Сăкăт чĕлхи

Сăкăт чĕлхи
Тăван ячĕ:	suγδīk (сугдик)
Патшалăхсем:	Сăкăт
Çухалнă:	XI ĕмĕрĕн пуçламăшĕнче. Унăн нĕселĕ — сăкăт диалектне çывăх ягноб чĕлхи
Классификаци
Категори:	Еврази чĕлхисем
	Инди-европа çемьи Инди-иран турачĕ Иран ушкăнĕ Çурçĕр-тухăç кĕçĕн ушкăнĕ
Çырулăх:	сăкăт çырăвĕ
Чĕлхе кочĕсем
ГОСТ 7.75–97:	сог 613
ISO 639-1:	—
ISO 639-2:	sog
ISO 639-3:	sog
	Çавăн пекех пăхăр: Проект:Лингвистика

Сăкăт чĕлхи, — авалхи сăкăт халăхĕн чĕлхи, иран чĕлхе ушкăнĕн çухалнă (IX ĕмĕртенпе) чĕлхе. Вăл бактри чĕлхипе тăванлă пулнă. Çырулăхĕ арамей алфавичĕпе (вязь: сылтăмран сулахаялла çыру, уçă сасăсен чылайăшне çырса палăртман). Каярахпа сăкăтсем бактрисемпе тата ытти иран йăхĕсемпе пĕрлешĕнсе кайнă, вĕсен чĕлхи перс чĕлхин таджик диалекчĕ пулса тăрать. Сăкăт (çĕнĕ сăкăт) чĕлхипе халĕ те Таджикистан патшалăхĕнчи Сăкăт облаçĕнче тата Душанбе çумĕнче пурăнакан ягноби вак халăх (2 000 — 12 000 çын) усă курать.

Сăкăт чĕлхи тухăç-иран туратĕнче шутланать. Тухăç-иран ушкăнне хорезм, сак, осетин тата ытти чĕлхесем кĕреççĕ.

Фонетика

Сăкăт çыруăвĕн консонантисăмĕ аяларах кăтартни пек тытăмланать (пĕрремĕш юпа). Ытти виçĕ юпинче сăкат халăх, манихей тата христиан çырăвĕнче пурĕ те йышăннă хупă сасăсене латтин транслитерацинче палăртни. Усă куракан транскрипципе европа ăслăлăхĕнче килĕшнĕ, IPA — хирĕç пулнă. Çавра хупă паллипе сăкăт чĕлхинче ют сăмахсенчи хупă сасăсене, е (аллофон таврашĕнче) çырнă.

Сасă	Нац.	Ман.	Хр.
k	k	k, q	q
x	x	x	x (= Сир. k)
(g)	k	g	g
γ	γ	γ	γ (= Сир. 'айн)
č	с	с	с (= Сир. цаде)
(с)	ts, c	c	с
(ĵ)	с	j	c
t	t	t, t	t (Сир. ţ)
θ	δ	δ	θ (Сир. t)
(d)	t	d	t, d
δ	δ	δ	d
p	p	p	p
f	p, β	f	f
(b)	p, β	b	b, p
v	β	β	b
r	r	r	r
(l)	δ, r	l	l
y	y	y	y
w	w	w	w
s	s	s	s
š	š	š	š
z	z	z	z
ž	z	j	ž
(h)	x, 0	h	h
n	n	n	n
m	m	m	m

Чĕлхе материалĕн çăлкуçĕсем

Тĕп статья: Сăкăт литератури

Сăкăт чĕлхипе хайланă текстсен массивĕ, ытларах çакăн шутĕнче манихей трактачĕсем шутланаççĕ, çапах та чылай христиан (несториан) тата будда хайлавĕсем, çаплах хуçалăх-администраци докуменчĕсем («Муг тăвĕ çинчен çырнисем»)^[1].

Çав. пекех

Сăкăт патшалăхĕ

Вуламалли

Каçăсем

Согдийские тексты на TITUS

Ку тĕнче чĕлхисен пĕри пирки вĕçлемен статья. Эсир статьяна тӳрлетсе тата хушса проекта пулăшма пултаратăр.

^ Согдийские документы с горы Муг. Чтение, перевод, комментарий. Выпуск II (Юридические документы и письма). Чтение, перевод и комментарии В. А. Лившица. М., Издательство восточной литературы, 1962

[1] Согдийские документы с горы Муг. Чтение, перевод, комментарий. Выпуск II (Юридические документы и письма). Чтение, перевод и комментарии В. А. Лившица. М., Издательство восточной литературы, 1962

[1]