Метрополитен

Метрополите́н (фр. métropolitain), е кĕскен метро́ — урамсенчен уйрăм, ытларах çĕр айĕнче вырнаçнă трассăллă рельс этем пĕрлĕ транспорчĕ.

Метрополитен
Тапхăр	электродвигатель 1890 çултанпа
Тапхăр	1863 çултанпа
Хăвăртлăх	20—100 км/сех
Усă курмалли облаç	çĕр айĕнчи (çĕр çийĕнчи) этем пĕрлĕ транспорчĕ
Инфраструктура	рельсă çулĕ, контакт эрешĕ

Лондон метрополитенĕ (малти планра) тата хулаçум йĕрĕсем (уйăракан хыççăн)

«Автово» метро чарăнăвĕ.

çакса хунă çул (монорельс). Вăл метрополитен шутланать.

СССР хулисенчи ĕçлекен метро

Азербайджан

• Баку (1967): Баку метрополитенĕ

Эрмени

• Ереван (1981): Ереван метрополитенĕ

Белоруси

• Минск (1984): Минск метрополитенĕ

Грузи

• Тбилиси (1966): Тбилиси метрополитенĕ

Раççей

1. Мускав (1935; çаплах çăмăл метро тата монорельс ĕçе кĕртнĕ): Мускав метрополитенĕ
2. Санкт-Петербург (1955; çаплах çăмăл метро — çĕр çи экспресĕ тума палăртнă): Санкт-Петербург метрополитенĕ
3. Чулхула (1985): см. статью Чулхула метрополитенĕ
4. Çĕн Çĕпĕр (1986): Çĕн Çĕпĕр метрополитенĕ
5. Самар (1987): Самар метрополитенĕ
6. Екатеринбург (1991): Екатеринбург метрополитенĕ
7. Хусан (2005): Хусан метрополитенĕ

Узбекистан

• Ташкент (1977): Ташкент метрополитенĕ статьяна вулăр.

Украина

1. Кейӳ (1960; хăвăрт трамвай): Кейӳ метрополитенĕ
2. Харьков (1975): Харьков метрополитенĕ
3. Днепропетровск (1995): см. статью Днепропетровск метрополитенĕ

Халĕ ĕçлекен метрополитен системине тунă хронологи

• 1863 – Лондон (Аслă Британи)
• 1869 – Афина (Греци)
• 1875 – Истамбул (Турци)
• 1885 – Çĕнĕ Йорк (АПШ)
• 1892 - Чикаго (АПШ)
• 1896 – Глазго (Аслă Британи)
• 1896 – Будапешт (Венгри, ун чухне Австри-Венгри империйĕ)
• 1897 – Бостон (АПШ)
• 1898 – Вена (Австри, ун чухне Австри-Венгри империйĕ)
• 1900 – Парис (Франци)
• 1901 – Вупперталь (Рейн-Рур конурбацийĕ, Германи)
• 1902 – Берлин (Германи)
• 1907 – Филадельфи (АПШ)
• 1912 – Гамбург (Германи)
• 1913 – Буэнос-Айрес (Аргентина)
• 1919 – Мадрид (Испани)
• 1924 – Барселона (Испани)
• 1927 – Токио (Япони)
• 1928 – Осло (Норвеги)
• 1933 – Осака (Япони)
• 1935 – Мускав (Раççей, ун чухне СССР)
• 1943 – Чикаго (АПШ)
• 1950 – Стокгольм (Швеци)
• 1955 – Кливленд (АПШ), Рим (Итали), Санкт-Петербург (Раççей, ун чухне СССР)
• 1956 – Торонто (Канада)
• 1957 – Нагоя (Япони)
• 1959 – Лиссабон (Португали), Хайфа (Израиль)
• 1960 – Киев (Украина, тогда СССР)
• 1964 – Милан (Итали)
• 1966 – Монреаль (Канада), Тбилиси (Грузи, ун чухне СССР)
• 1967 – Баку (Азербайджан, ун чухне СССР)
• 1968 – Кёльн (Германи), Роттердам (Нидерландсем)
• 1969 – Мехико (Мексика), Пекин (Китай)
• 1970 – Франкфурт-Майн-çинчи (Германи)
• 1971 – Мӳнхен (Германи), Саппоро (Япони), Сеул (Корей)
• 1972 – Иокогама (Япони), Нюрнберг (Германи)
• 1973 – Пхеньян (КХДР), Сан-Франциско (АПШ)
• 1974 – Сан-Паулу (Бразили), Прага (Чехи), Сеул метрополитенĕ (Кăнтăр Корей)
• 1975 – Антверпен (Бельги), Çĕнĕ Афон (Абхази, ун чухне СССР), Сантьяго (Чили), Харьков (Украина, ун чухне СССР)
• 1976 – Вашингтон (АПШ), Брӳссел (Бельги), Вена (Австри)
• 1977 – Амстердам (Нидерландсем), Кобе (Япони), Марсель (Франци), Ташкент (Узбекистан, ун чухне СССР)
• 1978 – Лион (Франци), Мумбаи (Инди), Эдмонтон (Канада)
• 1979 – Атланта (АПШ), Бухарест (Румыни), Гонконг (Китай, ун чухне Аслă Британи), Рио-де-Жанейро (Бразили)
• 1980 – Ньюкасл-апон-Тайн (Аслă Британи), Тяньцзинь (Китай)
• 1981 – Ереван (Эрмени, ун чухне СССР), Киото (Япони), Фукуока (Япони)
• 1982 – Хельсинки (Финлянди)
• 1983 – Каракас (Венесуэла), Лилль (Франци), Шарлеруа (Бельги)
• 1984 – Волгоград (Раççей, ун чухне СССР), Калькутта (Инди), Майами (АПШ), Манила (Филиппинсем), Минск (Белоруси, ун чухне СССР)

• 1985 – Китакюсю (Япони), Чулхула (Раççей), Порту-Алегри (Бразили), Пусан (Корей), Ресифи (Бразили), Штутгарт (Германи)
• 1986 – Белу-Оризонти (Бразили), Ванкувер (Канада), Кривой Рог (Украина, ун чухне СССР), Çĕн Çепĕр (Раççей, ун чухне СССР)
• 1987 – Балтимор (АПШ), Детройт (АПШ), Каир (Египет), Самар (Раççей, ун чухне СССР), Сэндай (Япони), Сингапур (Сингапур)
• 1988 – Валенси (Испани), Питтсбург (АПШ)
• 1990 – Генуй (Итали)
• 1991 – Екатеринбург (Раççей, ун чухне СССР), Лозанна (Швейцари), Монтеррей (Мексика)
• 1992 – Тулуза (Франци)
• 1993 – Лос-Анджелес (АПШ), Неаполь (Итали), Сент-Луис (АПШ)
• 1994 – Гвадалахара (Мексика), Хиросима (Япони)
• 1995 – Бильбао (Испани), Варшава (Польша), Днепропетровск (Украина), Медельин (Колумби), Лас-Вегас (АПШ), Ченнай (Инди), Шанхай (Китай)
• 1996 — Анкара (Турци), Куала-Лумпур (Малайзи), Тайбэй (Тайвань)
• 1997 — Гуанчжоу (Китай), Джэксонвилл (АПШ), Тэгу (Корей)
• 1998 — София (Болгари)
• 1999 — Бангкок (Таиланд), Инчхон (Корей), Катани (Итали), Тегеран (Иран)
• 2000 — Измир (Турци)
• 2001 — Бразилиа (Бразили)
• 2002 — Бурса (Турци), Дели (Инди), Копенгаген (Дани), Лима (Перу), Ренн (Франци)
• 2003 — Далянь (Китай), Наха (Япони)
• 2004 — Гаага (Нидерландсем), Кванджу (Корей), Миннеаполис (АПШ), Ухань (Китай)
• 2005 — Вальпараисо (Чили), Хусан (Раççей), Нанкин (Китай), Порту (Португали), Сан-Хуан (Пуэрто-Рико; АПШ), Чунцин (Китай)
• 2006 — Валенси (Венесуэла), Турин (Итали), Тэджон (Корей)
• 2007 — Маракайбо (Венесуэла), Пальма-де-Мальорка (Испани)
• 2008 — Гаосюн (Тайвань), Перуджа (Итали)
• 2009 — Алма-Ата (Казахстан), Санто-Доминго (Доминикан Республики), Севилья (Испани), Адана (Турци), Шеньян (Китай)
• 2010 — Омск (Раççей)

Каçăсем

• Артемий Лебедев студи сайчĕ Мускав метро тата метрополитсем çинчен пĕтĕмпех, авторĕсем Артемий Лебедев, Александр Попов (Russos).
• Метровагоны — метрополитен вакунĕсем, авторĕсем: Иван Васин, Олег Бодня, Михаил Березин тата Михаил Кончиц .
• Мускав метро çĕнĕ хыпарĕсем.
• Сайт «Голоса подземелья» 2009 ҫулхи Кӑрлач уйӑхӗн 29-мӗшӗнче архивланӑ. — о звуках и голосах метро, автор Тёма Ломов.
• Сайт «Метро не с первого взгляда» 2009 ҫулхи Кӑрлач уйӑхӗн 29-мӗшӗнче архивланӑ. — автор Тёма Ломов.
• Чукун çул карикатури — авторĕ Василий Зимин.
• СССР метрополитенĕсем çинчен пĕтĕмпех.
• Мускав метро картти тата Самар метро картти 2011 ҫулхи Кӑрлач уйӑхӗн 2-мӗшӗнче архивланӑ..
• Роберт Швандль метроэнциклопедийĕ(акăлч.).
• Метроблог — метро тата хула транспорт çĕнĕ хыпарĕсем.
• Метро Битс (Metro Bits) — Various aspects of the world’s metros(акăлч.).
• Станции метро на территории бывшего СССР: архитектура, схемы линий, история, будущее.
• Метрополитены(ĕçлемен каçă) на сайте «Железнодорожное кольцо».
• Метро тĕнчи (Дмитрий Аксеновăн СССР метрополитенĕсем çинчен).
• СССР метрополитенĕсем çинчен сайт.
• Метрострой.
• Метро схемисен пуххи (тĕнче хулисем тăрăх).
• Палеометро.ру — окаменелости в облицовке станций московского метрополитена.
• "Сваи забили в туннель московского метро", видеорепортаж на канале Россия.
• ru_metro — ЖЖ-коммьюнити, которое ведут пассажиры метрополитена. Интересные наблюдения, истории, фотографии.
• foto_metro — ЖЖ-коммьюнити о фотографиях метро.
• pMetro — интерактивлă Мускав тата урăх хуласен метро сайчĕ.
• Сайт истории метрополитенов в схемах.
• История подземных железных дорог 1959 год.
• http://www.mosmetro.ru 2020 ҫулхи Юпа уйӑхӗн 3-мӗшӗнче архивланӑ. Мускав метрополитенĕ. Официаллă сайт.