Осетинсем

	Осетинсем
Тăван ячĕ	ирон, дигорон
Хальхи вырнаçăвĕ тата йышĕ
	Пурӗ: ▲ 700 000; Раççей Федерацийĕ: 528 515 (2010), 514 875 (2002) ; Çурçĕр Осети: 463 688 (2010); Мускав: 11 911 (2010); Кабарда-Балкари: 9129 (2010); Ставрополь Ен: 7988 (2010); Краснодар Ен: 4537 (2010); Мускав облаçĕ: 3427 (2010); Санкт-Петербург: 3233 (2010); Карачай-Черкеси: 3142 (2010); Ростов облаçĕ: 2801 (2010); Тĕмен облаçĕ: 1713 (2010); Красноярск Ен: 1493 (2010); Волгоград облаçĕ: 1034 (2010); ; Кăнтăр Осети:: 48 146 (2015); Сири: 44 000 (2019) ; Турци: 40 000 (2019) ; Грузи: 14 385 (2014 ç. çырни); 36 916 (перепись 2002) Шида-Картли: 4668 (2014 ç.); 13 383 (2002 г.); Тбилиси: 4313 (2014 г.); 10 268 (2002 г.); Кахети: 2526 (2014 .); 6 109 (2002 г.); ; Ӳспекстан: 7 700 (2019 ç.) ; Таджикистан: 7 200 (2019 ç.) ; Украина: 4834 (2001 ç.); Азербайджан: 2620; Туркменистан: 2310; Казахстан: 1326 (2009 ç.); Абхази: 605 (2011 ç.); Кăркăсстан: 600 (2016 ç.); Беларуç: 554 (2009 ç.); Латви: 273 (хаклав, 2020 ç.)
Тĕн	христианлăх, ислам, йăлари тĕне тытни
Расă тĕсĕ	европеоид раси
Кĕрет	иран халăхĕсем
Тăван халăхсем	яссем

Осети́нсем (ирон. ир, ирӕттӕ; дигор. дигорӕ, дигорæнттæ) — Кавказра вырнаçнă иран чĕлхиллĕ халăх. Алансен несĕлĕсем шутланаççĕ^[26]. Çурçĕр Осетири (РФ) тата Кăнтăр Осетири пурăнан тĕп халăх. Çаплах Раççейри урăх регионсенче, Грузире, Турцире тата урăх çĕршывсенче пурăнаççĕ.

Ку терминăн урăх пĕлтерĕшсем пур, Осетин (пĕлтерĕшсем) пăхăр.

Осетин чĕлхи индоевропа чĕлхисен йышĕнчи иран ушкăнне (çурçĕр-тухăç кĕçĕн ушкăнне) кĕрет.

Осетинсен тĕнчери мĕнпур йышĕ 700 пин çына çитет^[27], Раççейре — 528,5 пин çын (2010 çулта çырнипе)^[3].

Этноним

«Осетинсем» этноним «Осети» терминрен тухать, ку ĕнтĕ вырăс чĕлхине грузин чĕлхинчен («Осети») килнĕ. Хайне май, «Осети» грузинла алан тата осетин — «оси», «овси» (груз. ოსები) сăмахĕсенчен тата «-ети» грузин топоформантĕнчен пулса тухнă. Вырăс чĕлхинчен «осетинсем» этноним тĕнчипех саланать.

Грузинла «оси» е «овси» тени алан сăмахăн тăван ятĕнчен — «ассем» — пулнă.

Чĕлхе

Тĕп статья: Осетин чĕлхи

Истори

Çавăн пекех пăхăр: Осети историйĕ.

Авалхи истори тата вăтам ĕмĕрсем

Çавăн пекех пăхăр: Алани.

Фотогалерея

Коста Хетагуров
Осетинка в национальном костюме (1883)
Осетин хĕрĕсем ĕçре (XIX ĕмĕр)
Çурçĕр Кавказра пурăнакан осетин XVIII ĕмĕрти тумпа (Вано Рамонов, XIX ĕмер)
Виçĕ хĕрарăм-вĕрентӳç (XIX ĕмĕр)
Осетин хĕрĕ халăх тумĕпе (XX ĕмĕрĕн пуçламăшĕ)
Наци тумне тăхăннă осетинсем (XX ĕмĕрĕн пуçламăшĕ)
1877-1878 çулсенчи вырăс-турккă вăрçине хутшăннă осетинсем.
Дударовăсем (1881)
Бега Кочиев

Бега Кочиев
Осетин (Кобан, 1881)
Махческ пурăнан вырăнĕнчи осетинсем (1905-1907)

Литература

Казиев Шапи, Карпеев Игорь. Повседневная жизнь горцев Северного Кавказа в XIX в.
Осетины // Народы России. Атлас культур и религий. — М.: Дизайн, Информация. Картография, 2010. — 320 с.: с илл. ISBN 978-5-287-00718-8
Осетины // Этноатлас Красноярского края / Совет администрации Красноярского края. Управление общественных связей ; гл. ред. Р. Г. Рафиков ; редкол.: В. П. Кривоногов, Р. Д. Цокаев. — 2-е изд., перераб. и доп. — Красноярск: Платина (PLATINA), 2008. — ISBN 978-5-98624-092-3 Архиври копи, 29 Чӳк уйӑхӗн 2014 Wayback Machine çинче
Блиев, М. М. Осетинское посольство в Петербурге (1749—1752). Присоединение Осетии к России. Владикавказ, 2010.
Тменов В. Х. «Город мёртвых». (Позднесредневековые склеповые сооружения Тагаурии). — Орджоникидзе: Ир, 1979.

Асăрхавсем

Комментарисем

Çăлкуçсем

^ Перевалов С. М. Аланы // Российская историческая энциклопедия. Под ред. акад. А. О. Чубарьяна. Т. 1: Аалто — Аристократия. М.: ОЛМА МЕДИА ГРУПП, 2011. Стр. 220—221.
^ «Этнонимы и племенные названия Северного Кавказа», Год: 1973, Автор: Волкова Н.Г., Издательство: «Наука» (Главная редакция восточной литературы, г. Москва), стр. 109
^ ¹^,²^,³^,⁴^,⁵^,⁶^,⁷^,⁸^,⁹^,¹⁰^,¹¹^,¹²^тата¹³ Итоги Всероссийской переписи населения 2010 года в отношении демографических и социально-экономических характеристик отдельных национальностей
^ Всероссийская перепись населения 2002 года. Тĕрĕсленĕ 24 Раштав уйӑхӗн 2009.
^ Цитатăланă чухнехи йăнăш Неверный тег <ref>; для сносок пер.2015 не указан текст
^ ¹^тата² частично признанное государство
^ Итоги всеобщей переписи населения Республики Южная Осетия 2015 года / Ответственные за выпуск: И. Р. Тибилов, Т. В. Базаев, Р. Р. Зассеева, М. Э. Пухаева, А. В. Сиукаева, М. Х. Гучмазова. — Цхинвал: Управление государственной статистики Республики Южная Осетия, 2016. Архивированная копия. Тĕрĕсленĕ 7 Ҫурла уйӑхӗн 2017.
^ Syria – People Groups.
^ Turkey- People Groups. Ossete // Joshua Project. A ministry of the U.S. Center for World Mission. çăлкуçран архивланă 28 Раштав уйӑхӗн 2015. Тĕрĕсленĕ 12 Пуш уйӑхӗн 2016.
^ ¹^,²^,³^тата⁴ Национальный состав по краям Грузии (Total population by regions and ethnicity) (акăлч.). Национальная статистическая служба Грузии. Тĕрĕсленĕ 28 Ака уйӑхӗн 2016.
^ Перепись населения Грузии (без Южной Осетии и Абхазии) 2002 г. С частью Ахалгорского (ныне Ленингорского района РЮО), контролировавшейся Грузией до августа 2008 года, — 38 026 осетин.
^ По переписи 1989 года в Грузинской ССР было 164 055 осетин, в том числе в Юго-Осетинской автономной области — 65 223 осетина и 98 832 в остальной Грузинской ССР ([1]).
^ ¹^,²^тата³ Перепись населения Грузии (без Южной Осетии и Абхазии) 2002 г.
^ Ossete in Uzbekistan // Joshua Project. A ministry of the U.S. Center for World Mission.
^ Tajikistan - People Groups. Ossetic // Joshua Project. A ministry of the U.S. Center for World Mission.
^ Всеукраїнський перепис населення 2001. Русская версия. Результаты. Национальность и родной язык. Тĕрĕсленĕ 25 Нарӑс уйӑхӗн 2012.
^ Ossete in Azerbaijan // Joshua Project. A ministry of the U.S. Center for World Mission.
^ Ossete in Turkmenistan // Joshua Project. A ministry of the U.S. Center for World Mission.
^ Агентство Республики Казахстан по статистике. Перепись 2009. Архиври копи, 1 Ҫу уйӑхӗн 2012 Wayback Machine çинче (Национальный состав населения Архиври копи, 23 Утӑ уйӑхӗн 2011 Wayback Machine çинче.rar)
^ Национальный состав Абхазии Перепись 2011 г.. çăлкуçран архивланă 10 Нарӑс уйӑхӗн 2018. Тĕрĕсленĕ 24 Чӳк уйӑхӗн 2013.
^ Kyrgyzstan - People Groups. Ossete // Joshua Project. A ministry of the U.S. Center for World Mission.
^ Итоги переписи населения Беларуси 2009 г. Национальный состав.
^ https://www.pmlp.gov.lv/lv/assets/ISVN_Latvija_pec_TTB_VPD_2020.pdf
^ с осетинским акцентом
^ Христианство в Осетии – тысячелетняя традиция или не слишком ли мы занижаем дату принятия Осетией христианства? » Газета «Республика»
^ Осетинсем — Британника «The Alani who remained under the rule of the Huns are said to be ancestors of the modern Ossetes of the Caucasus.»
^ Этноатлас 2013 ҫулхи Юпа уйӑхӗн 12-мӗшӗнче архивланӑ.

Каçăсем

Чибиров, Людвиг Алексеевич (Об этнической истории осетин) // Gazeta.ru. — 2013.
alanica.ru 2021 ҫулхи Нарӑс уйӑхӗн 25-мӗшӗнче архивланӑ. — Аланы. История Алан.
Ирӕттӕ.com — новости, история, статьи, форум, музыка, литература, культура
Ossetia.ru — новости, комментарии, информация
Iriston.ru — сайт осетинской диаспоры
Ossetians.com — сайт о выдающихся осетинах
Традиционная музыка осетин (героические песни)
Iriston.com — история и культура осетин

Шаблон:Осетинсем

[autogenerated20130525-1-1] Перевалов С. М. Аланы // Российская историческая энциклопедия. Под ред. акад. А. О. Чубарьяна. Т. 1: Аалто — Аристократия. М.: ОЛМА МЕДИА ГРУПП, 2011. Стр. 220—221.

[2] «Этнонимы и племенные названия Северного Кавказа», Год: 1973, Автор: Волкова Н.Г., Издательство: «Наука» (Главная редакция восточной литературы, г. Москва), стр. 109

[пер.2010-3] ¹^,²^,³^,⁴^,⁵^,⁶^,⁷^,⁸^,⁹^,¹⁰^,¹¹^,¹²^тата¹³ Итоги Всероссийской переписи населения 2010 года в отношении демографических и социально-экономических характеристик отдельных национальностей

[perepis-4] Всероссийская перепись населения 2002 года. Тĕрĕсленĕ 24 Раштав уйӑхӗн 2009.

[пер.2015-5] Цитатăланă чухнехи йăнăш Неверный тег <ref>; для сносок пер.2015 не указан текст

[ЧПГ-6] ¹^тата² частично признанное государство

[ИтогиРЮО-7] Итоги всеобщей переписи населения Республики Южная Осетия 2015 года / Ответственные за выпуск: И. Р. Тибилов, Т. В. Базаев, Р. Р. Зассеева, М. Э. Пухаева, А. В. Сиукаева, М. Х. Гучмазова. — Цхинвал: Управление государственной статистики Республики Южная Осетия, 2016. Архивированная копия. Тĕрĕсленĕ 7 Ҫурла уйӑхӗн 2017.

[autogenerated4-8] Syria – People Groups.

[9] Turkey- People Groups. Ossete // Joshua Project. A ministry of the U.S. Center for World Mission. çăлкуçран архивланă 28 Раштав уйӑхӗн 2015. Тĕрĕсленĕ 12 Пуш уйӑхӗн 2016.

[груз2014-10] ¹^,²^,³^тата⁴ Национальный состав по краям Грузии (Total population by regions and ethnicity) (акăлч.). Национальная статистическая служба Грузии. Тĕрĕсленĕ 28 Ака уйӑхӗн 2016.

[statistics.ge-11] Перепись населения Грузии (без Южной Осетии и Абхазии) 2002 г. С частью Ахалгорского (ныне Ленингорского района РЮО), контролировавшейся Грузией до августа 2008 года, — 38 026 осетин.

[12] По переписи 1989 года в Грузинской ССР было 164 055 осетин, в том числе в Юго-Осетинской автономной области — 65 223 осетина и 98 832 в остальной Грузинской ССР ([1]).

[ReferenceA-13] ¹^,²^тата³ Перепись населения Грузии (без Южной Осетии и Абхазии) 2002 г.

[14] Ossete in Uzbekistan // Joshua Project. A ministry of the U.S. Center for World Mission.

[15] Tajikistan - People Groups. Ossetic // Joshua Project. A ministry of the U.S. Center for World Mission.

[perepisU-16] Всеукраїнський перепис населення 2001. Русская версия. Результаты. Национальность и родной язык. Тĕрĕсленĕ 25 Нарӑс уйӑхӗн 2012.

[17] Ossete in Azerbaijan // Joshua Project. A ministry of the U.S. Center for World Mission.

[18] Ossete in Turkmenistan // Joshua Project. A ministry of the U.S. Center for World Mission.

[Каз2009-19] Агентство Республики Казахстан по статистике. Перепись 2009. Архиври копи, 1 Ҫу уйӑхӗн 2012 Wayback Machine çинче (Национальный состав населения Архиври копи, 23 Утӑ уйӑхӗн 2011 Wayback Machine çинче.rar)

[ethno-kavkaz.narod.ru-20] Национальный состав Абхазии Перепись 2011 г.. çăлкуçран архивланă 10 Нарӑс уйӑхӗн 2018. Тĕрĕсленĕ 24 Чӳк уйӑхӗн 2013.

[21] Kyrgyzstan - People Groups. Ossete // Joshua Project. A ministry of the U.S. Center for World Mission.

[belstat.gov.by-22] Итоги переписи населения Беларуси 2009 г. Национальный состав.

[23] ttps://www.pmlp.gov.lv/lv/assets/ISVN_Latvija_pec_TTB_VPD_2020.pdf

[24] с осетинским акцентом

[25] Христианство в Осетии – тысячелетняя традиция или не слишком ли мы занижаем дату принятия Осетией христианства? » Газета «Республика»

[26] Осетинсем — Британника «The Alani who remained under the rule of the Huns are said to be ancestors of the modern Ossetes of the Caucasus.»

[27] Этноатлас 2013 ҫулхи Юпа уйӑхӗн 12-мӗшӗнче архивланӑ.

[26]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[27]

Хальхи вырнаçăвĕ тата йышĕ
Осетинсем
Тăван ячĕ	ирон, дигорон^[1]^[2]
Пурӗ: ▲ 700 000 Раççей Федерацийĕ Раççей Федерацийĕ: 528 515 (2010)^[3], 514 875 (2002)^[4] Çурçĕр Осети Çурçĕр Осети: 463 688 (2010)^[5] Мускав Мускав: 11 911 (2010)^[3] Кабарда-Балкари Кабарда-Балкари: 9129 (2010)^[3] Ставрополь Ен Ставрополь Ен: 7988 (2010)^[3] Краснодар Ен Краснодар Ен: 4537 (2010)^[3] Мускав облаçĕ Мускав облаçĕ: 3427 (2010)^[3] Санкт-Петербург Санкт-Петербург: 3233 (2010)^[3] Карачай-Черкеси Карачай-Черкеси: 3142 (2010)^[3] Ростов облаçĕ Ростов облаçĕ: 2801 (2010)^[3] Тĕмен облаçĕ Тĕмен облаçĕ: 1713 (2010)^[3] Красноярск Ен Красноярск Ен: 1493 (2010)^[3] Волгоград облаçĕ Волгоград облаçĕ: 1034 (2010)^[3] Кăнтăр Осети Кăнтăр Осети:^[6]: 48 146 (2015)^[7] Сири Сири: 44 000 (2019) ^[8] Турци Турци: 40 000 (2019) ^[9] Грузи Грузи: 14 385 (2014 ç. çырни)^[10]; 36 916 (перепись 2002)^[11]^[12] Шида-Картли: 4668 (2014 ç.)^[10]; 13 383 (2002 г.)^[13] Тбилиси: 4313 (2014 г.)^[10]; 10 268 (2002 г.)^[13] Кахети: 2526 (2014 .)^[10]; 6 109 (2002 г.)^[13] Ӳспекстан Ӳспекстан: 7 700 (2019 ç.) ^[14] Таджикистан Таджикистан: 7 200 (2019 ç.) ^[15] Украина Украина: 4834 (2001 ç.)^[16] Азербайджан Азербайджан: 2620^[17] Туркменистан Туркменистан: 2310^[18] Казахстан Казахстан: 1326 (2009 ç.)^[19] Абхази Абхази^[6]: 605 (2011 ç.)^[20] Кăркăсстан Кăркăсстан: 600 (2016 ç.)^[21] Беларуç Беларуç: 554 (2009 ç.)^[22] Латви Латви: 273 (хаклав, 2020 ç.)^[23]
Тĕн	христианлăх, ислам, йăлари тĕне тытни^[24]^[25]
Расă тĕсĕ	европеоид раси
Кĕрет	иран халăхĕсем
Тăван халăхсем	яссем