Осетинсем
Осети́нсем (ирон. ир, ирӕттӕ; дигор. дигорӕ, дигорæнттæ) — Кавказра вырнаçнă иран чĕлхиллĕ халăх. Алансен несĕлĕсем шутланаççĕ[26]. Çурçĕр Осетири (РФ) тата Кăнтăр Осетири пурăнан тĕп халăх. Çаплах Раççейри урăх регионсенче, Грузире, Турцире тата урăх çĕршывсенче пурăнаççĕ.
Осетинсем | |
Тăван ячĕ | ирон, дигорон[1][2] |
---|---|
Хальхи вырнаçăвĕ тата йышĕ | |
Пурӗ: ▲ 700 000
Кăнтăр Осети:[6]: 48 146 (2015)[7] Ӳспекстан: 7 700 (2019 ç.) [14] | |
Тĕн | христианлăх, ислам, йăлари тĕне тытни[24][25] |
Расă тĕсĕ | европеоид раси |
Кĕрет | иран халăхĕсем |
Тăван халăхсем | яссем |
Осетин чĕлхи индоевропа чĕлхисен йышĕнчи иран ушкăнне (çурçĕр-тухăç кĕçĕн ушкăнне) кĕрет.
Осетинсен тĕнчери мĕнпур йышĕ 700 пин çына çитет[27], Раççейре — 528,5 пин çын (2010 çулта çырнипе)[3].
Этноним
тӳрлет«Осетинсем» этноним «Осети» терминрен тухать, ку ĕнтĕ вырăс чĕлхине грузин чĕлхинчен («Осети») килнĕ. Хайне май, «Осети» грузинла алан тата осетин — «оси», «овси» (груз. ოსები) сăмахĕсенчен тата «-ети» грузин топоформантĕнчен пулса тухнă. Вырăс чĕлхинчен «осетинсем» этноним тĕнчипех саланать.
Грузинла «оси» е «овси» тени алан сăмахăн тăван ятĕнчен — «ассем» — пулнă.
Чĕлхе
тӳрлет
Истори
тӳрлетАвалхи истори тата вăтам ĕмĕрсем
тӳрлетФотогалерея
тӳрлет-
Осетинка в национальном костюме (1883)
-
Осетин хĕрĕсем ĕçре (XIX ĕмĕр)
-
Çурçĕр Кавказра пурăнакан осетин XVIII ĕмĕрти тумпа (Вано Рамонов, XIX ĕмер)
-
Виçĕ хĕрарăм-вĕрентӳç (XIX ĕмĕр)
-
Осетин хĕрĕ халăх тумĕпе (XX ĕмĕрĕн пуçламăшĕ)
-
Наци тумне тăхăннă осетинсем (XX ĕмĕрĕн пуçламăшĕ)
-
1877-1878 çулсенчи вырăс-турккă вăрçине хутшăннă осетинсем.
-
Дударовăсем (1881)
-
Осетин (Кобан, 1881) -
Махческ пурăнан вырăнĕнчи осетинсем (1905-1907)
Литература
тӳрлет- Казиев Шапи, Карпеев Игорь. Повседневная жизнь горцев Северного Кавказа в XIX в.
- Осетины // Народы России. Атлас культур и религий. — М.: Дизайн, Информация. Картография, 2010. — 320 с.: с илл. ISBN 978-5-287-00718-8
- Осетины // Этноатлас Красноярского края / Совет администрации Красноярского края. Управление общественных связей ; гл. ред. Р. Г. Рафиков ; редкол.: В. П. Кривоногов, Р. Д. Цокаев. — 2-е изд., перераб. и доп. — Красноярск: Платина (PLATINA), 2008. — ISBN 978-5-98624-092-3 Архиври копи, 29 Чӳк уйӑхӗн 2014 Wayback Machine çинче
- Блиев, М. М. Осетинское посольство в Петербурге (1749—1752). Присоединение Осетии к России. Владикавказ, 2010.
- Тменов В. Х. «Город мёртвых». (Позднесредневековые склеповые сооружения Тагаурии). — Орджоникидзе: Ир, 1979.
Асăрхавсем
тӳрлет- Комментарисем
- Çăлкуçсем
- ^ Перевалов С. М. Аланы // Российская историческая энциклопедия. Под ред. акад. А. О. Чубарьяна. Т. 1: Аалто — Аристократия. М.: ОЛМА МЕДИА ГРУПП, 2011. Стр. 220—221.
- ^ «Этнонимы и племенные названия Северного Кавказа», Год: 1973, Автор: Волкова Н.Г., Издательство: «Наука» (Главная редакция восточной литературы, г. Москва), стр. 109
- ^ 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12 тата 13 Итоги Всероссийской переписи населения 2010 года в отношении демографических и социально-экономических характеристик отдельных национальностей
- ^ Всероссийская перепись населения 2002 года. Тĕрĕсленĕ 24 Раштав уйӑхӗн 2009.
- ^ Цитатăланă чухнехи йăнăш Неверный тег
<ref>
; для сносокпер.2015
не указан текст - ^ 1 тата 2 частично признанное государство
- ^ Итоги всеобщей переписи населения Республики Южная Осетия 2015 года / Ответственные за выпуск: И. Р. Тибилов, Т. В. Базаев, Р. Р. Зассеева, М. Э. Пухаева, А. В. Сиукаева, М. Х. Гучмазова. — Цхинвал: Управление государственной статистики Республики Южная Осетия, 2016. Архивированная копия. Тĕрĕсленĕ 7 Ҫурла уйӑхӗн 2017.
- ^ Syria – People Groups.
- ^ Turkey- People Groups. Ossete // Joshua Project. A ministry of the U.S. Center for World Mission. çăлкуçран архивланă 28 Раштав уйӑхӗн 2015. Тĕрĕсленĕ 12 Пуш уйӑхӗн 2016.
- ^ 1, 2, 3 тата 4 Национальный состав по краям Грузии (Total population by regions and ethnicity) (акăлч.). Национальная статистическая служба Грузии. Тĕрĕсленĕ 28 Ака уйӑхӗн 2016.
- ^ Перепись населения Грузии (без Южной Осетии и Абхазии) 2002 г. С частью Ахалгорского (ныне Ленингорского района РЮО), контролировавшейся Грузией до августа 2008 года, — 38 026 осетин.
- ^ По переписи 1989 года в Грузинской ССР было 164 055 осетин, в том числе в Юго-Осетинской автономной области — 65 223 осетина и 98 832 в остальной Грузинской ССР ([1]).
- ^ 1, 2 тата 3 Перепись населения Грузии (без Южной Осетии и Абхазии) 2002 г.
- ^ Ossete in Uzbekistan // Joshua Project. A ministry of the U.S. Center for World Mission.
- ^ Tajikistan - People Groups. Ossetic // Joshua Project. A ministry of the U.S. Center for World Mission.
- ^ Всеукраїнський перепис населення 2001. Русская версия. Результаты. Национальность и родной язык. Тĕрĕсленĕ 25 Нарӑс уйӑхӗн 2012.
- ^ Ossete in Azerbaijan // Joshua Project. A ministry of the U.S. Center for World Mission.
- ^ Ossete in Turkmenistan // Joshua Project. A ministry of the U.S. Center for World Mission.
- ^ Агентство Республики Казахстан по статистике. Перепись 2009. Архиври копи, 1 Ҫу уйӑхӗн 2012 Wayback Machine çинче (Национальный состав населения Архиври копи, 23 Утӑ уйӑхӗн 2011 Wayback Machine çинче.rar)
- ^ Национальный состав Абхазии Перепись 2011 г.. çăлкуçран архивланă 10 Нарӑс уйӑхӗн 2018. Тĕрĕсленĕ 24 Чӳк уйӑхӗн 2013.
- ^ Kyrgyzstan - People Groups. Ossete // Joshua Project. A ministry of the U.S. Center for World Mission.
- ^ Итоги переписи населения Беларуси 2009 г. Национальный состав.
- ^ https://www.pmlp.gov.lv/lv/assets/ISVN_Latvija_pec_TTB_VPD_2020.pdf
- ^ с осетинским акцентом
- ^ Христианство в Осетии – тысячелетняя традиция или не слишком ли мы занижаем дату принятия Осетией христианства? » Газета «Республика»
- ^ Осетинсем — Британника «The Alani who remained under the rule of the Huns are said to be ancestors of the modern Ossetes of the Caucasus.»
- ^ Этноатлас 2013 ҫулхи Юпа уйӑхӗн 12-мӗшӗнче архивланӑ.
Каçăсем
тӳрлет- Чибиров, Людвиг Алексеевич {{{пуçелĕк}}}.
- alanica.ru 2021 ҫулхи Нарӑс уйӑхӗн 25-мӗшӗнче архивланӑ. — Аланы. История Алан.
- Ирӕттӕ.com — новости, история, статьи, форум, музыка, литература, культура
- Ossetia.ru — новости, комментарии, информация
- Iriston.ru — сайт осетинской диаспоры
- Ossetians.com — сайт о выдающихся осетинах
- Традиционная музыка осетин (героические песни)
- Iriston.com — история и культура осетин