Ку терминăн урăх пĕлтерĕшсем пур, Хура хăвăл (пĕлтерĕшсем) пăхăр.

Хура хăвăл, çавăн пекех Хура шăтăк —уçлăх-вăхăтăн çав тери вăйлă гравитаци туртăмĕллĕ пайĕ, унăн таврашĕнчен çутă хăвăртлăхĕпе куçакан объектсем те (çав шутра çутăн хăйĕн кванчĕсем те) уйрăлса каяймаççĕ.

«Хаббл» телескоп витĕр сăнанă ӳкерчĕк: Хастар галактика M87. Галактика тĕшшинче хура хăвăл пулма пултарать. Сăн çинче 5 пин çутă çулталакĕ тăршшĕ релятиви юхăвĕ
Танлаштарулăхăн пĕтĕмĕшле теорийĕ
Гравитаци
Математикăлла кăтартни
Космологи
Çавăн пекех «Физика порталĕ»

Çак пайăн чиккисене пулăмсен горизончĕ, унăн хапин виçине гравитаци радиусĕ теççĕ. Сферăлла симметриллĕ хура хăвăл чухне çав виçе Шварцшильд радиусĕ ятпа паллă, вăл çак формулăпа палăрăнать:

,

кунта c — çутă хăвăртлăхĕ, M — хура хăвăл масси, G — гравитаци константти.

Хура хăвăлсем пирки пĕлӳн кун-çулĕ тӳрлет

Пĕлӳ кун-çулĕнче виççĕ тапхăра палăртаççĕ:

Мичелăн «хура хăвăлĕ» тӳрлет

Шаблон:Касă

Мичелл хыççăн, Шварцшильд патнелле тӳрлет

Хура хăвăлсем валли Эйнштейн танлаштарăвесен тупсăмĕсем тӳрлет

Шварцшильд шутлани тӳрлет

 
Сăнарçă ĕçĕ: хура хăвăл тавра çаврăнакан вĕрӳ плазмăн аккреци дискĕ.

Райсснер — Нордстрём шутлани тӳрлет

Керр шутлани тӳрлет

Керр — Ньюмен шутлани тӳрлет


Термодинамика тата хура хăвăлсем пăсланса пĕтни тӳрлет

Хура хăвăла ӳкни тӳрлет

Хĕлĕхсен теорин моделĕпе тӳрлет

Хура хăвăлсем Çут Тĕнчере тӳрлет

Çавăн пекех пăхăр тӳрлет

Асăрхавсем тӳрлет

Вуламалли тӳрлет

  • А. М. Черепащук. Чёрные дыры во Вселенной. — Век 2, 2005. — (Наука сегодня). — 2500 экз. — ISBN 5-85099-149-2
  • И. Д. Новиков, В. П. Фролов. Чёрные дыры во Вселенной // Успехи физических наук. — 2001. — Т. 131. — № 3. — С. 307—324.

Каçăсем тӳрлет