Буряти
(Бурят Республики ҫинчен куҫарнӑ)
 |
Çак статьяна е уйрăма çĕнĕрен çырмалла, чăваш чĕлхин йĕркисене пăхăнмалла, ытти кăлтăксенчен те хăтăлмалла. Статьяна тата унăн уйрăмне статьясене çырмалли йĕркепе хатĕрлемелле, ăнланманлăха пĕтермелле.
|
Буряти, официаллă — Бурят Республики (бур. Буряад Улас[2]), — РФ-н субъекчĕ, унăн йышĕнчи республика (патшалăх)[3][4]. Инçет-Тухăç федераци тăрăхне кĕрет[5] тата Инçет-Тухăç экономика районĕн пайĕ[6].
| |||||
_-_Buryatia.svg)
| |||||
| Тĕп хули | Улан-Удэ | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Лаптăкĕ - Пĕтĕмпе |
15 351 334 км² | ||||
| Халăх йышĕ - Пĕтĕмпе |
53 | ||||
| Федераци тăрăхĕ | Инçет-Тухăç федераци тăрăхĕ | ||||
| Экономика регионĕ | Инçет-Тухăç экономика районĕ | ||||
| Регион номерĕ | 81 | ||||
| Патшалăх чĕлхисем | бурятла, вырăсла | ||||
| Пуçлĕх | Алексей Цыденов | ||||
| Халăх Хурал председателĕ | Владимир Павлов | ||||
| Гимн | Бурят гимнĕ | ||||
| Вăхăт тăрăхĕ | ГВ Иркутск вăхăчĕ, UTC+8 | ||||
1923 çулхи авăн уйăхĕн 30-мĕшĕнче Бурят-Монгол Автономиллĕ Советлă Социализмлă Республики пекех йĕркеленнĕ[7].
Тĕп хула — Улан-Удэ хули.
Лаптăк — 351334 км² (Раççей территорийĕн 2,05 %).
Халăх — 974 628[1] çын (2023). Халăх йышлăхĕ — 2,77 çын/км² (2023).
Буряти хĕвеланăç, çурçĕр, хĕвелтухăç енсенче малалла РФ субъекчĕсемпе чикĕленет: Тывăпа, Иркутск облаçĕпе тата Байкал Лешьенпе. Бурятипе Монголин кăнтăр чикки ку Раççейĕн патшалăх чикки.
Патшалăх чĕлхисем: бурят чĕлхипе вырăс чĕлхи.
Истори
тӳрлет
Халăх йышĕ
тӳрлет
Бурятире çĕр ытла халăх çынни пурăнать. Вĕсенчен чи калăплисем (2004):
| Халăх | Йышĕ 2004 çулта, çын (%) * |
|---|---|
| Вырăссем | 665 500 (67,8 %) |
| Бурятсем | 272 900 (27,8 %) |
| Нимĕçсем | 11 500 (1,6 %) |
| Украинсем | 9 900 (0,98 %) |
| Тутарсем | 8 200 (0,83 %) |
| Белорусы | 2 300 |
| Эвенксем | 2 300 |
| Еврейсем | 600 |
2010 ҫулта Бурятире 744 чӑваш пурӑннӑ, 0,08 %.
Хуçалăхĕ
тӳрлетПромăçлăхĕ
тӳрлетЯл хуçалăхĕ
тӳрлетЭтеплĕхĕ
тӳрлетÇавăн пекех пăхăр
тӳрлетАсăрхавсем
тӳрлет- ^ 1 тата 2 2023 çулхи РФ халăх йышĕ
- ^ Буряад Улас, и никак иначе: официальный перечень соответствий терминов и должностей на бурятском языке (выр.). Буряад Үнэн (2015-12-09). çăлкуçран архивланă 22 Раштав уйӑхӗн 2015.
- ^ Петрушина М.М., Гладкевич Г.И., Кызластов И.Л., Санжиева Т.Е., Фёдоров К.Н., Прокинова А.Н., Цендина А.Д Бурятия. — Мускав: Издательство «Большая Российская энциклопедия», 2006. — Т. 4: Большой Кавказ - Великий канал. — 65000 экз. — ISBN 5-85270-333-8
- ^ Раҫҫей Федерацийӗн Конституцийӗ. 1 сыпӑк 5 статья 1 тата 2 пункт: 1. Раҫҫей Федерацийӗ республикасенчен, крайсенчен, облаҫсенчен, федераци пӗлтерӗшлӗ хуласенче, автономиллӗ облаҫран, автономиллӗ округсенчен — Раҫҫей Федерацийӗн пӗр тан правӑллӑ субъекчӗсенчен тӑрать. 2. Республика (патшалӑх) хӑйӗн конституцийӗпе саккунлӑхӗ пур. Край, облаҫ, федераци пӗлтерӗшлӗ хула, автономиллӗ облаҫ, автономиллӗ округ хӑйӗн уставӗпе саккунлӑхӗ пур
- ^ Указ Президента Российской Федерации от 03.11.2018 № 632 "О внесении изменений в перечень федеральных округов, утверждённый Указом Президента Российской Федерации от 13 мая 2000 г. № 849"
- ^ «Изменение 14/2019 ОКЭР Общероссийский классификатор экономических регионов ОК 024-95» (принято и введено в действие Приказом Росстандарта от 17.10.2019 N 1014-ст)
- ^ День в истории: 30 мая 1923 года образована Бурят-Монгольская АССР.
Литература
тӳрлет- Буянтуев Б. Р., Раднаев Г. Ш. Советская Бурят-Монголия: (Экономико-географический обзор) / Акад. наук СССР. Вост.-Сиб. филиал. — Улан-Удэ: Бурят кĕнеке издательстви, 1957. — 352 с.
- Елаев А. А. Бурятский народ: становление, развитие, самоопределение. — М.: РАГС при Президенте РФ, 2000. — 351 с. ISBN 5-9200-0008-2
- Жуков В. М., Климат Бурятской АССР, Улан-Удэ, 1960;
- История бурятской советской литературы, Улан-Удэ, 1967;
- Литература о Бурятской АССР. Рекомендательный указатель, Улан-Удэ, 1968.
- Писатели Советской Бурятии. Биобиблиографический справочник, Улан-Удэ, 1959;
- Санжиев Г. Л., Санжиева Е. Г. Бурятия. Вып. 4: История (XVII—XIX вв.) / Бурят. гос. ун-т. — Улан-Удэ: Издательство Бурятского государственного университета, 1997. — 356 с.
- Шулунов Н. Д. Становление Советской национальной государственности в Бурятии (1919—1929 гг.). / Под ред. П. Т. Хаптаева; БФ СО АН СССР. — Улан-Удэ: Бурят кĕнеке издательстви, 1972. — 493 с.
Каçăсем
тӳрлет
|
Буряти Викиампарта? |
|---|
- Официаллă Буряти 2004 ҫулхи Авӑн уйӑхӗн 25-мӗшӗнче архивланӑ.
- Бурят-Монгол хыпар порталĕ 2007 ҫулхи Юпа уйӑхӗн 9-мӗшӗнче архивланӑ.
- Бурят халăхĕн сайчĕ
- БГТРК. Бабайкал лешьен çĕнĕ хыпарĕсем
- Буряти çĕнĕ хыпарĕсем 2008 ҫулхи Пуш уйӑхӗн 15-мӗшӗнче архивланӑ.
- Фотографии Бурятии - природа, люди, деревни 2008 ҫулхи Ҫу уйӑхӗн 12-мӗшӗнче архивланӑ.
- РОО Русский культурный центр 2010 ҫулхи Нарӑс уйӑхӗн 16-мӗшӗнче архивланӑ.
- Фоторепортажи из Бурятии, история региона в фотографиях 2008 ҫулхи Нарӑс уйӑхӗн 21-мӗшӗнче архивланӑ.
 |
Ку вĕçлемен статья. Эсир статьяна тӳрлетсе тата хушса проекта пулăшма пултаратăр. Çак асăрхаттарнине май пулсан тĕрĕсреххипе улăштармалла. |