Википеди

Турккă чĕлхи

(Турккӑ чӗлхи ҫинчен куҫарнӑ)

Турк чĕлхи (Türk dili (кĕскен: Türkçe)), — тĕрĕк чĕлхи, тĕрĕк чĕлхисен огуз чĕлхисем патне кĕреть, Турцин чĕлхи. Турк чĕлхи патне чи çывăх чĕлхесем: гагауз чĕлхи, азербайджан чĕлхи, туркмен чĕлхи. Çавăн пекех турккă чĕлхи патне Молдавири балкан-тĕрĕк гагаузсен диалекчĕ çывăх.

Турккă чĕлхи
Тăван ячĕ: Türkçe, Türk dili
Патшалăхсем: Турци, Кипр, Болгари, Македони, Румыни, Греци, Ирак, Сири, Азербайджан, Албани, Германи, Раççей, Казахстан, Узбекистан, Абхази
Официаллă статус: Турци Турци
Кипр Кипр
Шаблон:Ялавлани/Çурçĕр Кипрăн Турккă Республики

Регионри е вырăнти официаллă чĕлхе:
Македони Македони:

  • Центар-Жупа тата Пласница общинисем

Румыни Румыни:

Рейтинг: 21
Классификаци
Категори: Еврази чĕлхисем
Алтай чĕлхисем (гипотезăлла çемье)
Тюрк кĕçĕн турачĕ
Огуз ушкăнĕ
Çырулăх: латиница (турккă алфавичĕ)
Чĕлхе кочĕсем
ISO 639-1: tr
ISO 639-2: tur
ISO 639-3: tur
Çавăн пекех пăхăр: Проект:Лингвистика

Алфавит

Тĕп статья: Турккă алфавичĕ

Турккă чĕлхи 29 саспаллинчен тăрать.

a b c ç d e f g ğ h ı i j k l m n o ö p r s ş t u ü v y z

Уçă сассисем:

хыттисем: a/ı, o/u

çемçисем: e/i, ö/ü

Глаголĕ

Хальхи вăхăчĕ (Şimdiki zaman)

Пит Пĕррели Нумайли
1 -(ı)yorum/-(i)yorum, -(u)yorum/-(ü)yorum -(ı)yoruz/-(i)yoruz, -(u)yoruz/-(ü)yoruz
2 -(ı)yorsun/-(i)yorsun, -(u)yorsun/-(ü)yorsun -(ı)yorsunuz/-(i)yorsunuz, -(u)yorsunuz/-(ü)yorsunuz
3 -(ı)yor/-(i)yor, -(u)yor/-(ü)yor -(ı)yorlar/-(i)yorlar, -(u)yorlar/-(ü)yorlar
Пит Пĕррели Нумайли
1 -mıyorum/-miyorum, -muyorum/-müyorum -mıyoruz/-miyoruz, -muyoruz/-müyoruz
2 -mıyorsun/-miyorsun, -muyorsun/-müyorsun -mıyorsunuz/-miyorsunuz, -muyorsunuz/-müyorsunuz
3 -mıyor/-miyor, -muyor/-müyor -mıyorlar/-miyorlar, -muyorlar/-müyorlar

Иртнĕ вăхăчĕ

Bilinen geçmiş zaman

Пит Пĕррели Нумайли
1 -dım/-dim, -dum/-düm, -tım/-tim, -tum/-tüm -dık/-dik, -duk/-dük, -tık/-tik, -tuk/-tük
2 -dın/-din, -dun/-dün, -tın/-tin, -tun/-tün -dınız/-diniz, -dunuz/-dünüz, -tınız/-tiniz, -tunuz/-tünüz
3 -dı/-di, -du/-dü, -tı/-ti, -tu/-tü -dılar/-diler, -dular/-düler, -tılar/-tiler, -tular/-tüler
Пит Пĕррели Нумайли
1 -madım/-medim -madık/-medik
2 -madın/-medin -madınız/-mediniz
3 -madı/-medi -madılar/-mediler

Öğrenilen geçmiş zaman

Пит Пĕррели Нумайли
1 -mışım/-mişim, -muşum/-müşüm -mışız/-mişiz, -muşuz/-müşüz
2 -mışsın/-mişsin, -muşsun/-müşsün -mışsınız/-mişsiniz, -muşsunuz/-müşsünüz
3 -mış/-miş, -muş/-müş -mışlar/-mişler, -muşlar/-müşler
Пит Пĕррели Нумайли
1 -mamışım/-memişim -mamışız/-memişiz
2 -mamışsın/-memişsin -mamışsınız/-memişsiniz
3 -mamış/-memiş -mamışlar/-memişler

Пулас вăхăчĕ

Geniş zaman

Пит Пĕррели Нумайли
1 -(a)rım/-(e)rim, -(ı)rım/-(i)rim, -(u)rum/-(ü)rüm -(a)rız/-(e)riz, -(ı)rız/-(i)riz, -(u)ruz/-(ü)rüz
2 -(a)rsın/-(e)rsin, -(ı)rsın/-(i)rsin, -(u)rsun/-(ü)rsün -(a)rsınız/-(e)rsiniz, -(ı)rsınız/-(i)rsiniz, -(u)rsunuz/-(ü)rsünüz
3 -(a)r/-(e)r, -(ı)r/-(i)r, -(u)r/-(ü)r -(a)rlar/-(e)rler, -(ı)rlar/-(i)rler, -(u)rlar/-(ü)rler
Пит Пĕррели Нумайли
1 -mam/-mem -mayız/-meyiz
2 -mazsın/-mezsin -mazsınız/-mezsiniz
3 -maz/-mez -mazlar/-mezler

Gelecek zaman

Пит Пĕррели Нумайли
1 -acağım/-eceğim, -yacağım/-yeceğim -acağız/-eceğiz, -yacağız/-yeceğiz
2 -acaksın/-eceksin, -yacaksın/-yeceksin -acaksınız/-eceksiniz, -yacaksınız/-yeceksiniz
3 -acak/-ecek, -yacak/-yecek -acaklar/-ecekler, -yacaklar/-yecekler
Пит Пĕррели Нумайли
1 -mayacağım/-meyeceğim -mayacağız/-meyeceğiz
2 -mayacaksın/-meyeceksin -mayacaksınız/-meyeceksiniz
3 -mayacak/-meyecek -mayacaklar/-meyecekler

Şart kipi

Пит Пĕррели Нумайли
1 -sam/-sem -sak/-sek
2 -san/-sen -sanız/-seniz
3 -sa/-se -salar/-seler
Пит Пĕррели Нумайли
1 -masam/-mesem -masak/-mesek
2 -masan/-mesen -masanız/-meseniz
3 -masa/-mese -masalar/-meseler

Gereklilik kipi

Пит Пĕррели Нумайли
1 -malıyım/-meliyim -malıyız/-meliyiz
2 -malısın/-melisin -malısınız/-melisiniz
3 -malı/-meli -malılar/-meliler
Пит Пĕррели Нумайли
1 -mamalıyım/-memeliyim -mamalıyız/-memeliyiz
2 -mamalısın/-memelisin -mamalısınız/-memelisiniz
3 -mamalı/-memeli -mamalılar/-memeliler

İstek kipi

Пит Пĕррели Нумайли
1 -ayım/-eyim -alım/-elim, -yalım/-yelim
2
3
Пит Пĕррели Нумайли
1 -mayayım/-meyeyim -mayalım/-meyelim
2
3

Хушнă глаголĕ (Emir kipi)

Пит Пĕррели Нумайли
1
2 - -ın(ız)/-in(iz), -un(uz)/-ün(üz), -yın(ız)/-yin(iz), -yun(uz)/-yün(üz)
3 -sın/-sin, -sun/-sün -sınlar/-sinler, -sunlar/-sünler
Пит Пĕррели Нумайли
1
2 -ma/-me -mayın(ız)/-meyin(iz)
3 -masın/-mesin -masınlar/-mesinler

İyelik eki (Камăнни)

Пит Пĕррели Нумайли
1 -m, -ım/-im, -um/-üm -mız/-miz, -muz/-müz, -ımız/-imiz, -umuz/-ümüz
2 -n, -ın/-in, -un/-ün -nız/-niz, -nuz/-nüz, -ınız/-iniz, -unuz/-ünüz
3 -sı/-si, -su/-sü, -ı/-i, -u/-ü -lar/-ler, -ları/-leri
Пит Пĕррели Нумайли
1 Benim Bizim
2 Senin Sizin
3 Onun Onların
  • 1п. пĕр. уçă сасă хыççăн - m, хупă сасă хыççăн - ım, - im, - um, - üm
  • 2п. пĕр. уçă сасă хыççăн - n, хупă сасă хыççăн - ın, - in, - un, - ün
  • 3п. пĕр. уçă сасă хыççăн - sı, - si, - su, - sü, хупă сасă хыççăн - ı, - i, - u, - ü
  • 1п. нум. уçă сасă хыççăн - mız, - miz, - muz, - müz, хупă сасă хыççăн - ımız, - imiz, - umuz, - ümüz
  • 2п. нум. уçă сасă хыççăн - nız, - niz, - nuz, - nüz, хупă сасă хыççăн - ınız, - iniz, - unuz, - ünüz
  • 3п. нум. уçă сасă хыççăн - lar, -ler, хупă сасă хыççăн - ları, - leri

Прототипĕ

Пит Пĕррели Нумайли
1 ben (эпĕ) biz (эпир)
2 sen (эсĕ) siz (эсир)
3 o (вăл) onlar (вĕсем)

Чăваш чĕлхипе танлаштарăвĕ

Чăваш чĕлхи пек турккă чĕлхи тĕрĕк чĕлхе ушкăнĕ кĕнипе вĕсем çывăх. Сăмахсен нумайăшĕ пĕр тымарлă. Ӗлĕк тĕрĕк чĕлхи мĕнле пулни пирки тĕпчевçĕсем паян кун та тавлашаççĕ пулин те хăш пĕрисем чăваш чĕлхи ĕлĕк тĕрĕк чĕлхине чи çывăх иккене пĕлтереççĕ.Çăлкуç кирлĕ.

Тăтăшах тĕл пулакан сыпаксен улшăнăвĕсем (чăвашла - турккăлла)

  • çу - ya: çун - yan,
  • ю (йу) - ka: юр - кар, юл - кал, юн - кан...
  • вă - o: вăл - ol, вăкăр - öküz
  • ви - ö: вил - öl
  • м - b: ме! - be!, мана - bana
  • ку - gö: кур - gör, куç - göz, кул - göl
  • р - z: эпир - biz, эсир - siz, вăкăр - oguz
  • ç - y: çăлтăр - yıldız, çĕнĕ - yeni
  • у - a: урапа - araba, юл - kal, юн - yan
  • х - k: хура - kara, хĕрĕх - kırk

Вуламалли

  • Кабардин О.Ф. Самоучитель турецкого языка. — Высшая школа, 2002. — ISBN 5-06-004001-1

Каçăсем

Çăлкуç — «https://cv.wikipedia.org/w/index.php?title=Турккă_чĕлхи&oldid=731127»