Етĕрне

Ку терминăн урăх пĕлтерĕшсем пур, Етĕрне (пĕлтерĕшсем) пăхăр.

Етĕрне (выр. Ядрин, туçи мар. Йӓдӹрнӓ, çаран мари Ядырна) — Чăваш Енри хула, Етĕрне районĕн администрацийĕ вырнаçнă. 2002 çулта пурĕпе 11,1 пин çын пурăннă. Хула Сăр юханшыв çинче ларать.

1781 Етĕрне Ядрин Герб Патшалăх РаççейРаççей Федераци субъекчĕ Чăваш ЕнЧăваш Ен Муниципаллă район Етĕрне районĕ Координатсем 55°57′00″ с. ш. 46°12′00″ в. д. Пуçлăх Фоланин Викентий Иванович Никĕсленĕ 1590 1781  1781 Лаптăк 55 çм² Центр çӳллĕшĕ 70 м Наци йышĕ чăвашсем — 66,7%; вырăссем — 31,1%; марисем — 0,4%; украинсем — 0,4%; ирçесем — 0,3%; тутарсем — 0,3%; нимĕçсем — 0,1% Этнохороним е́тĕрнесем Вăхăт тăрăхĕ UTC+4 Телефон кочĕ +7 83547 Почтă индексĕ 429060 Автомобиль кочĕ 21, 121 ОКАТО кочĕ 97 253 501 Официаллă сайчĕ http://ядрин.рф/

Хула пуçлăхĕ — Фоланин Викентий Иванович.

Этимологи

Йĕтĕрне сăмахран вăхăт иртсен Етĕрне пулса каят. Йĕтĕр - скатывать, Йĕтĕрне - скалка. Кимĕсене пĕренесемçине хурса çырма тари йĕтĕрнĕ , вырăсла - волок, воложки.

Кун-çулĕ

Етĕрне турцинчи Эдирне хула ячĕпе пĕр пек илтĕнет. Унта Эдирне малтанах тĕп хула пулнă, çавăнтах янычарсен (çĕнĕ çар) шкулĕсем пулнă. Васильсурска Хусан çĕрĕсĕн çывăхăнче никĕсленĕ хыççăнах ăна хирĕç хан форпост хывать. Ячĕ Эдирне, хальхи чăвашла Етĕрне пулать. Çав вăхăтрах тăрăха чăваш ятлă çар çыннисем килсе тухаççĕ. Чăваш тени вăл вăхăтра "ертсе пыракан çар çынни" пĕлтерĕшлĕ пулнă. Хусан ханлăхĕн чиккине çирĕплетме хан татăшах çарсем ярса тăнă. Çармăс ялĕсем хушшинче çĕнĕрен форпостсем çĕкленме тытăнаççĕ — Етĕрне (Эдирне), Чорбай, Ачак,Чотай, Майдан, Крымсарайкасси тата ыттисем. 1551 çулта Курбский çырнă тăрăх "чăвашсем пурăнмалли вырăнсем, çирĕплетнĕ кармансем çумĕнче вырнаçна". (Етĕрне вырăнĕнче ĕмĕртен-авалтан чăвашсем пурăннă, кунта вĕсен çирĕплетнĕ пысăк мар карман-хула пулнă. В.Якимов 1927 çулта çырса илнĕ чăнлавра Етĕрне ятлă-сумлă чăваш çыннин ячĕ иккенни паллă. Унта çапла каланă: "Патша чăваш çĕрĕ çине уес хули тума шутланă. Чăвашсен ятлă-сумлă çыннисем çакна пĕлеççĕ те уес хулине хăйсен ялĕ вырăнĕнче пултарас тесе тавлашма тытăнаççĕ. Вĕсенчен пĕри Тукач, тепри Сарплат, виççĕмĕшĕ — Асамат. Вĕсен кашнийĕн хăйсеп пуçласа янă ялсем пулнă. Вĕсене çак ятлă-сумлă ячĕпе чĕннĕ... Юлашкинчен уес хулине илмелли хута Тукач илнĕ. Анчах Асаматпа Сарплат çакăнпа килĕшмен, Тукача хирĕç кĕрешме тытăннă. Çав вăхăтра Тукач çуртне çĕрле Етĕрне паттăр чăваш çĕмĕрсе кĕнĕ те уес тумалли хута илсе кайнă. Етĕрнен хăй ячĕллĕ ялĕ пулнă, çавăнта вара уес хули туса никĕсленĕ. Етĕрне хули Иван Болотников, Степан Разин тата Емельян Пугачев пăлхавĕсем вăхăтĕнче те питĕ палăрнă. В.Димитриев çырнă тăрăх "И Цивильск, и Ядрин были поставлен русскими властями для укрепления своего положения после подавления восстания чувашских и марийских крестьян 80-х годах XVI века..." Кунти çынсем Етĕрне çынни Ахман утаман паттăр çинчен хайлавсене паянкуна упраса çитернĕ.

Паллă вырăнсем

• Михал архангел чиркĕвĕ (XVII ĕмĕрĕн вĕçĕ — XVIII ĕмĕрĕн пуçламăшĕ);
• Виçпĕрлев чиркĕвĕ (1829);
• XIX ĕмĕрти çуртсем
• А. В. Асламас ячĕллĕ ача-пăча ӳнер шкулĕ

Паллă çынсем

• Абакумов Глеб Арсентьевич — совет тата раççей химикĕ, РĂА академикĕ.
• Ашмарин Николай Иванович (1870—1933) — раççейри паллă тухăç тĕпчевçи, тĕрĕкçĕ.
• Мордвинов Николай Дмитриевич (1901—1966) — совет артисчĕ.

Вуламалли

• В.Д.Димитриев, "История Чувашской АССР", Шупашкар.
• Юхма Мишши, "Авалхи чăвашсем", Шупашкар,1996.
• Неволин П. И., Ядрин // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб.: 1890—1907.

Каçăсем

• Етĕрне хулин сайчĕ (вырăсла)