Атăл
Ку терминăн урăх пĕлтерĕшсем пур, пăхăр Атăл (пĕлтерĕшсем).Атăл (çармăсла Юл, тут. Идел, выр. Волга, ирçе Рав, вт.-слав. Вльга)— Раççейĕн Европа пайĕннчи юханшыв. Атăл дельтин пĕчĕк пайĕ Казахстан территорине кĕрет. Çĕр çинче чи пысăк юханшывсенчен пĕрри тата Европăра чи пысăкки.
| Атăл | |
|---|---|
| выр. Волга | |
| Характеристика | |
| Тăршшĕ | 3530 км |
| Бассейн лаптăкĕ | 1 361 000 км² |
| Шыв системи | Каспи тинĕсĕ |
| Шыв тăкакĕ | 8060 м³/ç (Волгоград патĕнче) |
| Шыв юххи | |
| Шыв пуçламăшĕ | |
| • Вырнаçу | Волговерховье ялĕ, (Тĕвер облаçĕн Осташково районĕ) |
| • Çӳллĕшĕ | 228 |
| • Координатсем | 57°15′04″ с. ш. 32°28′25″ в. д. / 57.25111° с. ш. 32.47361° в. д. (G) (O) (Я)Шаблон:Карттă/Бк/O |
| Шыв вăрри | Каспи тинĕсĕ |
| • Çӳллĕшĕ | -28 м |
| • Координатсем | 45°41′50″ с. ш. 47°51′45″ в. д. / 45.697188° с. ш. 47.862525° в. д. (G) (O) (Я)Координатсем: 45°41′50″ с. ш. 47°51′45″ в. д. / 45.697188° с. ш. 47.862525° в. д. (G) (O) (Я)Шаблон:Карттă/Бк/L |
| Юханшыв тайлăмĕ | 0,07 м/км |
| Вырнаçни | |
| Патшалăх |  Раççей Федерацийĕ
|
| РПШР | 08010100112110000000017, 08010400312112100000019, 08010100412110000000017, 08010400712110000000017, 11010002412110000000017, 11010000312110000000017, 08010100812110000000017 и 11010002212110000000017 |
.svg)   | |
 — шыв пуçламăшĕ,  — шыв вăрри
| |
Тăршшĕ — 3530 км (шыв управĕсене тăвиччен — 3690 км), бассейнăн шыв пухав лаптăкĕ — 1 361 000 км².
Атăл çинче таваттă миллионер-хуласем (пуçĕнчен вăррине çити): Чулхула, Хусан, Самар, Волгоград.
ТавралăхĕПравить
Валдай çӳллĕшĕнче пуçланса Каспи тинĕсне юхса кĕреть. Европăра чи пысăк юханшыв шутланать. Тăршшĕ 3 530 çухрăм (шывусравĕсем туса хуриччен 3 690 çухрăм). Шыв-çĕрĕн лаптăкĕ 1 360 пин çм² çитет.
Атăл юпписемПравить
Атăла пурĕпе 200 пĕчĕкрех шыв юхса кĕрет. Чи пысăккисем Селижаровка, Тверца, Молога, Шексна, Унжа, Ока, Сăр, Ветлуга, Сĕве, Чулман Атăл, Самар, Мăн Иргиз, Еруслан, Ахтупа.
Шыв пуçламăшĕПравить
Вăтам АтăлПравить
Анат АтăлПравить
Юханшывăн кун-çулĕПравить
Атăл çинче нумай шывуправĕсем пĕвелесе электроэнерги хăватлăхне кăларакан станцисем чылай туса лартнă. Вăтам ĕмĕрсенче юханшыва Итиль е Этель, ĕлĕххи чăвашсем, хасарсем "Атăл" (вĕсен тĕп хули те Атăл ятлă пулнă) тенĕ. Аваллăхра (хальхи эрăн I ĕмĕрĕсем) Ра тесе палăртнă.
ЭтимологиПравить
Юханшывăн "Атăл" ячĕ авахи хун-пăлхарсен Атăл Юхан-шыв çырма тенине пĕлтерет. Вырăссем тата Европăра (тĕнчере те) юханшыва "Волга" теççĕ, çак сăмах вара çармăссен "çутă" тени пулать.
Пăлхар (болгар е булгар) этнонимĕпе çыхăннă географи палăртăвĕсем (топонимсемпе гидронимсем) Çĕр çинче чылай.
Юханшывпа çыхăннă хуçалăх ĕçĕсемПравить
Юханшывпа çыхăннă ӳнер ĕçсемПравить
«Вид уездного города Романов-Борисоглебска с юго-восточной стороны» — И. М. Белоногов, (1838)
«Крестный ход в Ярославле» — А. П. Боголюбов, (1863)
«Бурлаки, идущие вброд» — И. Е. Репин, (1872)
«Могила на Волге» — А. К. Саврасов, (1874)
«На Волге» — А. Е. Архипов, (1889)
«Ярославль. Стрелка» — Г. П. Сабанеев, (1904)
«Гулянье на Волге» — Б. М. Кустодиев, (1909)
«Степан Разин» — И. З. Суриков, 1910 тĕлн.
«На Волге» — Б. М. Кустодиев, (1922)
.jpg)
.jpg)
Çав. пекехПравить
- Атăл — хунсен çулпуçĕ.
- Тăван Атăл — чăвашсен литература, культура, ӳнер журналĕ.
ВуламаллиПравить
- Рыбаков Б. А. Геродотова Скифия. М., 1979.
КаçăсемПравить
|
Атăл Викиампарта? |
|---|
- Пăлхар этнонимĕ
- Музей речного флота Волжской Государственной Академии инженеров водного транспорта Архивленĕ 24 Раштав уйӑхӗн 2007 çулта.
- Атăл: фотографисем, карттăсем, çулçурев кăтартуçисем
- Деревня Завирье на Волге. Фотографии Волги местных жителей Архивленĕ 17 Ҫу уйӑхӗн 2017 çулта.
- Атăлта пиранья пуллине тытнă
- Атăл пулăçсемшĕн Архивленĕ 6 Чӳк уйӑхӗн 2008 çулта.
|
Ку Чăваш Енĕн географипе вĕçлемен статья. Эсир статьяна тӳрлетсе тата хушса проекта пулăшма пултаратăр. |
Шаблон:Чăваш Енĕн юханшывĕсем Шаблон:Атăл урлă каçăсем Шаблон:Атăл çинчи шыв усравĕсем