Чӑваш алфавичӗ

Чӑваш ҫырулӑхӗ (выр. чувашский алфавит) — авалхи тата хальхи чăваш çырăвĕнче сасăсене палăртма шутласа кăларнă тата усă курнă алфавитсен пĕрлехи ячĕ.

Тĕрлĕ тапхăрта шутласа кăларнă алфавитсем:

руна чăваш алфавичĕ;
арап графиллĕ чăваш алфавичĕ;
кириллица чăваш алфавичĕ;
латинница чăваш алфавичĕ.

Кириллица чăваш алфавичĕ

Паянхи кун Раççей Федерацийĕнче чăваш чĕлхи валли кириллица тăрăх тунă алфавит официаллă шутланать.

Чăваш чĕлхин 37 сасă паллиллĕ хальхи кириллица алфавичĕпе 1949 çултанпа усă кураççĕ. Ăна ватă славян азбукинчен пулса тухнă вырăс алфавичĕн никĕсĕпе туса хунă.

Хальхи чăваш алфавичĕ:

А а	Ӑ ӑ	Б б	В в	Г г	Д д	Е е	Ё ё
Ӗ ӗ	Ж ж	З з	И и	Й й	К к	Л л	М м
Н н	О о	П п	Р р	С с	Ҫ ҫ	Т т	У у
Ӳ ӳ	Ф ф	Х х	Ц ц	Ч ч	Ш ш	Щ щ	Ъ ъ
Ы ы	Ь ь	Э э	Ю ю	Я я

Кунçул

Чăваш сăмахĕсене çырнă чухне усă курмалли кириллица сасă паллисен таблиц (фонетика транскрипципе)^[1]
Авторĕ паллă мар 1769 çул	Н. И. Золотницкий 1867 çул	И. Я. Яковлев В. А. Белилин 1872 çул	И. Я. Яковлев В. А. Белилин 1872 çул	И. Я. Яковлев 1873 çул	Н. И. Ашмарин 1910 çул	1949 çултанпа	Фонетика транскрипцийĕ^[2]^[3]	Тĕслĕхсем
А а	А а	А а	А а	А а	А а	А а	[ a ]	ала
		Ъ ъ	Ъ ъ	Ӑ ӑ	Ӑ ӑ	Ӑ ӑ	[ ə ]	ăшă
Б б	Б б	Б б				Б б	[ b ] [ p̬ ] (b)	баобаб
		Б̀ б̀					[ bʲ ] [ p̬ʲ ] (bʲ)
В в	В в	В в	В в	В в	В в	В в	[ ʋ ] [ ʋː ]	ăвă ăвăн
		В̀ в̀					*[ ʋʲ ]
G g	Г г	Г г				Г г	[ g ] (k̬)	газ
		Г̀ г̀					[k̬ʲ] (gʲ)
Г г	Г̇ г̇	Ҕ ҕ					[ x̬ ] (ɣ^[4])
		Ҕ̀ ҕ̀					[ x̬ʲ ] (ɣʲ)
Д д	Д д	Д д				Д д	[ t̬ ] (d)	домен
		Д̀ д̀					[ t̬ʲ ] (dʲ)
Е е	Е е	Е е	Е е	Е е	Е е	Е е	[ je ] [ʲe]	евĕк
IÔ	Йо					Ёё	[jo] [ʲo]
		Ь ь	Ь ь	Ӗ ӗ	Ӗ ӗ	Ӗ ӗ	[ɘ] (ɘ~ø)	ӗҫ
Жж	Жж	Жж			Жж	Жж	[ ʂ̬ ] (ʐ^[5])	журнал
		Ж̀ж̀					[ ʂ̬ʲ ] (ʐʲ)
Зз	Зз	Зз				Зз	[ s̬ ] (z)	завод, зоопарк
		З̀з̀					*[ s̬ʲ ] (zʲ)
Ии	Ии	Ии	Ии	Ии	Ии	Ии	[ i ] [ ɨ ]	ир савни, грамматика
Іі	Ii				Іі		[ ɨ ]	революци
Йй	Йй	Йй	Jj	Йй	Йй	Йй	[ j ] [ jː ]	йăва, ейĕл ийя
Кк	Кк	Кк	Кк	Кк	Кк	Кк	[ k ] [ kː ] [ kʲ ] (c) [ kʲː ] [ k̬ ] (g) [ k̬ʲ ] (gʲ, ɟ^[6])	кăк акка кĕрĕк лекке ака пĕкĕ
		К̀к̀					[ kʲ ] (c)
Лл	Лл	Лл	Лл	Лл	Лл	Лл	[ l ] [ lː ] [ lʲ ] [ lʲː ]	лайăх, ала аллă выля иллюминатор
		Л̀л̀	Ԡԡ	Ԡԡ	Ԡԡ		[ lʲ ]
Мм	Мм	Мм	Мм	Мм	Мм	Мм	[ m ] [ mː ]	мăйăр, ама амма
		М̀м̀					*[ mʲ ]
Нн	Нн	Нн	Нн	Нн	Нн	Нн	[ n ] [ nː ] [ nʲ ] (ɲ^[7]) [ nʲː ]	наян, ана вуннă ĕне анне
		Н̀н̀	Ԣԣ	Ԣԣ	Ԣԣ		[ nʲ ] (ɲ^[8])
Оо	Oo	Оо	Оо	Оо	Оо	Оо	[ o ]	океан
ЬÔ	Öö				Ӧӧ		[ ø ]
Пп	Пп	Пп	Пп	Пп	Пп	Пп	[ p ] [ pː ] [ p̬ ] (b)	пăр аппа апат
		П̀п̀					*[ pʲ ]
Рр	Рр	Рр	Рр	Рр	Рр	Рр	[ r ] [ rː ]	ара пĕрре
		Р̀ р̀			Þ þ		[ rʲ ]
С с	С с	С с	С с	С с	С с	С с	[ s ] [ s̬ ] (z) [ sː ]	сас, ăс асам, усă ассă
		С̀ с̀	Ҫ ҫ	Ҫ ҫ	Ҫ ҫ	Ҫ ҫ	[ ɕ ] [ ɕː ] [ ɕ̬ ]	çӳç виççĕ уçă
Тт	Тт	Тт	Тт	Тт	Тт	Тт	[ t ] [ tː ] [ tʲ ] [ t̬ʲ ] (dʲ) [ tʲː ] [ t̬ ] (d)	тыт паттăр тив, тевет вĕтĕ тетте атă
		Т́т́	Ťт̌	Ťт̌	Ťт̌		[ tʲ ] [ t̬ʲ ]
У у	У у	У у	У у	У у	У у	У у	[ u ]	усă
	Ӳ Ӳ		Ӳ ӳ	Ӳ ӳ	Ӳ ӳ	Ӳ ӳ	[ y ]	ӳс
		Ӱ ӱ					[ y ]	ӳс
		Ф ф	Ф ф		Ф ф	Ф ф	[ f ] [ f̬ ] (v)	штраф шкафа
Х х	Х х	Х х	Х х	Х х	Х х	Х х	[ x ] [ xː ] [ xʲ ] [ xʲː ] [ x̬ ] (ɣ^[9]) [ x̬ʲ ] (ɣʲ)	хух аххан хевте ĕххĕм ахах мехел
		Х̀ х̀					[xʲ] [ xʲ ] (ɣʲ)
						Ц ц	[ ʦ ] [ ʦː ] [ ʦ̬ ] (ʣ)	цирк революци абзацĕ
Ч ч	Чч	Т́т́	Ꚋ ꚋ	Ꚋ ꚋ	Ч ч	Ч ч	[ ʨ ] [ ʨː ] [ ʨ̬ ] (ʥ)	чун каччă ача
Дч дч		Д́ д́			Ђ ђ		[ ʨ̬ ] (ʥ)	ача
Ш ш	Ш ш	Ш ш	Ш ш	Ш ш	Ш ш	Ш ш	[ ʂ ] [ ʂː ] [ ʂ̬ ] (ʐ^[10])	шăршлă ăшши ăшă, лаша
		Ш̀ш̀					*[ ʂʲ ],
						Щ щ	[ ʂʨ ] [ ɕ ]
ъ						ъ
Ы ы	Ы ы	Ы ы	Ы ы	Ы ы	Ы ы	Ы ы	[ ɯ ] [ ɨ ]	ырă çын
ь	ь					ь	[ ʲ ]
Ѣ ѣ
Э э	Э э	Е е	Е е	Е е	Е е	Э э	[ e ] [ ɛ ]	этем, элем
Ю ю	Ю ю					Ю ю	[ ju ] [ ʲu ] [ u ]
Я я	Я я					Яя	[ ja ] [ ʲa ] [ a ]

Латин графиллĕ чăваш алфавичĕ

Чăваш чĕлхи валли латин çырулăхĕ çинче никĕсленĕ çырулăхсен тĕслĕхĕсем. Танлаштаруллă таблица.

Аркату проекчĕ 2018 ç. ^[11]	1949 çултанпа хальхи вăхăтри	Фонетика транскрипцийĕ^[2]^[3]
A a	А а	[ a ]
O o	Ӑ ӑ	[ ə ]
	Б б	[ b ] [ p̬ ] (b)
		[ bʲ ] [ p̬ʲ ] (bʲ)
V v	В в	[ ʋ ] [ ʋː ]
		*[ ʋʲ ]
	Г г	[ g ] (k̬)
		[k̬ʲ] (gʲ)
		[ x̬ ] (ɣ^[4])
		[ x̬ʲ ] (ɣʲ)
	Д д	[ t̬ ] (d)
		[ t̬ʲ ] (dʲ)
Ye ye (çемçе), E e (хытă)	Е е	[ je ] [ʲe]
	Ёё	[jo] [ʲo]
Ö ö	Ӗ ӗ	[ɘ] (ɘ~ø)
	Жж	[ ʂ̬ ] (ʐ^[5])
		[ ʂ̬ʲ ] (ʐʲ)
	Зз	[ s̬ ] (z)
		*[ s̬ʲ ] (zʲ)
İ i	Ии	[ i ] [ ɨ ]
		[ ɨ ]
Yy	Йй	[ j ] [ jː ]
K k	Кк	[ k ] [ kː ] [ kʲ ] (c) [ kʲː ] [ k̬ ] (g) [ k̬ʲ ] (gʲ, ɟ^[6])
		[ kʲ ] (c)
L l	Лл	[ l ] [ lː ] [ lʲ ] [ lʲː ]
		[ lʲ ]
M m	Мм	[ m ] [ mː ]
		*[ mʲ ]
N n	Нн	[ n ] [ nː ] [ nʲ ] (ɲ^[7]) [ nʲː ]
		[ nʲ ] (ɲ^[8])
	Оо	[ o ]
		[ ø ]
P p	Пп	[ p ] [ pː ] [ p̬ ] (b)
		*[ pʲ ]
R r	Рр	[ r ] [ rː ]
		[ rʲ ]
S s	С с	[ s ] [ s̬ ] (z) [ sː ]
C c	Ҫ ҫ	[ ɕ ] [ ɕː ] [ ɕ̬ ]
T t	Т т	[ t ] [ tː ] [ tʲ ] [ t̬ʲ ] (dʲ) [ tʲː ] [ t̬ ] (d)
		[ tʲ ] [ t̬ʲ ]
U u	У у	[ u ]
Ü ü	Ӳ ӳ	[ y ]
		[ y ]
	Ф ф	[ f ] [ f̬ ] (v)
X x	Х х	[ x ] [ xː ] [ xʲ ] [ xʲː ] [ x̬ ] (ɣ^[9]) [ x̬ʲ ] (ɣʲ)
		[xʲ] [ xʲ ] (ɣʲ)
	Ц ц	[ ʦ ] [ ʦː ] [ ʦ̬ ] (ʣ)
Ç ç	Ч ч	[ ʨ ] [ ʨː ] [ ʨ̬ ] (ʥ)
		[ ʨ̬ ] (ʥ)
Ş ş	Ш ш	[ ʂ ] [ ʂː ] [ ʂ̬ ] (ʐ^[10])
		*[ ʂʲ ],
	Щ щ	[ ʂʨ ] [ ɕ ]
	ъ
I ı	Ы ы	[ ɯ ] [ ɨ ]
‘	ь	[ ʲ ]

E e	Э э	[ e ] [ ɛ ]
Yu yu	Ю ю	[ ju ] [ ʲu ] [ u ]
Ya ya	Яя	[ ja ] [ ʲa ] [ a ]

Арап графииллĕ чăваш алфавичĕ

Çавăн пекех пăхăр: Пăлхар чĕлхи.

Н. И. Ашмарин 1902 çулта кăларнă «Болгары и чуваши» кĕнеке 103-мĕш страницин ӳкерчĕкĕ^[12]

Кĕмĕл Пăлхар тапхăрĕнче чăвашсем, уйрăмах мăсăльмансем хушшинче, арап графики никĕсĕпе йĕркеленĕ çырулăх анлă саралнă пулнă. Вилтăпра чулĕ çине арап графикипе пăлхарла çырнă^[13]^[14] (таблицăна диалектла тата çыхăннулла вариантсене те кĕртме тăрашнă):

пăлхарла сăмах	Тĕслĕхлĕ транслитераци	Хальхи чăваш аналогĕ	Хальхи тутар аналогĕ	Сăмах пĕлтерĕшĕ
ﻫﻴﺮ	хир	хĕр	кыз	дочь, девушка
ﺍﻭﻝ	авл	ывăл	ул	сын
ﺁﻳﺢ	айх	уйăх (ойăх)	ай	месяц
ﺟﺎﻝ	джал	çул (çол, ~кăçал)	ел	год
ﺗﻮﺍﺗﻮ، ﺗﻮﺍﺗﺔ	туату, туата	тăват(ă), тват	дүрт	четыре
ﺁﻟﻄﻰ، ﺁﻟﻂ	алты, алт	улт(ă), олт(ă)	алты	шесть
ﺟﻴﺎﺕ، ﺟﺘﻰ	джиат, дж-ти	çич(ĕ)	җиде	семь
ﺳﻜﺮ	с-к-р	сак(к)ăр	сигез	восемь
ﻃﺤﻮﺭ، ﻃﺤﺮ	т-хур, т-х-р	тăх(х)ăр	тугыз	девять
ﻭﺍﻥ	ван	вун(ă), вон(ă)	ун	десять
ﺟﻴﺮﻳﻢ، ﺟﺮﻡ	джирим, дж-р-м	çирĕм	егерме	двадцать
ﻭﻭﻃﺮ	вут-р	вăтăр	утыз	тридцать
ﺟﻮﺭ	джур	çĕр	йөз	сто

Рунă чăваш алфавичĕ

Тĕп статья: Чăваш рунисем

Çавăн пекех пăхăр: Авалхи тĕрĕк рунисем тата Пăлхар рунисем.

Ӳкерчĕк:Kubrats ring.jpg

Кубратăн çĕрри

Авалхи чăваш рунă алфавичĕ авалхи тĕрĕк тата авалхи пăлхар рунă алфавичĕсемпе тăван пулать, вĕсемпе чăвашсем XIX ĕмĕрченех усă курнă.

Чăваш алфавичĕн транслитерацийĕ

Вĕсене пĕр чăваш алфавитĕнчен тепĕрне «куçару» йĕрки: рунăран кириллицăна, кириллицăран латиницăна

Чăваш алфавичĕн кириллицăран латиницăна куçаракан транслитераци

Чăваш алфавичĕн транслитерацийĕ^[15]
Кириллица		KNAB 1995	ALA-LC 1997	Allworth 1971	ISO 9 А системи		ISO 9 Б системи		Юникод				Название
									Hex		Dec
А	а	a	a	a	A	a	A	a
Ӑ	ӑ	ä	ă	ă	Ă	ă	A`	a`	102	103			a breve
Б	б	b	b	b	B	b	B	b
В	в	v	v	v	V	v	V	v
Г	г	g	g	g	G	g	G	g
Д	д	d	d	d	D	d	D	d
Е	е	ye-, -e-	e	e, je	E	e	E	e
Ё	ё	yo	ë	ë	Ë	ë	Yo	yo	00CB	00EB	203	235	e diaeresis
Ӗ	ӗ	ĕ	ĕ	ö	Ӗ	ĕ	E`	e`	114	115			e breve
Ж	ж	zh	zh	ž	Ž	ž	Zh	zh	017D	017E	381	382	z caron
З	з	z	z	z	Z	z	Z	z
И	и	i	i	i	I	i	I, I`	i, i`
Й	й	y	ĭ	j	J	j	J	j
К	к	k	k	k	K	k	K	k
Л	л	l	l	l	L	l	L	l
М	м	m	m	m	M	m	M	m
Н	н	n	n	n	N	n	N	n
О	о	o	o	o	O	o	O	o
П	п	p	p	p	P	p	P	p
Р	р	r	r	r	R	r	R	r
С	с	s	s	s	S	s	S	s
Ҫ	ҫ	s'	ś	ś	Ş	ş	S`	s`	015E	015F			s cedilla
Т	т	t	t	t	T	t	T	t
У	у	u	u	u	U	u	U	u
Ӳ	ӳ	ü	u̇	ü	Ű	ű	U`	u`	170	171			u double acute, u hungarumlaut
Ф	ф	f	f	f	F	f	F	f
Х	х	kh	kh	h	H	h	X	x
Ц	ц	ts	t͡s	c	C	c	Cz, C	cz, c
Ч	ч	ch	ch	č	Č	č	Ch	ch	010C	010D	268	269	c caron (háček)
Ш	ш	sh	sh	š	Š	š	Sh	sh	160	161	352	353	s caron (háček)
Щ	щ	shch	shch	šč	Ŝ	ŝ	Shh	shh	015C	015D	348	349	s circumflex
Ъ	ъ		``	``	``		``		02BA		698		модифицирующий 2-ой штрих
Ы	ы	ï	y	y	Y	y	Y`	y`
Ь	ь	`	`	', j	`		`		02B9		697		модифицирующий 1-й штрих
Э	э	ë	ė	è, e	È	è	E`	e`	00C8	0,00E+000	200	232	e grave
Ю	ю	yŭ	͡iu	ju	Û	û	Yu	yu	00DB	00FB	219	251	u circumflex
Я	я	yă	͡ia	ja	Â	â	Ya	ya	00C2	0,00E+000	194	226	a circumflex

Диакритика

ГОСТ 7.79-2000 (ISO 9:1995) килĕшӳллĕ чăваш алфавичĕн латиница транслитерацинче 12 сасă палли, вĕсене çырнă чухне çиччĕ диакритика паллипе усă кураççĕ:

breve (Ă ă, Ӗ ĕ сасă паллисенче);
diaeresis («Ë, ë» сасă паллинче);
cedilla («Ş, ş» сасă паллинче);
double acute («Ű, ű» сасă паллинче);
caron («Ž, ž», «Č, č», «Š, š» сасă паллисенче);
grave («È, è» сасă паллинче);
circumflex («Ŝ, ŝ», «Û, û», «Â, â» сасă паллисенче).

Асăрхавсем

^ Н. П. Петров Чăваш алфавичĕ // Вопросы совершенствования алфавитов тюркских языков СССР. — М.: «Наука», 1972. — С. 199—201.
^ ¹^тата² http://en.wikipedia.org/wiki/Help:IPA Wikipedia:IPA
^ ¹^тата² Omniglot — writing systems and languages of the world. Chuvash language and alphabet
^ ¹^тата² ɣ
^ ¹^тата² ʐ
^ ¹^тата² ɟ
^ ¹^тата² ɲ
^ ¹^тата² ɲ
^ ¹^тата² ɣ
^ ¹^тата² ʐ
^ https://argadu.com/2018/03/05/chuvashlat/
^ Ашмарин Н. И. Болгары и чуваши. — Казань: Типо-литографiя Императорскаго Университета, 1902 г. 2012 ҫулхи Ҫу уйӑхӗн 12-мӗшӗнче архивланӑ.
^ Ашмарин Н. И. Болгары и чуваши. — Казань: Типо-литографiя Императорскаго Университета, 1902 г. 2012 ҫулхи Ҫу уйӑхӗн 12-мӗшӗнче архивланӑ.
^ Иванов В. П., Николаев В. В., Димитриев В. Д. Чуваши: этническая история и традиционная культура. — Чебоксары: ДИК, 2000.
^ Transliteration of Chuvash writing system

Çавăн пекех

Вуламалли

Алексеев А. А. Паллă чăваш чĕлхеçисем. — Шупашкар, 1982. — С. 2-7.
Алексеев А. А. Заметки о первых грамматических трудах по чувашскому языку // Уч. зап. ЧНИИ, вып. 49. Филология. — Шупашкар, 1970. — С. 203—220.
Алексеев А. А. Иккĕмĕш грамматика (В. П. Вишневскин «Начертание правил чувашского языка» кенеки тухнăранпа 150 çул çитрĕ) // Ялав. — 1987. № 1. — С. 25.
Алексеев А. А. Кто автор первой чувашской грамматики. // Сов. Чувашия. — 19 апреля 1991 г.
Алексеев А. А. Урхас Кушкă ачи [Н. И. Золотницкий тĕпчевçĕ çинчен] // Ялав. — 1991. — № 9. — С. 22.
Алексеев А. А. Чăваш чĕлхе наукин никĕсне хываканĕ [Осноположник чувашского языкознания], — Чăваш календарĕ. 1969. — Шупашкар, 1968. — 183 с.
Алексеев А. А. Чăваш чĕлхин пĕрремĕш грамматики, [1769-мĕш çулта кĕнеке магазинĕнче «Сочинения принадлежащие к грамматике чувашского языка» ятлă кĕеке тухни çинчен] // Коммунизм ялавĕ. — 1990. — июлĕн 7-мĕшĕ.
Алексеев А. А. Чăвашсен ылтăн кĕнеки, [Чăваш чĕлхин XVIII ĕмĕрте пичетленсе тухнă 1-мĕш грамматики çинчен] // Тăван Атăл. — 1992. — № 4. — С. 64-67.
Алексеев А. А. Ырă ĕç манăçа тухмасть, В. П. Вишневскин «Начертание правил чувашского языка» кĕнеки тухăранпа 150 çул çитрĕ // Коммунизм ялавĕ, 1986. 13 октябрь.
Алексеев А. А., Сергеев Л. П. Памятник чувашского языка 1836 года // Исследования по этимологии и грамматике чувашского языка. — Чебоксары, 1989. — С. 78-103.
Алексеев А. А. Пирĕн çыруллă культурăн çулĕ-йĕрĕ, [Çырулăх аталанăвĕ çинчен] // Тăван Атăл. — 1994. — 2 №. — С. 66-72.
Горский С. П. Очерки по истории чувашского литературного языка дооктябрьского периода. — Чебоксары, 1959. — 49 с.
Данилов С. И. Чувашская книга до 1917 г.// Книж. палата Чуваш АССР: Библиография. — Чебоксары, 1950. — 96 с.
Димитриева В. Д. Документы об издании книги «Сочинения, принадлежащие к грамматике чувашского языка» // Уч. зап. ЧНИИ, вып. 34. Филология. — Чебоксары, 1967. — С. 153—162.
Егоров В. Г. Первая печатная грамматика чувашского языка 1769 г. // Тюркологический сборник. В. 1. — М.-Л., 1959. — С. 85-92.
Егоров В. Г. Современный чувашский литературный язык в сравнительно-историческом освещении. Второе, исправленное издание. — Чебоксары, 1971. — С. 37-39.
Егоров В. Г. Чăваш чĕлхин пĕрремĕш грамматики // Коммунизм ялавĕ. — 1952. — декабрĕн 24-мĕшĕ.
Егоров В. И. Паллă тĕпчевçĕн пархатарлă ĕçĕ [Н. И. Золотницкий словарĕ тухнăранпа 100 çул çитрĕ] // Ялав. — 1976. — № 3. — 27с.
Егоров В. П. Деятельность Н. И. Золотницкого по исследованию чувашского языка // О дореволюционной культуре чувашского народа. Уч. зап. ЧНИИ. Вып. 15. — Чебоксары, 1957. — С. 39-102.
Золотницкий Н. И. Заметки для ознакомления с чувашским наречием. Отдел звуковой. — Казань, 1871. — Вып. 1. — 64 с.
Золотницкий Н. И. Особенности чувашского языка, зависящие от изменения и выпуска согласных гортанных звуков, Из лекций в Казанском миссионерском ин-те Н. И. Золотницкого. — Казань, Изд-во Казан. ун-та, 1877. — 16 с.
Золотницкий Н. И. По поводу статьи о «Чуваш кнеге». — Казань, 1867. — 15 с
Каховский В. Ф. Была ли письменность у чувашей в древности?// Учен. записки ЧНИИ. — Чебоксары,1962. -Вып. 21. — C. 201—225;
Каховский В. Ф. О рунической письменности древних чувашей//100 лет новой чувашской письменности.- Чебоксары, 1972. — С. 23 −24.
Комиссаров Г. И. Письменность на чувашском языке в XVIII веке, Архивный материал Проблемы письменности и культуры. — Чебоксары, 1992. — С. 85-104.
Налимова С. Чăваш чĕлхин паллă тĕпчевçи — пирĕн ентеш, [Н. И. Золотницкий çинчен] // Пирĕн сăмах (Сĕнтĕрвăрри р-нĕ). — 1999. — раштавăн 18-мĕшĕ.
Павлов И. П. Золотницкий Н. И. графики çинчен [Чăвашсен çĕнĕ çырулăхĕ 100 çул тултарас умĕн] // Коммунизм ялавĕ, 1971, ноябрĕн 4-мĕшĕ.
Павлов И. П. Н. И. Золотницкий пурнăçĕпе ĕçĕсем. — Шупашкар, 1958. — 63 с.
Петров Н. П. Чăваш литература чĕлхин историйĕ. Яковлевченхи тапхăр. Вĕренӳ пособийĕ. — Шупашкар, 1978. — 109 с. (И. Н. Ульянов ячĕпе хисепленекен Чăваш патшалăх университечĕ. Чăваш чĕлхи кафедри).
Сергеев Л. П. XVIII ĕмĕрти чăваш çырулăхĕн палăкĕсем, учеб.-хрестомати Ӳ Л. П. Сергеев. — Шупашкар, Чăв. ун-чĕн изд-ви, 2004. — 106 с.
Сергеев Л. П. Кивĕ чăваш çырулăхĕ, Вĕренӳ пособийĕ. — Шупашкар, 1988. — 84 с.
Сергеев Л. П. Первые печатные грамматики чувашского языка, Учебное пособие. — Чебоксары, Чувашгоспедуниверситет им. И. Я. Яковлева, 2003. — 100 с.
Соловьева Г. Чĕри пуласлăхшăн тапнă, [Паллă чĕлхеçĕ, этнограф, фольклорист, педагог Н. И. Золотницкий çинчен] // Хыпар. — 2000. — 20 кăрлач.
Трофимов А. А. Древнечувашская руническая письменность: Памятники, алфавит, дешифровка. — Чебоксары, 1993.- 51 с.
Ушинский К. Д. Избранные произведения. в. I. — М., 1946. — С. 81-82; Н. И. Золотницкий. Разбор упращенного способа обучению черемисских детей горного населения, сост. И. Кедровым «Справочный листок», г. Казань, 1867, № 135—136.
Федотов М. Р. Исследователи чувашского языка. — Чебоксары, Чувашское книжное изд-во, 1959. — 49 с.

Каçăсем

Петров Н. П. Çĕнĕ чăваш çырулăхĕ 2007 ҫулхи Пуш уйӑхӗн 11-мӗшӗнче архивланӑ.
Элтепере чӑваш чӗлхин латинла саспаллийӗсене ҫирӗплетме ыйтнӑ
Чӑвашсен ҫӗнӗ ҫырулӑхӗ: 150 ҫул

[1] Н. П. Петров Чăваш алфавичĕ // Вопросы совершенствования алфавитов тюркских языков СССР. — М.: «Наука», 1972. — С. 199—201.

[:0-2] ¹^тата² http://en.wikipedia.org/wiki/Help:IPA Wikipedia:IPA

[:1-3] ¹^тата² Omniglot — writing systems and languages of the world. Chuvash language and alphabet

[:2-4] ¹^тата² ɣ

[:3-5] ¹^тата² ʐ

[:4-6] ¹^тата² ɟ

[:5-7] ¹^тата² ɲ

[:6-8] ¹^тата² ɲ

[:7-9] ¹^тата² ɣ

[:8-10] ¹^тата² ʐ

[11] ttps://argadu.com/2018/03/05/chuvashlat/

[12] Ашмарин Н. И. Болгары и чуваши. — Казань: Типо-литографiя Императорскаго Университета, 1902 г. 2012 ҫулхи Ҫу уйӑхӗн 12-мӗшӗнче архивланӑ.

[13] Ашмарин Н. И. Болгары и чуваши. — Казань: Типо-литографiя Императорскаго Университета, 1902 г. 2012 ҫулхи Ҫу уйӑхӗн 12-мӗшӗнче архивланӑ.

[14] Иванов В. П., Николаев В. В., Димитриев В. Д. Чуваши: этническая история и традиционная культура. — Чебоксары: ДИК, 2000.

[15] Transliteration of Chuvash writing system

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]