Ешĕл Васан

Ешĕл Айлăм (тут. Yəşel Üzən, Яшел Үзән, çаран мари Парат) — (1932) (Раççей), Тутарстан республикин Ешĕл Васан районĕ.

Халăхĕ 99,6 пин çын (2005).

1865 çулта Капачиçи чиркӳ ял ячĕпе никĕсленнĕ.

Диалект

Ешĕл айлăм (тайлăм, йăлăм, уйлăм,)

Тавралăхĕ

Хула Атăлăн сулахай çыранĕнче, Хусантан 38 çм вырнаçнă. Ешĕл айлăм районĕ Чăваш Республикипе тата Мари Элпе чикĕ тытать.

Хуçалăхĕ

• ФПУП ПО «Завод имени Серго» (компания POZIS) (машиностроение)

хулана никĕслесе тăракан предприяти. 2006 çулта 6897 ĕç вырăнĕ панă.

• ОАО «Зеленодольский завод им. А. М. Горького» (судостроение, титановое литье)
• УАО «Зеленодольский фанерный завод»
• УАО «Поволжский фанерно-мебельный комбинат»
• Зеленодольский машиностроительный завод (филиал Казанского моторостроительного производственного объединение)
• Зеленодольский шпалопропиточный завод
  
  

Халăхĕ

Халăх йышĕ, çулсем (пин çын)

Çул	1939	1959	1962	1967	1970	1973	1976	1979	1982	1986	1989	1992	1996	1998	2000	2001	2003	2005	2006	2007
Шучĕ	30.2	60.5	66	72	77	82	84	84.5	86	91	94.1	98.7	101.1	100.9	100.2	99.6	100.1	99.6	99.2	99.0

Çутĕç

Ешĕл Айлăмра тĕрлĕ тĕслĕ пĕлӳ паракан кермен-шкул вырнаçнă.

Пĕрлехи вăтам пĕлӳ

• 59 тĕрлĕ тĕслĕ шкул: 15169 вĕренекен:
• 4 гимнази;
• 2 лицей;
• 3 шкул ятарлă уйрăм ăслăлăха вĕрентекен
• 1 прогимнази;
• 2 коррекци шкулĕ;
• 2 уçă смена шкулĕ;
• 1 шкул хушшинчи вĕренӳ комбиначĕ: 1500 вĕренекен

Культура

Музейсем

• Ешĕл Айлăм халăх пултарулăĕпе этнографи музейĕ, 1978 çулта никĕс хунă, 1980 çулта уçнă. 7000 яхăн виçе япала упранать, вĕсенчен 6000 ытла япали тĕп фондĕнче.
• Карап тăвакан А. М. Горький ячĕллĕ заводăн Вăрçăпа Ӗçлĕх музейĕ, 1970 çулта никĕсленĕ. 15000 яхăн виçе япали упранать.
• Константин Васильевăн астăвăм музейĕ, 1994 çулта никĕсленĕ. 1996 çулхи кăрлач, 10 уçнă (ӳкерчĕк галерейи )

Мемориалсем

• Пĕчĕк бронекатер N75 «Калюжный», Тĕп конструкторĕ Ю. Ю. Бенуа (ЦКБ-32). Бронекатера 1942 çулта ĕçченсем хăйсен ирĕкĕпе укçа пуçтарса тунă, шыва 1942 çулĕн вĕçĕнче антарнă та 1943 çурла, 5 Атăл-Каспи вăрçă флотилийĕ шутне кĕртнĕ. 1944 çулхи ака, 13 Танай вăрçа флотилине куçараççĕ. Иккĕмĕш Тĕнче вăрçинче 1939—1945 çç.: Ясса-Кишинев 1944, çурла, 20-29, Будапешт 1944 çулхи юпа, 29 тата Вена 1945 çулхи пуш, 16 — ака ,15 тапăну операцисене хутшăннă. 1967 çулта палăк вырăнне кĕртнĕ. Техника пахалăхĕсем: 29,3 т; 22,6х3,5х0,5 м; 850 л.в.; 20 уз; 250 миль; 1 — 76,2-мм турул кĕпçи, 3 — 12,7-мм пулемёт, 36 тарăн бомбă; 13 çын.

Массăллă хыпар хатĕрĕсем

Инçекурав

Пур телеканала тытса илет: Хусан, (çӳллĕ антеннăпа) Чăваш Республикин (Пĕрремĕш канал, РФ, НТВ)

«Ешĕл Васан» телекомпание 1990 çулта никĕсленĕ. 2007 çулта эфирте тухма пăрахнă, кабель витĕр янă.

Пичет кăларăмĕсем

• «Зеленодольская правда» хаçат— старейшая газета города, издается с 1929 года.
• «Яшел Үзән» хаçат — образовалась в 1995 году.
• «Наш Зеленый Дол. Зеленодольск» хаçат— «Зеленый Дол» телекомпанийĕн харпăр хатĕрĕ (1994, юпа, 10)

Тĕн

Зеленодольск — нумай халăхлă, нумай конфессиллĕ хула. Ешĕл айлăм муниципаллă район территоринче 63 тĕн йĕркеленӳлĕхĕ, çав шутра мăсăльман — 40, православин — 17, урăххи — 6.

Мăсăлман тĕн çурчĕсем — 39

• Мечетсем — 37 (хулара — 3, вĕсенчен 2 туса хăпартаççĕ, районта 34, вĕсенчен 3 тăваççĕ)
• Кĕл тумалли çуртсем — 1 (районта)
• Медресе — 1 (хулара)

Православи — 17

• Чиркӳсем — 10 (хулара-3, районта —7)
• Мăнастырьсем — 2 (районта)
• Мăнастăрь (кил картиллĕ — 3 (хулара — 1, районта — 2)
• Часовньăсем — 2 (хулара — 1, районта −1)

Урăххисем — 6

• Чиркӳсем — 3
• Харпăр çуртсемпе хваттерсем −3

Çыхăну

Халĕ малтанхи (пралуклă) çыхăнăва пĕр оператор "Филиал ОАО "Таттелеком" Зеленодолький РУЭС" тытса пырать.

Каçăсем

• Ешĕл Айлăм муниципаллă районĕн сайчĕ 2008 ҫулхи Юпа уйӑхӗн 29-мӗшӗнче архивланӑ.
• Ешĕл Айлăм
• Ешĕл Айлăм хулан хыпар порталĕ
• Ешĕл Айлăмри банксем 2007 ҫулхи Авӑн уйӑхӗн 28-мӗшӗнче архивланӑ.
• Ешĕл Айлăм хулин рок-этеплĕхĕ 2009 ҫулхи Пуш уйӑхӗн 26-мӗшӗнче архивланӑ.