Чăваш тĕнчи

Чăваш тĕнчи (чăваш цивилизацийĕ) — Çĕр çинчи этемлĕхĕн историри паллă пайĕ.

Истори

Чăваш тĕнчи авалхи шумерсенчен пуçланать. Чăваш халăхĕн ушканĕсем этемлĕх тапхăрĕсенче тĕрлĕ ятсемпе палăрнă — шумерсем, скифсем, хунсем, сăварсем, пăлхарсем те тенĕ вĕсене. Кун-çулĕнче темле пăтăрмахсем пулсан та, чăвашсем хăйсен йăлисене пăрахман, ашшĕ-амăшĕн, асаттесем-асаннесен, ламтайĕсен халалĕсене упранă, çав тери асамлă этеплĕхне аталантарса пынă, хăйсен çивĕч витĕмлĕ ятне çĕртмен.

Академик Б. А. Серебренников çапла çырнă:

«Вряд ли на территории Советского Союза существует какой-либо народ, вопрос о происхождении которого привлекал внимание исследователей… Чувашский язык настолько своеобразен, что при изучении его невольно возникает вопрос, почему могло возникнуть такое своеобразие, не связано ли оно с загадочной историей происхождения чувашского народа».

Хальхи кунсенче чăваш халăхĕн сĕм ĕлĕк кун-çулĕсене Çурçĕр Китай аваллăхĕпе çеç асăнаççĕ. Анчах та авалхи паллă мăн патшалăхĕсене — Вавилони, Икĕпат, Турхал, Митанни, Этрури, Йемен, Кадес (Хаджес), Эфиопи, Нуби, Парфи тата ыттисене никĕсне хуракан халăх — чăваш халăхĕ пулнине! — шута илмеççĕ. Çавăнпа та тĕнче тăрăх саланса кайнă истори такăр çулĕн айăккинче пулса юлчĕ. Çакна пула этемлĕх историнчи чылай чăнлавĕсене тĕрĕс уçăмлă кăтартассине пăсса пынă.

Чăваш пĕтсен — тĕнче пĕтет тесе ахальтен каламан ĕнтĕ чăвашсем.

Чăваш тĕнчин тапхăрĕсем

Çавăн пекех пăхăр

• Чăваш арçын ячĕсем
• Чăваш хĕрарăм ячĕсем

Вуламалли

• Бичурин Н.Я., «Собрание сведений».
• Н.И.Ашмарин, «Болгары и чуваши», Хусан, 1902.
• Николаев В. В., "Чуваши. Этническая история и традиционная культура.", Мускав, 2000.
• Николаев В. В., "История предков чувашей. XXX в. до н.э. — XV в.н.э.", Шупашкар, 2005.
• Г. П. Кеннаман, "Египет. Его роль в становлении государств в Европе, Азии и Африке", Шупашкар, 2005.
• Мăн Кенна, "Скифы", Çĕрпӳ, 2001.
• Каховский В.Ф., "Происхождение чувашского народа", 2003.
• Артамонов М.И. «Хасарсен историйĕ»
• Юхма Мишши, «Авалхи чăвашсем, Шупашкар, 1996.
• Кури Вантер, "Чăваш халахĕн историйĕ", Шупашкар, "Ялав" библиотеки, 1990.
• Афанасьева Е. Чăваш драматургийĕнчи трагеди / Е. Афансьева // Тăван Атăл. — 2007. — № 9. — С. 153—154.
• [http://elbib.nbchr.ru/lib_files/0/kkst_0_0000017.pdf Борис Чиндыков: опыт реконструкции

чувашского мира] 2018 ҫулхи Утӑ уйӑхӗн 17-мӗшӗнче архивланӑ.