Кивĕ Халал

"Кивĕ Халал, е Авалхи Халал вăлах Еврей Библийĕ (Танах), — иуда тĕнĕпе христос тĕнĕн пĕрлехи Сăваплă (Таса) Çырăвĕ.

Çак статьяра халала христос йăлипе çырса панă. Еврей йăлипе çырни "Танах" статьяра.

Этимологи

Кивĕ Халал кĕнекисем

Кивĕ Халал кĕнекисем

Вырăс ячĕ	Латтин ячĕ	Грек ячĕ	Вырăс.	Акăлч.	Тĕп ячĕ
Пилĕк кĕнеке
Пултарни	Genesis	Γένεσις	Быт.	Gen	בְּרֵאשִׁית
Тухни	Exodus	Ἔξοδος	Исх.	Ex	שְׁמוֹת
Левит	Leviticus	Λευϊτικòν	Лев.	Lev	וַיִּקְרָא
Йыша шутлани	Numeri	Ἀριθμοὶ	Чис.	Num	בְּמִדְבַּר
Саккуна астутарни	Deuteronomium	Δευτερονόμιον	Икс.	Deut	דְּבָרִים
Иисус Навин кĕнеки	Iosue	Ἰησοῦς	Нав.	Josh	יְהוֹשֻׁעַ
Израиль Тӳрисен кĕнеки	Iudicum	Κριταὶ	Суд.	Judg	שׁוֹפְטִים
Руфь кĕнеки	Ruth	Ροὺθ	Руф.	Ruth	רוּת
Патшасен пĕрремĕш кĕнеки	I Samuelis	Βασιλειων Α'	1Цар	1Sam	שְׁמוּאֵל א׳
Патшасен иккĕмĕш кĕнекии	II Samuelis	Βασιλειων Β'	2Цар	2Sam	שְׁמוּאֵל ב׳
Патшасен виççĕмĕш кĕнеки	I Regum	Βασιλειων Γ'	3Цар	1Kings	מְלָכִים א׳
Патшасен тăваттăмĕш кĕнеки	II Regum	Βασιλειων Δ'	4Цар	2Kings	מְלָכִים ב׳
Çулсеренхи пĕрремĕш кĕнеке	I Paralipomenon	Παραλειπομένων Α'	1Пар	1Chron	דִּבְרֵי הַיָּמִים א׳
Çулсеренхи иккĕмĕш кĕнеке	II Paralipomenon	Παραλειπομένων Β'	2Пар	2Chron	דִּבְרֵי הַיָּמִים ב׳
Ездрăн пĕрремĕш кĕнеки	Esdrae	Ἒσδρας	Езд	Ezra	עֶזְרָא
Неемия кĕнеки	Nehemiae	Νεεμιας	Неем	Neh	נְחֶמְיָה
Эсфирь кĕнеки	Esther	Ἐσθὴρ	Есф	Esther	אֶסְתֵּר
Иов кĕнеки	Iob	Ἰῶβ	Иов	Job	אִיּוֹב
Псалтирь	Psalmorum	Ψαλμοὶ	Пс / Псал	Ps	תְּהִלִּים
Соломон ытарăшĕсен кĕнеки	Proverbiorum	Παροιμιαι	Прит	Prov	מִשְׁלֵי
Екклесиастăн, е вĕрентӳçĕн кĕнеки	Ecclesiasticus	Ἐκκλησιαστὴς	Екк	Eccles	קֹהֶלֶת
Соломон юррисен юррийĕн кĕнеки	Canticum Canticorum	ᾎσμα	Песн	Song	שִׁיר הַשִּׁירִים
Исаия пророк кĕнеки	Isaiae	Ἠσαΐας	Ис / Исаи	Is	יְשַׁעְיָהוּ
Иеремия пророк кĕнеки	Ieremiae	Ιερεμίας	Иер	Jer	יִרְמְיָהוּ
Иеремия хӳхлевĕ	Lamentationes	Θρῆνοι	Йĕни	Lam	אֵיכָה
Иезекииль пророк кĕнеки	Ezechielis	Ἰεζεκιὴλ	Иез	Ezek	יְחֶזְקֵאל
Даниил пророк кĕнеки	Danielis	Δανιὴλ	Дан	Dan	דָּנִיֵּאל
Осия пророк кĕнеки	Osee	Ὡσηὲ	Ос	Hos	הוֹשֵׁעַ
Иоиль пророк кĕнеки	Ioel	Ἰωὴλ	Иоил	Joel	יוֹאֵל
Амос пророк кĕнеки	Amos	Ἀμὼς	Амос	Amos	עָמוֹס
Авдий пророк кĕнеки	Abdiae	Ἀβδιοὺ	Авд	Obad	עֹבַדְיָה
Иона пророк кĕнеки	Ionae	Ἰωνᾶς	Иона	Jon	יוֹנָה
Михей пророк кĕнеки	Michaeae	Μιχαίας	Мих	Mic	מִיכָה
Наум пророк кĕнеки	Nahum	Ναοὺμ	Наум	Nahum	נַחוּם
Аввакум пророк кĕнеки	Habacuc	Αμβακοὺμ	Авв	Hab	חֲבַקּוּק
Софония пророк кĕнеки	Sophoniae	Σοφονίας	Соф	Zeph	צְפַנְיָה
Аггей пророк кĕнеки	Aggaei	Ἁγγαῖος	Агг	Hag	חַגַּי
Захария пророк кĕнеки	Zachariae	Ζαχαρίας	Зах	Zech	זְכַרְיָה
Малахия пророк кĕнеки	Malachiae	Μαλαχίας	Мал	Mal	מַלְאָכִ

Кивĕ Халал канонĕ

Халĕ Кивĕ Халалăн пĕр-пĕринчен йышĕпе те, пулса тухнипе те уйрăмлă виççĕ канон пур:

1. Иудей канонĕ (Танах), иудаизмра пирĕн эрăчченех никĕсленнĕскер;
2. Христиан канонĕ, иудей канонĕн александри версипе (Септуагинта) никĕсленекенскер, Православи тата Католик Чиркĕвĕсенче йышăннăскер;
3. Протестант канонĕ, XVI ĕмĕрте никĕсленнĕ, малтанхи иккĕшĕ хушшинчискер.

Кивĕ Халал канонĕ йĕркеленĕвĕн кун-çулĕнче иккĕ тапхăра уйăраççĕ: иудей хутлăхĕнче канон йĕркеленни тата çак канона христиан Чиркĕвĕ йышăнни.

Иудей канонĕ

Жанр енĕпе тата кĕнекисене хайланă вăхăчĕпе Иудей канонĕ виççĕ пайран тытăнса тăрать.

1. Саккун е Моисейĕн Тора Пилĕк кенекеллĕхĕ
2. Пӳлĕхçĕсем е пӳлĕхçи кĕнекисемсĕр пуçне истори хроникиллĕ Невиим.

   Невиим хăйĕ виççĕне пайланать.

   • Авалхи пӳлĕхçĕсем: Навин Иисусĕн, Судейĕн, тата Самуилăн 1 тата 2 кĕнеки (1 тата 2 Патшалăхсен) тата 1 тата 2 Патшасен (3 тата 4 Патшалăхсен)
   • Кайранхи пӳлĕхçĕсем, унта «мăн пӳлĕхçĕсен» (Исай, Иереми тата Иезекииль) виççĕ кĕнеки тата «кĕçĕн пӳлĕхçĕсен» 12 кĕнеки кĕрет. «Кĕçĕн пӳлĕхçĕсен» алçыравĕсем пĕр çыхăра пулса пĕр кĕнеке шутланнă.
3. Хайлавсем е Израиль ăсчахĕсен хайлавĕсене тата кĕлĕ сăввисене кĕртнĕ Ктувим.

   Ктувим шутĕнче çулталăк çаврипе татăçуллă синагогăра вуланисене пуçтарнă Юрăсен юррин, Руфь, Иереми йĕрĕвĕн, Екклесиаст тата Есфирь кĕнекисем кĕртнĕ «çырнă пиллĕк çыхă» пухăмĕ уйрăммăн тăрать.

Хайлавăн виççĕ пайĕн (Тора, Невиим, Ктувим) ячĕсен пĕрремĕш сас паллисенчен иудей канонĕн йышĕнче ТаНаХ сăмах пулса вуланать. Иудей йăлипе кĕнекесене тăтăшах вĕсен пĕрремĕш сас паллипе ят параççĕ.

Танаха виççĕ пая уйăрнине пирĕн эрă чикки тапхăрĕнче пурăннă чылай авалхи автор палăртнă. «Саккун, пӳлĕхçĕсен тата ытти кĕнекесем» (Сир.[[:s:ru:Шаблон:Пайпăл/S-Abbr#1:2|1:2]]) пирки асăннине пирĕн эрăччен 190 ç. çырнă Сирах ывăлĕ Иисусĕн ăсчахлăх кĕнекинче Евангели çыравçи Лука хăйĕн Евангелири юлашки пайĕнче Иисусăн сăмахĕсене кăтартать: «Манăн пирки Моисей Саккунĕнче тата Пӳлĕхçĕсем тата Псалăмсенче çырни пурĕ те пулса тухмалла» (Лк.[[:s:ru:Шаблон:Пайпăл/S-Abbr#24:44|24:44]]). Çапах та чылайрахăш чухне евангели çыравçисем «саккун тата пӳлĕхçĕсем» сăмахсемпе палăртнă. Танахăн виççĕ пайĕ пирки Александри Филонĕ (п.эрч. 20 тл. — п.эрч. 50 тл.) тата Иосиф Флавий (п.эрч. 37 — ?) пĕлтерет.

«Кивĕ Халала» тишкерсе йышăнманни

1. Катарсем
2. Молокансем
3. Толстойсем

Çав. пекех

• Тора
• Пилĕк кĕнеке
• Танах — Еврей Библийĕ.
• Çĕнĕ Халал
• Кивĕ халал чиркĕвĕ

Каçăсем

• Библия на чувашском языке - Российское Библейское Общество(ĕçлемен каçă)
• Авалхи халал

Тексчĕсемпе куçарнисем

• Подстрочный перевод книг Септуагинты и UBS версии Нового Завета на русский
• "Кивĕпе Çĕнĕ Халал" тексчĕсенче "Богослов" шыравĕ