Константтă

Ку терминăн урăх пĕлтерĕшсем пур, Улшăнманскер пăхăр.

Константтă, улшăнманскер, е улшăнми кап (лат. constans, камăнлăх ÿкĕмĕнче constantis — пĕр пек, улшăнман) — скалярла е векторла улшăнман кап, вăл шутра математикăра, физикăра, химире^[1]^[2]^[3]^[4]^[5]. C капăн улшăнманлăхне кăтартса çапла çыраççĕ

C=\operatorname {const}

.

«Константтă» термина, ялан тенĕ пекех тата мĕнле тĕллевчĕке шутланине пăхмасăр, хисепле харпăр пĕлтерĕш пур капсем тĕлĕшпе усă кураççĕ^[1]. Сăмахран, π хисеп, Эйлер — Маскерони константти, Авогадро хисепĕ, Планк константти тата ытти те. Тепĕр чухне константтă тесе харпăр ситуацире е процесра улшăнман физикăлла кап пирки калаççĕ^[6]^[7]^[8], урăхла каласан, уйрăм теллевчĕке шутланă чухне. Кун пек чухне X улшăнманлăхне символла çапла палăртаççĕ:

X=\mathrm {idem}

(лат. idem — çавах тенине пĕлтерет). Тепĕр енчен, Y улшăнать пулсан, çавна символла çапла çыраççĕ^[9]:

Y=\mathrm {var}

.

Тĕслĕхсем

Аполлоний çавракăшĕ: икĕ панă пăнчă патнелли инçĕшсен шайлашулăхĕ;
Гипербола: икĕ панă пăнчă патнелли инçĕшсен расналăхĕ (e > 1);
Эллипс: икĕ панă пăнчă патнелли инçĕшсен сумми (e < 1);
Парабола: e = 1;
Çавракăш: e = 0;
Лемниската: кашни пăнчăпа ытти панă мĕнпур n пăнчăсем патнелли инçĕшсен хутлавĕ.
π (пи) хисеп: çавракăш тăршшĕне унăн диаметрĕ çине пайлани, улшăнман кап, ăна çапла çывхартса çырма пулать 3,141592653589793238462643^[10].

Макроскопла палăрăмĕсем улшăнакан P (пусăм), V (калăпăш), T (абсолютлă температура), n хисепле параметр (мольпе виçнĕ газ шутлавлăхĕ) текен капсемпе тата R константтăпа (газăн универсаллă константти) курăнакан идеалла газшăн:

изобарла процесс^[11]

P=idem

;

изохорла процесс^[12]

V=idem

;

изотермла процесс^[11]

T=idem

;

Газăн пĕрлештернĕ саккунĕ^[13]

{\frac {P\cdot V}{T}}=\mathrm {idem}

;

Клапейрон танлăхĕ^[14]

{\frac {P\cdot V}{n\cdot T}}=R=\mathrm {const}

.

Константтăлла функци

Тĕп статья: Константтăлла функци

Константтăлла функци^[15] — аргумент епле пулнине пахмасăр ялан пĕр пĕлтерĕшлĕ пулакан функци.

Сăмахран, $f(x)=5$ — константтăлла функци.

Хуть те мĕнле x пулсан та унăн пĕлтерĕшĕ 5, мĕншĕн тесен аргумент епле пулни пĕлтерĕшсĕр.

График çинче (координатсен тӳр кĕтесле тытăмĕнче, лаптак çинче) константтăлла функци абсциссăсен тĕнĕлне паралеллĕ тӳрĕ йĕр пек.

Çавăн пекех

Вуламалли

Александров Н. Е., Богданов А. И., Костин К. И. и др. Основы теории тепловых процессов и машин. Часть I / Под ред. Н. И. Прокопенко. — 5-е изд. (электронное). — М.: Бином. Лаборатория знаний, 2015. — 561 с. — ISBN 978-5-9963-2612-9.
Белоконь Н. И. Термодинамика. — М.: Госэнергоиздат, 1954. — 416 с.
Жуковский В. С. Техническая термодинамика. — 2-е изд., перераб. — М.: Гостехиздат, 1940. — 336 с.
Константа (рус.) // Большая российская энциклопедия. — Большая Российская энциклопедия, 2010. — Т. 15. — С. 82.
Константа (рус.) // Большой энциклопедический словарь. — Советская энциклопедия, 1993. — № страницы =621.
Константа (рус.) // Большая советская энциклопедия. — Советская энциклопедия, 1973. — Т. 13. — С. 44.
Литвин А. М. Техническая термодинамика. — 2-е изд., перераб и доп. — М.: Госэнергоиздат, 1947. — 388 с.
Мантуров О. В., Солнцев Ю. К., Соркин Ю. И., Федин Н. Г. Математика в понятиях, определениях и терминах. Часть I / Под ред. Л. В. Сабинина. — М.: Просвещение, 1978. — 320 с. — (Библиотека учителя математики).
Панов В. К. Физические основы теплотехники. Ч. I: Термодинамика. — Петропавловск-Камчатский: КамчатГТУ, 2007. — 208 с. — ISBN 978-5-328-00166-3.
Рипс С. М. Основы термодинамики и теплотехники. — М.: Высшая школа, 1967. — 344 с.

Асăрхавсем

^ ¹^тата² Константа (БРЭ), 2010
^ Константа (Большой энциклопедический словарь), 1993
^ Мантуров О. В. и др., Математика в понятиях, определениях и терминах, ч. 1, 1978, с. 250
^ Константа (БСЭ), 1973
^ Константа // Мегаэнциклопедия Кирилла и Мефодия
^ Рипс С. М., Основы термодинамики и теплотехники, 1967, с. 21
^ Белоконь Н. И., Термодинамика, 1954, с. 39
^ Литвин А. М., Техническая термодинамика, 1947, с. 27
^ Панов, 2007, § 12, уравнение 3.8
^ Arndt, Jörg; Haenel, Christoph. Pi – Unleashed (неопр.). — Springer, 2001. — С. 240. — ISBN 978-3540665724.
^ ¹^тата² Александров Н. Е. и др., Основы теории тепловых процессов и машин, ч. 1, 2015, с. 174
^ Александров Н. Е. и др., Основы теории тепловых процессов и машин, ч. 1, 2015, с. 126
^ Жуковский В. С., Техническая термодинамика, 1940, с. 251
^ Александров Н. Е. и др., Основы теории тепловых процессов и машин, ч. 1, 2015, с. 197
^ Algebra - Miscellaneous Functions. tutorial.math.lamar.edu. Тĕрĕсленĕ 27 Нарӑс уйӑхӗн 2019.

[Константа_(БРЭ)—2010——-1] ¹^тата² Константа (БРЭ), 2010

[Константа_(Большой_энциклопедический_словарь)—1993——-2] Константа (Большой энциклопедический словарь), 1993

[''Мантуров_О._В._и_др.'',_Математика_в_понятиях,_определениях_и_терминах,_ч._1—1978——250-3] Мантуров О. В. и др., Математика в понятиях, определениях и терминах, ч. 1, 1978, с. 250

[Константа_(БСЭ)—1973——-4] Константа (БСЭ), 1973

[5] Константа // Мегаэнциклопедия Кирилла и Мефодия

[''Рипс_С._М.'',_Основы_термодинамики_и_теплотехники—1967——21-6] Рипс С. М., Основы термодинамики и теплотехники, 1967, с. 21

[''Белоконь_Н._И.'',_Термодинамика—1954——39-7] Белоконь Н. И., Термодинамика, 1954, с. 39

[''Литвин_А._М.'',_Техническая_термодинамика—1947——27-8] Литвин А. М., Техническая термодинамика, 1947, с. 27

[Панов—2007—§_12,_уравнение_3.8—-9] Панов, 2007, § 12, уравнение 3.8

[10] Arndt, Jörg; Haenel, Christoph. Pi – Unleashed (неопр.). — Springer, 2001. — С. 240. — ISBN 978-3540665724.

[''Александров_Н._Е._и_др.'',_Основы_теории_тепловых_процессов_и_машин,_ч._1—2015——174-11] ¹^тата² Александров Н. Е. и др., Основы теории тепловых процессов и машин, ч. 1, 2015, с. 174

[''Александров_Н._Е._и_др.'',_Основы_теории_тепловых_процессов_и_машин,_ч._1—2015——126-12] Александров Н. Е. и др., Основы теории тепловых процессов и машин, ч. 1, 2015, с. 126

[''Жуковский_В._С.'',_Техническая_термодинамика—1940——251-13] Жуковский В. С., Техническая термодинамика, 1940, с. 251

[''Александров_Н._Е._и_др.'',_Основы_теории_тепловых_процессов_и_машин,_ч._1—2015——197-14] Александров Н. Е. и др., Основы теории тепловых процессов и машин, ч. 1, 2015, с. 197

[15] Algebra - Miscellaneous Functions. tutorial.math.lamar.edu. Тĕрĕсленĕ 27 Нарӑс уйӑхӗн 2019.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]