцена», 1864, № 2 и 7, то же, в его кн.: Избранные статьи, т. 1, М.-Л., 1950.
Чешихин В., История русской оперы, СПб, 1902, 1905.

Вена Опери
Энгель Ю., В опере, М., 1911.
Игорь Глебов [Асафьев Б. В.], Симфонические этюды, П., 1922, Л., 1970.
Друскин М., Вопросы музыкальной драматургии оперы, Л., 1952.
Ярустовский Б., Очерки по драматургии оперы XX века, кн. 1, М., 1971.
Советская опера. Сборник критических статей, М., 1953.
Гозенпуд A., Русский оперный театр XIX века, т. 1-3, Л., 1969-73.
Гозенпуд A., Русский оперный театр на рубеже XIX и XX веков и Ф. И. Шаляпин, Л., 1974.
Гозенпуд A., Русский оперный театр между двух революций, 1905—1917, Л., 1975.
Ферман В. Э., Оперный театр, М., 1961.
Хохловкина A., Западноевропейская опера. Конец XVIII — первая половина XIX века. Очерки, М., 1962.
Конен В., Театр и симфония, М., 1968, 1975.

Каçăсем

	Опера Викивулавăшра^?
	Опера Викиампарта^?