Математика

Математика (ав.гр. μᾰθημᾰτικά[1] < μάθημα «тишкерни; ăслав») — тытăмсене, йĕркене тата çыхăнусене палăртакан ăслав. Шутлас, виçес, ăнлантарас кирлĕлĕхсене кура историре (пурнăçра) йĕркеленнĕ.


Пифагор теореми. Схема туса куçа курăнмалла кăтартни (сăнарлă интерпретаци)

Математика кунçулĕ çинчен (кĕскен)Править

А. Н. Колмогоров академик математика историне çапла кăтартнă:

  1. Математика çуралнă тапхăр, çак вăхăтра чылай ĕç валли пĕлӳ-хăнăху пухнă;
  1. Элементарлă математика тапхăрĕ, пирĕн эрăччен VI—V ĕмĕрсенче пуçланса, XVI ĕмĕр вĕçĕнче вĕçленет.
  1. Улшăнуллă капсен математикин тапхăрĕ, XVII—XVIII ĕмĕрсем, «ăна çаплах тепĕр сăмахпа „аслă математика“ тапхăрĕ теме пулать»;
  1. Хальхи математика тапхăрĕ —XIX—XX ĕмĕрсем

Математикăн тĕп темисемПравить

ХисепсемПурлăх хисепĕсемТулли хисепсемВаклă хисепсемЧăн хисепсемТытăмлă хисепсемгипертытăмлă хисепсемКватернионсемОктонионсемСеденионсемГиперчăн хисепсемСюрреаллă хисепсемp-адикăлла хисепсемМатематика константисемХисепсен ячĕсемВĕçсĕрлĕхНикĕссем

ХисепсемПравить

«Хисеп» паллă малтан пурлăх хисепĕсем шутне кĕрет. Кайран çак палăрту ваклă хисепсем, чăн хисепсем, тытăмлă хисепсем тата ытти хисепсем çине те сарăлать.

     
Пурлăх хисепĕсем Тулли хисепсем Ваклă хисепсем
     
Чăн хисепсем Тытăмлă хисепсем Кватернионсем

Улăштармасăр урăхлатни (Трансформацилени)Править

       
Арифметика Дифференциаллă тата Интеграллă шутлав Векторла анализ Анализ
     
Дифференциаллă танлăхсем Динамикăллă системăсем Пăтрашу теорийĕ
АрифметикаВекторла анализАнализВиçе теорийĕДифференциаллă танлăхсемДинамикăллă системăсемПăтрашу теорийĕТивĕçсен шучĕсем

СтруктурăсемПравить

Йышсен теорийĕАбстрактлă алгебраУшкăнсен теорийĕАлгебрăллă структурăсемАлгебрăллă геометриХисепсен теорийĕТопологиЛинилле алгебраУниверсаллă алгебраКатегорисен теорийĕУмлă-хыçлăх теорийĕ

Уçлăхла тытăмсемПравить

         
Геометри Тригонометри Дифференциаллă геометри Топологи Фракталсем

Дискретлă математикаПравить

       
Математикăлла логика Шутланаяслăх теорийĕ Криптографи Графсен теорийĕ
КомбинаторикаЙышсен теорийĕЧĕнтĕр теорийĕМатематикăлла логикаХисепсен теорийĕКриптографиДискретлă функционаллă системăсен теорийĕГрафсен теорийĕЛогикăлла шутлавсен теорийĕсем

Пĕлӳлĕх сайчĕсемПравить

Математика энциклопедийĕсемПравить

Математикăн халăх валли кĕнекисемПравить

  • Ф. Клейн. Элементарная математика с точки зрения высшей.

АсăрхавсемПравить

КаçăсемПравить

Пĕлӳсен классификаци системин кодĕсемПравить