Эпидеми

Ку терминăн урăх пĕлтерĕшсем пур, Эпидеми (пĕлтерĕшсем) пăхăр.

Эпиде́ми (грек ἐπιδημία — ἐπι — çинче, хушшинче δῆμος — халăх) анлă сарăлнă нумай çынна харăс ерекен мĕнле те пулин чир-амак, инфекциллĕ чир (чума, оспа, тиф, холера, дифтери, скарлатина, хĕрлĕхен, грипп).

Эпидемисене тата вĕсене хирĕç кĕрешес меслетсене тĕпчекен медицина уйрăмĕ — эпидемиологи.

Инфекцие йĕкĕлтекене куçаракан механизмсем:

• фекаль-ораллă (шыв, апат-çимĕç е кулленхи пурнăçра) (сăмахран, дизентерипе хырăм тифĕ чухне);
• сывлăш-тумламлă (тĕслĕхрен, грипп чухне);
• трансмиссилле (малярипе сыпной тиф чухне);
• контактлă (СПИД, тилĕрӳ чухне).

Хăш чухне инфекцие йĕкĕлтекене куçаракан темиçе механизм пулаççĕ. Инфекци амакĕн аталанăвĕ вăл организма епле майпа лекнинчен килет. Тĕслĕхрен, мурăн е çĕпĕр çĕрнин ӳпке, пыршăлăх тата тир-бубон ĕлки пур.

Пысăк эпидемисем

• «Юстиниан мурĕ» (551—580), Тухăç Рим империнче чĕрĕлнĕ те Çывăх Тухăçра сарăлнă. Çак эпидемире 20 млн ытла çын пĕтнĕ.
• «Хура вилĕм» — XIV ĕмĕрти мурĕн эпидемийĕ, вăтам ĕмĕрсенчи Европăра 50 мильон çын çĕре кĕнĕ.
• Грипп эпидемине («испанка») пула Пĕрремĕш Тĕнче вăрçи хыççăн 200 мильон чирленĕ çынтан кашни тăваттăмĕш вилнĕ.

Этилогине тĕпчесе пĕлмен эпидемисем

• Абу мук-мук — Вар Африкăра çил шатри евĕр амак эпидемии пулнă.
• Акăлчан почĕ

Çавăн пекех пăхăр

• Пандеми
• Панзооти
• Эндеми
• Энзооти
• Эпизооти
• Эпифити
• Эпидемия (рок-ушкăн)

Каçăсем

• Тĕнчен пĕрремĕш эпидемиологи картти.
• Эпидемисемпе Пандемисем: малтанхи тата хальхи
• Популярная статья о современных эпидемиях

Ку вĕçлемен статья. Эсир статьяна тӳрлетсе тата хушса проекта пулăшма пултаратăр. Çак асăрхаттарнине май пулсан тĕрĕсреххипе улăштармалла.