Акăлчан чĕлхи

Акăлчан чĕлхи
Тăван ячĕ:	English, the English language
Патшалăхсем:	Аслă Британи, АПШ, Ӳкерчĕк:Flag of IND.svg Инди, Австрали, Канада, Ирланди, Çĕнĕ Зеланди, Либери, Мальта, КАР, Ӳкерчĕк:Flag of PHL.svg
Официаллă статус:	De jure: Австрали, Канада, АПШ 31 штачĕ, Çĕнĕ Зеланди, Либери, Белиз, Британ пĕртуслăхĕн чылай патшалăхĕ, Пĕрлешӳллĕ Нацисен Организацийĕ; De facto: Аслă Британи; De jure, ыттисемпе пĕрле: Ирланди, КАР, Инди; ЕП, ГУАМ, Европа канашĕ;
Рейтинг:	3-мĕш е 4-мĕш тăванпа тан (испан), 2-мĕш мĕнпур калаçакан йышĕпе
Классификаци
Категори:	Еврази чĕлхисем
	Инди-европа çемьи Герман турачĕ Анăç герман ушкăнĕ Анкăл-фриз кĕçĕн ушкăнĕ
Çырулăх:	латиница (акăлчан алфавичĕ)
Чĕлхе кочĕсем
ГОСТ 7.75–97:	анг 45
ISO 639-1:	en
ISO 639-2:	eng
ISO 639-3:	eng
	Çавăн пекех пăхăр: Проект:Лингвистика

Акăлчан чĕлхи (акăл. English, the English language) — Аслă Британире, АПШра, Нацисен Содружествине кĕрекен çĕр-шывсенче тата Британсен малтанхи ытти колонийĕсенче урăх чĕлхесенчен тăтăшрах усă куракан е патшалăх чĕлхи пулакан Анăç Герман чĕлхи. Акăлчан чĕлхи халĕ тĕнчери чи калаçакан тăван чĕлхесенчен тăваттăмĕшĕ (Китай, Испан, Хинди хыççăн) - 380 миллиона яхăн çыншăн тăван шутланать. Акăлчан чĕлхи Герман чĕлхисенчен чи анлă сарăлни. АЧ тĕнчен нумай кĕтесĕнче (Британ Империйĕ 18, 19, 20-мĕш ĕмĕрсенче çар, экономика, ăслăлăх, политика, культура енчен ытти çĕршывсене сарăлнине кура) Лингва франка статуспа çӳрет. Акăлчанла калаçакан халăхсем кино, сывлăш çӳлĕсем, телерадиовещани, ăслăлăх, Интернетпа пĕтĕм Çĕр чăмăрне витернине кура, халĕ Акăлчан чĕлхи тĕнчери чи вĕренекен ют (иккĕмĕш) чĕлхе. Пĕтĕм тĕнчипех вĕренӳ учрежденийĕсенче нумай вĕренекенсене сахалран кăшт акăлчанла вĕренме ыйтаççĕ, тĕрлĕ сферă, тĕрлĕ ĕç акăлчанла пĕлмесĕр пулмасть^[2].

Кун-çулĕ

Акăлчан чĕлхи Кивĕ Саксон чĕлхипе Британие Европан çурçĕр хĕвелтухăçри Герман йăхĕсем илсе килнĕ диалектсенчен пулса кайнă. Малалла акăлчансен çĕрне ют халăхсем икĕ хут çĕнтерсе йышăнни ĕлĕххи акăлчан чĕхине витĕм кӳнĕ. Пĕрремĕш хутĕнче 8-9-мĕш ĕмĕрсенче Герман чĕлхисен Скандинавла чĕлхепе калаçакансем Британин хăшпĕр пайĕсене колониленĕ. Иккĕмĕш хутĕнче 11-мĕш ĕмĕрте Француз чĕлхилле калаçакан Нормансем килнĕ.

"Агло-Саксс хроники" (Anglo-Saxon Chronicle) тăрăх 449-мĕш çулта Британи Утравĕсен патши Ворттикерн (Vortigern) англсене пиктсене хирĕç кĕрешме чĕннĕ. Уншăн Англсене кăнтăр хĕвеланăçра çĕр пама сăмах панă. Нумай пулăшу кирлине кура, кайрахпа Саксонсем, Англсем, Ютсем килнĕ. "Хроника" куçакан йăхсем йышлăн пулса килсе юлашкинчен çичĕ патшалăх йĕркелесе яни çинчен пĕлтерет. Хальхи ăсчахсем çак калавăн ытларахăшĕ çынсене политика енĕпе хавхалантаркан халап пулнă тесе шутлаççĕ.

Çак Герман колонизаторĕсем çав çĕрте унччен пурăнакан Кельтла калаçакансене доминацилесе витернĕ. Кельтла чĕлхе Шотландире, Уэльсра, Корнуоллра, Ирландире сыхланса юлнă. Çĕре йышăнса ларакансен тĕрлĕ диалекчĕсем (ĕлĕххи акăлчан чĕлхи) хальхи çурçĕр хĕвеланăç Германипе Голланди чĕлхисем евĕрлĕ пулнă. Каярахпа ĕлĕххи акăлчан чĕлхине çурçĕр хĕвелтухăçра ял-хула çавăрнă Викингсем калаçнă Çурçĕр Герман чĕлхи (ĕлĕххи Норсе) вăйлă витĕм кӳнĕ.

1066-хи нормансен çĕнтерĕвĕ хыççăн 300 çула яхăн Норман патшисемпе улпутсем Француз чĕлхи тĕслĕ чĕлхепе калаçнă. Норман сăмахĕсем ĕлĕххи акăлчан чĕлхине йышлăн кĕнĕ. Çапла вара Норман витĕмĕ чĕлхе эволюцине виç ĕмĕр хушши васкатнипе вăтам акăлчан чĕлхи пулса кайнă (Middle English).

15-мĕш ĕмĕрте уçă сасăсен аслă куçăвĕ(Great Vowel Shift) вăтам акăлчан чĕлхин сăн-сăпатне, янравне чылай улăштарнă. Малалла вара Лондонра аталанса кайнă акăлчан диалекчĕ правительствăра, администрацире вăй илсе пичетре те стандартланма тытăннă. Вара Уильям Шекспир(William Shakespeare) вăхăтнелле хальхи акăлчан чĕлхине анлăн усă курни палăрать.

Ҫырав системи

Тӑххӑрмӗш ҫулта акӑлчан латинла латин алфавитне паллӑ пулнӑ , вӗсем пулӑшнипе ҫырнӑ. Акӑлчанла-саксон авалхи статйисене вырнаҫтарнӑ англи-саксон хӑш-пӗр вырӑнсем иртерех пулса тӑраҫҫӗ. Халичченех альфавит латин литературинчи питӗ лайӑх хазатсем акӑлчан чӗлхипе ҫырса хунӑ. Хальхи вӑхӑтра акӑлчан алфавитне латин алфавитӗ 26 саспалли пур: а, b, C, d, s, G, h, i, j, m, n, o, L, m, r, s, s, Un, v, электронлӑ майпа, x, B, B, C, D, F, M, H, G, o, G, r, s, s, s, электронлӑ майсемпе, X, v)^[3].

Акӑлчансен йылми кунӗнче акӑлчансен экзаменӗ

Тынамбал экзамен-акӑлчансен влаҫӗ де аклым - влакын штыкшытлӑ рашашашташ йорк пуачӗ. Европышто Тшка компетенцисен Калыкӗ-влак кучылттытт, тыгак йылма де аклыма де компетенций тюшка, тыгак ойтемалтше ямдылыш шкулӗпе вияйдым АLTE шкулсен Ассоциацийӗ (тестировщиксен ассоциацийӗ европӑра fe).^[4]

УТЛАРАК кумдан TOEFL, IELTS пингак кембри манми экзамен-ВЛАКЫН, тыгак продвина шайӗнчи Аттестат (акӑлчанла квалификаци) АТТЕСТАТ официаллӑ акӑлчан чӗлхипе) CATE. Акӑлчансен ӗҫлӗ чӗлхин Сертификачӗ (BEC) - акӑлчансен кагазвиктышӗ йылмым палымаш экзамен-влакын серийышт.

Лектик: Coursesional — Малтан Sessionales, Fourses, Fountionation Wation Уеarsity Программӑна хатӗрлесси, ют ҫӗршывра вӗренӳ ҫулӗ-Тышкат, Тушкак Карандаш Лиеш Унта Пирӗн Эльсӑна Аттестат Наш Але Тунемаш Шнышо, Йывӑрӑш Ийын (Кок Ий) Ҫулталӑкри Сертификат, а-шай, Ирландин аттестачӗ.highol дипломӗ — Апш Аттестачӗ тата пӗтӗм Тӗнчери Бакалавриатӑн Канадыште Але Тоннамбал.