Юмарт Геннадий Фёдорович

Геннадий Фёдорович Юмарт (паспортри хушамачĕ^{[çăлкуç кирлĕ]} Трофимов, 5.5.1938, Кайри Карăк ялĕ, Красноармейски районĕ, Красноармейски районĕ, Чăваш АССР, РСФСР, ССРП — 12.1.2020, Шупашкар, Чăваш Ен, РФ) — совет/раççей/чăваш çыравçи тата литература тăлмачĕ, литература тĕпчевçи, фольклорист, текстолог.

Геннадий ЮМАРТ
Çуралнă чухнехи ят:	Трофимов Геннадий Фёдорович
Çуралнă вăхăт:	1938, çу, 5
Çуралнă вырăн:	Кайри Карăк ялĕ, Красноармейски районĕ, Чăваш АССР
Вилнĕ вăхăт:	2020, кăрлач, 12
Вилнĕ вырăн:	Шупашкар, Чăваш Республики, РСФСР, ССРП
Гражданлăх:	СССР РФ
Ĕçлев тĕсĕ:	сăвăçă, тăлмач, фольклорист, текстолог
Ĕçсен чĕлхи:	чăваш, вырăс
Чыславсем:	ЧАССР тава тивĕçлĕ культура ĕçченĕ (1988), К. В. Иванов ячĕллĕ Чăваш АССР патшалăх премийĕ (1988), Митта Ваçлейĕ ячĕллĕ литература премийĕ (1987), Н. Янкас ячĕллĕ литература премийĕ (1999) Петĕр Хусанкай ячĕллĕ преми (2002)

ССРП ÇП пайташĕ (1985)

Чăваш АССР тава тивĕçлĕ культура ĕçченĕ (1988). К.В. Иванов ячĕллĕ Чăваш АССР патшалăх премине (1988), Митта Ваçлейĕ ячĕллĕ премине (1987), Н. Янкас ячĕллĕ премине (1999), Петĕр Хусанкай ячĕллĕ премине (2002) тивĕçнĕ.

Биографи

1938 çулхи çу уйăхĕн 5-мĕшĕнче Чăваш Енĕн Красноармейски районĕнче вырнаçнă Кайри Карăк ялĕнче çуралнă.

1961 çулта Чăваш патшалăх педагогика институтĕнче вĕренсе тухнă.

1961-1965 çулсенче Куйбышев облаçĕнчи шкулсенче вĕрентнĕ.

1965-1970 çулсенче — Чăваш кĕнеке издательствинче илемлĕ литература редакторĕ.

1970-2000, 2004-2009 çулсенче – кĕçĕн, аслă ăслăх ĕçлевçи ЧАССР Министрсен канашĕн чĕлхе, литература, истори тата экономика ĂТИ (халĕ Чăваш патшалăхĕн гуманитари ăслăхĕсен институчĕ).

2001 — 2006 çулсенче – Чăваш патшалăх университечĕн доценчĕ.

2020 çулхи кăрлачăн 12-мĕшĕнче Шупашкар хулинче вилнĕ

Пултарулăх ĕçĕсем

Г. Ф. Юмарт фольклористика тата литература пĕлĕвĕ ыйтăвĕсемпе 50 яхăн ăслăх ĕçĕсене хатĕрлесе кăларнă. К. В. Ивановăн, Г. А. Кореньковăн, Çеçпĕл Мишшин, Илле Тăхтин тата Митта Ваçлейĕн еткерлĕхне тĕпченĕ, çаплах вĕсен хайлавĕсен пухăмĕсене хатĕрлесе кăларас ĕçе хутшăннă. «Тивĕç» (1969), «Тӗрек» (1983), «Кĕмĕл алтăр» (1988), «Ҫул курӑкӗ» (1993), «Халӑх сӑмахлӑхӗ» (2003) тата ытти поэзи кĕнекисене пичетленĕ.

Вырăс, украин, венгр, болгар, латыш, поляк, тутар тата ытти халăх поэчĕсен сăввисене чăвашла куçарнă.

Чăваш Республикин патшалăх архивĕн фончĕсенче тĕпчевçĕ/çыравçă хайланă кĕнекесем, куçарăвĕсем, унăн ăслăх статьисем, çаплах унăн пурнăçĕ тата ĕçхĕлĕ пирки публикациленисем упранаççĕ

Кĕнекесем

• Авалхи хавал : сӑвӑсемпе поэмӑсем; С. А. Бритвина худож., Шупашкар, Чӑваш кӗнеке изд-ви, 2001. 95 с
• «Асаттесем: поэмăсем», Шупашкар, 2006. 147 с.
• «Асаттесем: поэма», Василий Павлов вулать ; Чӑваш Ен наци телерадиокомпанийӗ. Шупашкар, 2020. — Устная речь : аудио.
• Керменкке: кӗҫӗн ҫулхи ачасем валли, Шупашкар, Чӑваш кӗнеке издательстви, 1979. — 22 с.
• Кӗмӗл алтӑр : сӑвӑсем, куҫарусем, Шупашкар, Чӑваш кӗнеке издательстви, 1988. — 143 с.
• Курак тӑманӗ: сӑвӑсем; ӳнерҫи — М. М. Михаэлис. — Шупашкар : Чӑваш АССР кӗнеке издательстви, 1971. — 32 с.
• Манӑн Бичурин: статьясем, сӑвӑсем, куҫарусем, Шупашкар, 2007, 31 с.
• Мерекке: сӑвӑсемпе туптарусем; В. Арапов ӳнерҫи. Шупашкар, Чӑваш кӗнеке изд-ви, 1991. 28 с.
• А. С. Пушкин чӑвашла янӑрать : стаьясемпе сӑвӑсем, Шупашкар, 2004. 229 с.
• Тӗрек: сӑвӑсем, Шупашкар: Чӑваш кӗнеке издательстви, 1983. 46 с. (Опора).
• Тивӗҫ : сӑвӑсем, Шупашкар, Чӑваш АССР кӗнеке издельстви, 1969.- 70 с. (Долг).
• Халал сӑввисем, Шупашкар, 2003. 50 с.
• Вопросы чувашского литературоведения, перевода и фольклористики : тезисы, статьи, рецензии, обзоры, Чебоксары, 2013. — 292 с.
• Друзья Нарспи: стихи и сказка, Чебоксары, Чувашское книжное издательство, 1980. 20 с.
• Родное гнездо : стихи для старшего и среднего школьного возраста; пер. с чуваш. В. Алейникова. Чебоксары, Чувашское книжное издательство, 1987. 80 с.

Литература

• Геннадий Юмарт: буклет, Союз писателей ЧАССР, 1988. 5 с.
• Юмарт Геннадий Федорович : биобиблиогр. указ., М-во культуры, по делам нац. и архив. дела Чуваш. Респ., Нац. б-ка Чуваш. Республики, Чебоксары, 2018. 151 с.
• Анатольев, Н. 60 ҫул та чикӗ мар, Хыпар. 1998. 6 ҫу.
• Геннадий Федорович Трофимов (Юмарт): [некролог], Хыпар, 2020, 14 кӑрлач/январь. С. 4.
• Геннадий Юмарт, Чӑваш литературин антологийӗ, Шупашкар, 2013, Т. 2: Поэзи. С. 399.
• Геннадий Юмарт 60 ҫул тултарчӗ, Ҫилҫунат. 1998. № 5, С. 5.
• Данилов, В. Редакци хӑни — Геннадий Юмарт: Красноармейски районӗнче ҫуралса ӳснӗ поэт ҫинчен, Ял пурнӑҫӗ (Красноармейски районӗ), 2017, 22 авӑн. С. 8 : сӑн ӳкерчӗк.
• Данилов, В. Самана ҫыравҫи, Ял пурнӑҫӗ (Красноармейски районӗ), 2013, 4 ҫӗртме. С. 6 : сӑн ӳкерчӗк.
• Данилов, В. Унпа тивӗҫлипе мухтанаҫҫӗ: Г. Ф. Трофимов-Юмарт ҫыравҫӑ ҫинчен, Ял пурнӑҫӗ (Красноармейски районӗ), 2018, 4 ҫу. С. 8 : сӑн ӳкерчӗк.
• Прокопьева, М. В., О. В. Скворцова, Юмарт лирикинче «Ятна ан яр» философема сӑнланнин хӑш-пӗр уйрӑмлӑхӗсем; Чӑваш чӗлхипе литератури: теори тата методика: статьясен пуххи. И. Я. Яковлев ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх педагогика университечӗ, Шупашкар, 2015. 21-мӗш кӑларӑм. — С. 85-88. Библиогр.: с. 88.
• Родионов, В. Г. Ӑслӑлӑх анинчи ӳркевсӗр сухаҫӑ, Чувашский гуманитарный вестник, 2013, № 8. С. 178-182.
• Родионов, В. Поэт-куҫаруҫӑ, Ял пурнӑҫӗ (Коамноармейски районӗ). 2012, 24 ҫурла. С. 2.
• Степанова, О. Чӗре хӗлхемӗнчен чӗм илнӗ йӗркесем, Тӑван Атӑл, 1999, № 9. С. 53-54.
• Тавкил, В. Геннадий Юмарт пултарулӑхӗпе паллаштарчӗ, Ял пурнӑҫӗ (Красноармейски районӗ). 2015, 13 чӳк. С. 8.
• Трофимов, Г. Ф. Чӑвашсен авалхи сӑмахлӑхне тӗпчемелле, вӗренмелле: филологи наукисен кандидачӗпе Геннадий Федорович Трофимовпа калаҫни, Н. Осипов ҫырса илнӗ. Халӑх шкулӗ = Народная школа. 2018, № 3, С. 44-45. — (Ҫавра ҫул).
• Турлаева, А. И., Н. И. Степанова, Геннадий Юмарт — ача-пӑча ҫыравҫи, Чӑваш чӗлхипе литератури: теори тата меслетлӗх: статьясен пуххи. 2012. 17-мӗш кӑларӑм. С. 112-114.
• Турлаева, А. И. Геннадий Юмартӑн ача-пӑча сӑввисенчи илемлӗхпе сӑнарлӑх, Яковлевские чтения. 2012. Вып. 8. С. 259-266.
• Чекушкина, Е. П. Геннадий Юмарт поэзийӗнчи авалхи чӑваш тӗнчи, Ашмаринские чтения: материалы Всерос. науч. конф., 19-20 окт. 2006 г., Чебоксары, Чуваш. гос. ун-т им. И. Н. Ульянова. Чебоксары, 2007. С. 303-307.
• Чекушкин, В. Тӗрек шыраса, Тӑван Атӑл. 1988, № 5. С. 62-66.
• Родионов, В. Г., Эртивансен Сӑварӗ. Ӑслӑлӑх анинчи ӳркевсӗр сухаҫӑ: Г.Ф. Юмарт ҫинчен, Эртивансен Саварӗ, Пултарулӑх сӳречӗсем, Шупашкар, 2017. С. 5-9.
• Юман, А. 70 ҫулти Геннадий Юмарта: сӑвӑ. Хыпар, 2008. 30 ҫу. С. 3. (Литературӑпа ӳнер кӑларӑмӗ, кӑларӑма Н. Смирнова хатӗрленӗ).
• Юмарт, Г.Ф. Геннадий Юмарт: «Тӑван сӑмаха, юрра-кӗвве ӑша хывсан ӑс-халӑрпа чунӑр асамат пек илемлӗ пулӗ»; П. Кузьмин калаҫнӑ, Тантӑш. 2003, 8 ҫу (№ 19), С. 9.
• Юмарт, Г. Ф. «Мӗн тумалла ку Юмартпа?» — тесе вӑрҫаҫҫӗ. «Персе пӑрахӑр!» — терӗм те тухса кайрӑм пухуран… : [поэтпа калаҫни / Л. Сачкова ҫырса илнӗ] // Тӑван Атӑл. — 2018. — № 8. — С. 91-94 : сӑн ӳкерчӗксем. — (Самана тата ҫыравҫӑ).
• Юмарт, Г. Ф. Сӑвӑҫ, куҫаруҫӑ, тӗпчевҫӗ / Г. Ф. Юмарт ; О. Георгиев калаҫнӑ // Халӑх шкулӗ = Народная школа. 2013, № 2. С. 15-16 : сӑн ӳкерчӗк.
• Юмарт, Г. Ф. Сӑвӑҫ-тӗпчевҫӗн ҫӗнӗ ӗҫӗсем / Г. Ф. Трофимов-Юмарт ; Ӑсан Уҫӑпӗ [калаҫнӑ] // Хыпар. 2010, 14 кӑрлач. С. 4.
• Юмарт, Г. Ф. Халӑх шӑпипе, аваллӑхпа йӑл илнӗ кун-ҫул / Г. Ф. Юмарт ; Н. Смирнова калаҫнӑ // Хыпар. — 2013. — 18 ҫу. — С. 5 : сӑн ӳкерчӗк.
• Арталионова, А. А. Композиционно-жанровое своеобразие произведений Г. Юмарта, Чӑваш чӗлхипе литератури: теори тата методика: статьясен пуххи. Шупашкар, 2011. 12-мӗш кӑларӑм. С. 6-9.
• Арталионова, А. А. Переводческая деятельность Г. Юмарта, Чӑваш чӗлхипе литератури: теори тата методика: статьясен пуххи. Шупашкар, 2011. 12-мӗш кӑларӑм. С. 9-11.
• Афанасьев, П. Юмарт (Трофимов) Геннадий Федорович, Писатели Чувашии, Чебоксары, 2006. С. 533-534.
• Денисова, С. Гений поэта вдохновляет, Чӑваш ен. 1999, 24-31 июля (№ 29). С. 4.
• Ендеров, В. О крае родном, Чебоксарские новости. 2008, 8 мая.
• Леонтьев, А. Свет Юмарта, КИЛ. 2015, № 1. С. 190-191.
• Михайлов, В. М. Трофимов (Юмарт) Геннадий Федорович, Энциклопедия Красноармейского района. Чебоксары, 2018. С. 540-541.
• Родионов, В. Г. Юмарт (Трофимов) Геннадий Федорович, Чувашская энциклопедия. Чебоксары, 2011. Т. 4 : Си-Я. С. 693.
• Софронова, И. В. О Г. Ф. Юмарте / И. В. Софронова // Вопросы чувашского литературоведения, перевода и фольклористики : тезизы, статьи, рецензии, обзоры. — Чебоксары, 2013. — С. 3-6.
• Софронова, И. В. Образ Булгарского государства в лирике Г. Ф. Юмарта / И. В. Софронова // Актуальные проблемы обучения языкам и литературе в современных условиях: материалы Межрегион. науч.-практ. конф. — Чебоксары, 2009. — С. 118-120.
• Студенцова, А. А. Образ предков в творчестве Г. Юмарта, Науч.-информ. вестн. докторантов, аспирантов, студентов. 2010. № 1. С. 169-175.
• Тимуков А. Н., Юмарт (Трофимов) Геннадий Федорович, Краткая чувашская энциклопедия, Чебоксары, 2001. С. 509.
• Трофимов, Г. Ф., Путеводный свет — от лучины до света Библии; записал А. Леонтьев], КИЛ. 2015, № 1. С. 191-240 : фот.
• Трофимов (Юмарт) Геннадий Федорович, Красноармейский район. Люди и судьбы : [энцикл.], Чебоксары, 2005. С. 82.
• Трофимов (Юмарт) Геннадий Федорович, Ученые и сотрудники Чувашского государственного института гуманитарных наук: 1930-2005. Чебоксары, 2005. С. 154.
• Трофимов Геннадий Федорович (Юмарт), Энциклопедия чувашской журналистики и печати, Чебоксары, 2014. С. 459.
• Хузангай, А. В поисках золотой птицы. Поиск слова, Чебоксары, 1987. С. 139-142.
• Хузангай, А. Эскиз портрета поэта-филолога на фоне его избранных трудов, КИЛ. 2014, № 1. С. 98-103.
• Ялгир, П. Юмарт (Трофимов) Геннадий Федорович. Литературный мир Чувашии, Чебоксары, 2005. С. 149.

Чыслани

• Чăваш АССР тава тивĕçлĕ культура ĕçченĕ (1988)
• К.В. Иванов ячĕллĕ Чăваш АССР патшалăх премийĕ (1988)
• Митта Ваçлейĕ ячĕллĕ преми (1987)
• Н. Янкас ячĕллĕ преми (1999)
• Петĕр Хусанкай ячĕллĕ преми (2002)

Çав. пекех

• Юмарт Виталий Семёнович.
• Егоров Валерий Петрович.

Каçăсем

• Персона: Геннадий Юмартпа сывпуллашӗҫ.
• В Национальной библиотеке чествовали ученого и писателя Геннадия Юмарта