Рис
Рис; е шур тулă [1](Oryza) — пĕтнек çемйинчи пĕрçуллăхлă тата нумайçуллăхлă курăклă ӳсентăрансен ăратĕнчи кĕрпеллĕ культура.
Çырса палăртниТӳрлет
ЯчĕТӳрлет
«Рис» сăмах Раççее XIX ĕмĕрĕн вĕçĕнче тин çитет, вăл riсe сăмахран пулать, унчен ăна сарацин пĕрчи е сарацин тырри, каярах ячĕ сорочин вир кĕрпи куçать. Ăрат ячĕ Oryza санскрит сăмахĕнчен (vrihi) пулса тухнă.
ПулуТӳрлет
Тропик ялхуçалăх культури пулнă май, риса субтропик тата вăтам тăрăхăн ăшă çĕрĕсенче пĕр çуллăхли ака рисне (Oryza sativa) çĕре акаççĕ. Вăл авалхи пат культурисенчен пĕри шутланать. Апат-çимĕç культури шучĕпе риса 7 пин çул каялла Кăнтăр-Тухăç Азире, хальхи Индипе Китайтерриторийĕсенче çитĕнтерме тытăннă. Кавказ-лешьенĕн тата Тĕп Азире риса пирĕн эрăччен II—III ĕмĕрсенче акма пуçланă, Европăра ял хуçалăх культури хисепне рис VIII ĕмĕрте кĕрет, Америкăна — XV —XVI ĕмĕрсенче çитет. Раççее культурă Венгрипе Украина урлă XV ĕмĕрте çитнĕ.
Усă курниТӳрлет
ХуçалăхТӳрлет
Тĕнчере риса çитĕнтерсе пухас енĕпе Китайпа Инди малта пулаççĕ.
| Çĕршыв | 1985 | 1995 | 2005 |
|---|---|---|---|
| Китай | 171 319 | 187 298 | 184 254 |
| Инди | 95 818 | 115 440 | 129 000 |
| Индонези | 39 033 | 49 744 | 53 985 |
| Бангладеш | 22 556 | 26 399 | 40 054 |
| Вьетнам | 15 875 | 24 964 | 36 341 |
| Тайланд | 20 264 | 22 016 | 27 000 |
| Мьянма | 14 317 | 17 957 | 22 000 |
| Филиппинă | 8 806 | 10 541 | 14 800 |
| Бразили | 9 025 | 11 226 | 13 141 |
| Япони | 14 578 | 13 435 | 10 989 |
Çавăн пекехТӳрлет
Ясмăк, Пăрçа, Шалçа пăрçи Тулă, Сĕлĕ, Кукурусă, Рапсă, Вир, Хура тулă, Ыраш, Урпа.
АсăрхавсемТӳрлет
- ^ Г. А. Дегтярёв. Чувашская народная агроботаническая терминология. — Чебоксары: 2002. — С. 37.