Анăç Тĕрĕк хаканлăхĕ
Анăç Тĕрĕк хаканлăхĕ — «Юркăн импери», Азов тинĕсĕпе Танран Тянь-Шаньăн тухăç отрогĕсен çити, çурçĕр-тухăç Ĕнчĕ таран саралса выртнă унăн çĕрĕсем. Чăмартаннă вырăнĕ — Тулă ăрăвĕ пурăннă Джунгари çĕрĕ, нушипи йăхĕсем йышăннă Анăç Тянь-Шань пулнă, çак ăру-йăхсем 680 — 691 çулсенче пĕр-пĕринпе хаяр хирĕçнĕ. Хаканлăха Ашин ăрăвĕн ханĕсем тытса тăнă. Çурçĕрте хаканлăха кăпчаксем тĕрев панă.
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/af/East-Hem_600ad.jpg/400px-East-Hem_600ad.jpg)
657 çулта хаканлăха Тан китай империейĕ çĕнтерсе илнĕ. Китай империйĕ ăна иккĕне пайланă.
704 çулта хаканлăхри влаçе тюргешсем ярса илнĕ. Çак самантран вара хаканлăх сӳнсе ларать.
Кун-çулĕ
тӳрлетХаканлăха туса хуни
тӳрлетVI ĕмĕр вĕçĕнче Тĕрĕк хаканлăхĕнчен тухăç енĕ уйрăлать. Çакăнтанпа ирĕклĕ тивĕçĕпе иккĕ Хаканлăх — Тухăç тата Анăç — хăй тĕллĕн аталанма пуçлаççĕ. Анăç хаканлăх шутне Казахстанăн кăнтăр тата кăнтăр-тухăç çĕрĕсем кĕреççĕ.
Хаканлăхăн этнополитика чăмăрне «вуннă йăх» (он ок будун) тĕпĕлеççĕ, вĕсем ĕлекхи усун çĕрĕсене Хуратуран Джунгарине çити йышăнса пурăннă. Чу шывĕнчен тухăçалла пиллĕк тулă йăхĕ пурăнни паллă, анăçалла – нушиби пиллĕк йăхĕ. Тĕп хули Суяб (Кăркăстанăн хальхи Токмак хули патĕнче) шутланнă, çуллахи кил йăви Минг-Булаг (Туркестан патĕнче) пулнă.
Хаканлăх хăватлăхĕ
тӳрлетХаканлăх хăйĕн хăватлăхне Джегуй-хакан (610-618 çç.) тата унăн шăллĕ Токджабгу-хакан (618-630 çç.) — тапхăрĕнче çитет. Тохаристанпа Афганистана кайнă харçăсем патшалăхăн чиккисене çурçĕр-анăç Ĕнчĕне çитереççĕ. Тон-ябгу хакан администраци реформине тунă хыççăн хăйĕн элчисене — тудунсене — парăм пуçтарнине сăнама тата тĕрĕслесе тăма ярать. Вăл укçана сăкăтла "Тун ябгу хакан" тесе çаптарнă.
Хаканлăх пĕтни
тӳрлетПатшалăх тытăмĕ
тӳрлетЭтнос йышĕ
тӳрлетВуламалли
тӳрлет- Гумилёв Л. Н. Древние тюрки. — СПб.: СЗКЭО, Издательский Дом «Кристалл», 2002. — ISBN 5-9503-0031-9
- Гумилёв Л. Н. Великая распря в первом тюркском каганате в свете византийских источников // Византийский временник. — 1961. — Т. XX.
- Ганиев Р.Т. Восточно-тюркское государство в VI - VIII вв. — Екатеринбург: Издательство Уральского университета, 2006. — ISBN 5-7525-1611-0
- Кусаинова М. А. История Казахстана. — Шың Кітап, 2006. — ISBN 9965-9784-4-1
- Иакинф (Бичурин Н. Я.) Собрание сведений о народах, обитавших в Средней Азии в древние времена. — Л.: Изд-во Акад. наук СССР, 1950.
- Тюркский каганат — ПСЭ
Çавăн пекех
тӳрлетКаçăсем
тӳрлетКу Историпе вĕçлемен статья. Эсир статьяна тӳрлетсе тата хушса проекта пулăшма пултаратăр. Çак асăрхаттарнине май пулсан тĕрĕсреххипе улăштармалла. |