Disambig gray.svg Ку терминăн урăх пĕлтерĕшсем пур, пăхăр Атăл (пĕлтерĕшсем).

Атăл (çармăсла Юл, тут. Идел, выр. Волга, ирçе Рав, вт.-слав. Вльга)— Раççейĕн Европа пайĕннчи юханшыв. Атăл дельтин пĕчĕк пайĕ Казахстан территорине кĕрет. Çĕр çинче чи пысăк юханшывсенчен пĕрри тата Европăра чи пысăкки.

Атăл
выр. Волга
Характеристика
Тăршшĕ 3530 км
Бассейн  лаптăкĕ  1 361 000 км²
Шыв системи Каспи тинĕсĕ
Шыв тăкакĕ 8060 м³/ç (Волгоград патĕнче)
Шыв юххи
Шыв пуçламăшĕ
 • Вырнаçу Волговерховье ялĕ,
(Тĕвер облаçĕн Осташково районĕ)
 • Çӳллĕшĕ 228
 • Координатсем 57°15′04″ с. ш. 32°28′25″ в. д. / 57.25111° с. ш. 32.47361° в. д. / 57.25111; 32.47361 (G) (O) (Я)Шаблон:Карттă/Бк/O
Шыв вăрри Каспи тинĕсĕ
 • Çӳллĕшĕ -28 м
 • Координатсем 45°41′50″ с. ш. 47°51′45″ в. д. / 45.697188° с. ш. 47.862525° в. д. / 45.697188; 47.862525 (G) (O) (Я)Координатсем: 45°41′50″ с. ш. 47°51′45″ в. д. / 45.697188° с. ш. 47.862525° в. д. / 45.697188; 47.862525 (G) (O) (Я)Шаблон:Карттă/Бк/L
Юханшыв тайлăмĕ 0,07 м/км
Вырнаçни
Патшалăх Раççей ФедерацийĕFlag of Russia.svg Раççей Федерацийĕ
РПШР 08010100112110000000017, 08010400312112100000019, 08010100412110000000017, 08010400712110000000017, 11010002412110000000017, 11010000312110000000017, 08010100812110000000017 и 11010002212110000000017
physical
Blue 0080ff pog.svg
Blue pog.svg
Blue 0080ff pog.svg — шыв пуçламăшĕ, Blue pog.svg — шыв вăрри

Тăршшĕ — 3530 км (шыв управĕсене тăвиччен — 3690 км), бассейнăн шыв пухав лаптăкĕ — 1 361 000 км².

Атăл çинче таваттă миллионер-хуласем (пуçĕнчен вăррине çити): Чулхула, Хусан, Самар, Волгоград.

ТавралăхĕПравить

Валдай çӳллĕшĕнче пуçланса Каспи тинĕсне юхса кĕреть. Европăра чи пысăк юханшыв шутланать. Тăршшĕ 3 530 çухрăм (шывусравĕсем туса хуриччен 3 690 çухрăм). Шыв-çĕрĕн лаптăкĕ 1 360 пин çм² çитет.

Атăл юпписемПравить

 
Атăл çийĕ, NASA спутникĕнчен сăнасан. Вăтам тата Анат Атăлçи хулисем курăнаççĕ.

Атăла пурĕпе 200 пĕчĕкрех шыв юхса кĕрет. Чи пысăккисем Селижаровка, Тверца, Молога, Шексна, Унжа, Ока, Сăр, Ветлуга, Сĕве, Чулман Атăл, Самар, Мăн Иргиз, Еруслан, Ахтупа.

Шыв пуçламăшĕПравить

Вăтам АтăлПравить

Анат АтăлПравить

Юханшывăн кун-çулĕПравить

Атăл çинче нумай шывуправĕсем пĕвелесе электроэнерги хăватлăхне кăларакан станцисем чылай туса лартнă. Вăтам ĕмĕрсенче юханшыва Итиль е Этель, ĕлĕххи чăвашсем, хасарсем "Атăл" (вĕсен тĕп хули те Атăл ятлă пулнă) тенĕ. Аваллăхра (хальхи эрăн I ĕмĕрĕсем) Ра тесе палăртнă.

 
Степан Разин перси еликне Атăла пăрахать.

ЭтимологиПравить

Юханшывăн "Атăл" ячĕ авахи хун-пăлхарсен Атăл Юхан-шыв çырма тенине пĕлтерет. Вырăссем тата Европăра (тĕнчере те) юханшыва "Волга" теççĕ, çак сăмах вара çармăссен "çутă" тени пулать.

Пăлхар (болгар е булгар) этнонимĕпе çыхăннă географи палăртăвĕсем (топонимсемпе гидронимсем) Çĕр çинче чылай.

Юханшывпа çыхăннă хуçалăх ĕçĕсемПравить

Юханшывпа çыхăннă ӳнер ĕçсемПравить

Çав. пекехПравить

ВуламаллиПравить

  • Рыбаков Б. А. Геродотова Скифия. М., 1979.

КаçăсемПравить


Шаблон:Чăваш Енĕн юханшывĕсем Шаблон:Атăл урлă каçăсем Шаблон:Атăл çинчи шыв усравĕсем