Дегтярёв Геннадий Анатольевич

Дегтярёв Геннадий Анатольевич
	Дегтярёв Геннадий Анатольевич
Çуралнă вăхăт:	1960, çурла, 2
Çуралнă вырăн:	Ахмане ялĕ, Муркаш районĕ Чăваш АССР, СССР
Ăслăх сфери:	педагогика, филологи
Ĕç вырăнĕ:	Чăваш патшалăх гуманитари ăслăхĕсен институчĕ
Ăсчах степенĕ:	филологи ăслăхĕсен кандидачĕ
Альма-матер:	СПбПУ

Дегтярёв Геннадий Анатольевич (2.8.1960, Ахмане ялĕ, Муркаш районĕ, Чăваш АССР) — Чăваш чĕлхин тĕпчевçи, филологи ăслăхĕсен кандидачĕ^[1].

Пурнăçĕ

1960 çулхи çурла уйăхĕн 2-мĕшĕнче Муркаш районĕнчи Ахмане ялĕнче çуралнă.

1977 çулта Калайкассинчи вăтам шкултан вĕренсе тухнă хыççăн Чăваш патшалăх университечĕн историпе филологи факультетĕнче тата Ленинград (хальхи Санкт-Петербург) университечĕн хĕвелтухăç факультетĕнче аслă пĕлӳ илнĕ (1982).

1982 —1986 çулсенче Ленинград университечĕн тĕрĕк чĕлхисен кафедринче стажер-тĕпчевçĕ пулса ĕçленĕ, аспирантурăра пĕлĕвне ӳстернĕ. 1987 çултанпа Чăваш патшалăх гуманитари ăслăхĕсен институчĕн аслă ăслăх ĕçтешĕ.

1988 çулта Мускавра ССРП Ăслăх академин Чĕлхе пĕлĕвĕн институтĕнче «Чăваш чĕлхинчи çĕр ĕçĕн лексики» темăпа филологи ăслăхĕсен кандидачĕ диссертацине хӳтĕленĕ.

1995 çултанпа Генадий Дегтярёв гуманитари ăслăхĕсен институтĕнче терминологипе пуплев культурин лабораторине ертсе пырать, чăвашла терминсен пĕрлĕхĕсене йĕркелес тĕлĕшпе тăрăшать, ку чухнехи чĕлхере пулса иртекен пулăмсене тишкерет, чăваш чĕлхеçисен пурнăçĕпе пултарулăхне тĕпчет.

Ăслăх ĕçĕсем

Начальные сведения по чувашскому языку: Учебное пособие. Ч.: Чувашский госпединститут, 1990;
Чувашский язык для начинаюших. Ч.: НИИ ЯЛИЭ, 1991;
Изучаем чувашский язык. Ч.: Чув. кн. изд-во, 1995;
Чувашско-турецко-русский разговорник. Ч.: Чув. кн. изд-во, 1996;
Чувашская народная агроботаническая терминология. Ч.: ЧГИГН, 2002.
Чăваш чĕлхин çĕнĕлĕх словарĕ. Ш.ЧПГĂИ, 2003.
Тӑван чӗлхе культури, 2018, Шупашкар.

Пухса хатĕрлекенĕ тата тӳрлетекенĕ:

Чăваш терминологи аталанăвĕн хальхи ыйтăвĕсем. Шупашкар: ЧПГĂИ, 1995.
Чăваш чĕлхе пĕлĕвĕ. Шупашкар: ЧПГĂИ, 1999. 2019 ҫулхи Нарӑс уйӑхӗн 14-мӗшӗнче архивланӑ.
Андрей Петтоки. Шупашкар, 2005.
Чăваш чĕлхи: аваллăхран малашлăха

Куçарнисем:

Назым Хикмет. Пĕлĕтсем, çынсене ан вĕлерĕр. Верăна. Çĕршывăм, çĕршывăм, çĕршывăм... // Ялав. 1985. /1. С. 19. (турккă чĕлхинчен)
Назым Хикмет. Керем пек. Çуллахи çумăрсем. Юр хупларĕ çула. Çитет черетĕм т.ыт. // Тăван Атăл. 1988. 10/. С.16. (турккă чĕлхинчен)
Халăх эткерĕ: упраса аталантарас ыйтусем. Шупашкар: Русика, 1996. – 158 с. (вырăс чĕлхинчен)
Ӳкерме вĕренер. Ш.:ЧППУ, 1999. (вырăс чĕлхинчен)
Чăваш тумĕ: Аваллăхран паянлăха. Мускав-Шупашкар-Ăремпур, 2002.

Статьясемпе ытти ĕçсем:

Лексика земледелия в чувашском языке: (Метафорические образования) // Исследования по лексике и грамматике современного чувашского языка. Ч., 1986;
Кун-çул уттинчен юлмасăр // Çĕнтерӳ ялавĕ. 1979. 9 янв.
Ун сăнарĕ пирĕн чĕрере // Çĕнтерӳ ялавĕ. 1980. 30 сент.
О номинации трав в чувашском языке Советская тюркология. 1986. /1. С. 75–78.
Çĕр çынни // Коммунизм ялавĕ. 1981. 1 авг.
Ахмане е Ахманэ // Коммунизм ялавĕ. 1981. 18 авг.
Названия сорных растений в тюркских языках // Четвертая всесоюзная школа молодых востоковедов. Тезиссем. М., 1986. Т.3. С. 62–63.
Чăваш чĕлхе пĕлĕвĕ. Шупашкар: ЧПГĂИ, 1999 (хатĕрлекенĕ).
Заимствования земледельческой лексики из русского языка в чувашский // Вестник Ленинградского университета. Сер. 2. Л., 1986. Вып. 2. С. 116–117.
Лексика земледелия в чувашском языке: (Метафорические образования) // Исследования по лексике и грамматике современного чувашского языка. Чебоксары: НИИ ЯЛИЭ, 1986. С. 25–33.
Лексика земледелия в чувашском языке: Автореф. дисс. канд. филол. наук. М., 1987. 18 с.
Чĕлхерен – чĕлхене, чĕререн – чĕрене // Коммунизм ялавĕ. 1987. 9 сент.
Чĕлхе ăсти // Ялав. 1988. /8. С. 10.
Пирĕн ентеш – чĕлхе тĕпчевçи [О языковеде И.П. Павлове] // Ленин çулĕпе. 1988. 18 авг.
Ономасиологическая структура чувашской земледельческой лексики // Вопросы фонетики, грамматики и лексикологии чувашского языка. Чебоксары: НИИ ЯЛИЭ. 1988. С. 33–54.
Ял уявĕ [О новых обрядах в чувашской деревне] // Коммунизм ялавĕ. 1988. 1 нояб.
Чĕлхемĕр тĕпчевçи [О языковеде Н. П. Петрове] // Ялав. 1989. /2.
Ӗçчен профессор [О языковеде Л. П. Сергееве] // Тăван Атăл. 1989. 6 /. С. 67–68. (В соавт. с А.А. Алексеевым).
Ученăй çул-йĕрĕ [О языковеде Л. П. Сергееве] // Çĕнтерӳ ялавĕ. 1989. 5 июнь.
Рец.: Турецкий язык. Программа курса. ӲСост. М.И. Скворцов. Чебоксары: Изд-во ЧГУ. 1987) // Коммунизм ялавĕ. 1989. 6 сент.
Аслă шкул тата наци культури [О проблемах национальной культуры] // Тăван Атăл. 1989. /9. С. 57–58. (В соавт. с В. Андреевым).
Вĕрентӳ ăслайне вĕрентекен [О кандидате пед. наук Р.Н. Петровой] // Коммунизм ялавĕ. 1989. 12 сент.
Чĕлхе тĕпчевçи // Ялав. 1990. /5. С.27.
Кам ятне йышăнатăн, отряд. [Из серии «Язык и идеология»] // Тантăш. 1990. 19 сент.
Каçар пире, чĕлхемĕр [О проблемах сохранения национального языка и культуры] // Коммунизм ялавĕ. 1990. 10 окт.
«Нарспин» пĕрремĕш куçаруçи // Коммунизм ялавĕ. 1990. 12 нояб.
Названия дикорастущих растений в низовом диалекте чувашского языка // Чувашский язык: история, этимология, фонетика. Чебоксары: ЧНИИ ЯЛИЭ. 1991. С. 66–90.
Чăваш хаçачĕн чĕлхи [О языке чувашских газет] // Тăван чĕлхе икчĕлхелĕх тапхăрĕнче. Шупашкар: Наука тĕпчев институчĕ. 1991. С. 57–82.
«Пĕр вырăнта тăнă тапхăр» тата «ударлă фронт» [Из серии «Язык и идеология»] // Вучах. 1991. 8 июль.
. Мĕнле пурăнатăн, чĕлхемĕр. [О новых исследования по чувашскому языку] // Коммунизм ялавĕ. 1991. 23 авг.
Чувашский язык для начинающих. Чебоксары: НИИ ЯЛИЭ, 1991. – 78 с.
Çĕпĕрти чăваш сăвăçи [О творчестве поэта М. Ахманэ] // Хыпар. 1992. 10 апр.
Тĕрĕк чĕлхин элчи [О профессоре тюркологии С.Н. Иванове] // Хыпар. 1992. 11 апр. (В соавт. В.А. Андреевым).
В сердцах земляков [О поэте А. Петтоки] // Советская Чувашия. 1992. 24 апр. (В соавт. с А.В. Изоркиным).
Муркаш енне кам уçнă, е вăл мĕн истори. [О проблемах изучения истории родного края в школе] // Хыпар. 1992. 18 сент.
Названия полевых культур в системе диалектного языка // Чувашский язык: история и современность. Чебоксары: ЧГИГН. 1994. С. 5–15.
Традиционные названия морфологических частей, этапов роста и процессов онтогенеза сельскохозяйственных культур в чувашских диалектах //Там же. С. 16–26.
Народные названия болезней сельскохозяйственных культур // Там же. С. 27–28.
Заметки о пейоративно-оценочной номинации в чувашском языке // Вестник Чувашской национальной академии. Чебоксары, 1994. /2. С. 68–72.
О метафорической номинации в тюркских языках // Чувашский язык и алтаистика. Чебоксары: ЧГИГН. 1995. С. 97–100.
Чăваш музыка терминологине йĕркелесси [О систематизации чувашской музыкальной терминологии] // Чăваш терминологи аталанăвĕн хальхи ыйтăвĕсем. Шупашкар: ЧПГĂИ. 1995. С. 22–26.
Сост., ред.: Чăваш терминологи аталанăвĕн хальхи ыйтвĕсем. Шупашкар: ЧПГĂИ, 1995. – 54 с. (А.П. Хусанкайпа пĕрле).
Хальхи чăваш чĕлхинчи музыкăпа хореографи терминĕсем [О музыкально-хореографической терминологии в современном чувашском языке] // Халăх эткерĕ: упраса аталантарас ыйтусем. Шупашкар. 1996. С. 142–154.
Чувашско-турецко-русский разговорник. Чебоксары: Чуваш. кн. изд-во, 1996. – 189 с. (В соавт. Э.Е. Лебедевым).
О турецких звуках // Чувашско-турецко-русский разговорник. Чебоксары: Чуваш. кн. изд-во, 1996. С. 6–12.
О буквах и звуках чувашского языка // Там же. С. 13–14.
Названия овощных культур в диалектном языке // Материалы по чувашской диалектологии. Вып. 5. Чебоксары: ЧГИГН, 1997. С, 9–30.
Названия садовых культур в чувашских говорах // Там же. С. 31–35.
Чăваш чĕлхине тĕпченĕ нимĕçĕн шăпи // Хыпар. 1997. 9 сент.
Ăсчахăн кун-çулĕ, ĕçĕ-хĕлĕ // Чĕлхе тĕпчевçи Иван Павлов. Шупашкар: ЧПГĂИ, 1998. С. 10–18.
Ред.: Чĕлхе тĕпчевçи Иван Павлов. Шупашкар: ЧПГĂИ, 1998. – 40 с. (А.П. Хусанкайпа пĕрле).
Чувашский язык в постсоветское время: аспекты эволюции в новых условиях // Образование, язык, культура на рубеже XX XXI веков: Материалы международной научной конференции. Часть II. Уфа. 1998. С. 113–115.
М.Р. Федотов – тăван пуплев сипетне упракан // Историко-этимологическое изучение чувашского и алтайских языков: Материалы научной конференции, посвященной 80-летию академика М.Р. Федотова. Чебоксары. 1999. С. 100–102.
Ум сăмах [Предисловие к лингвистическому сборнику] // Чăваш чĕлхе пĕлĕвĕ. Шупашкар: ЧГПĂИ, 1999. С. 3–5.
Сăмахсен шăпи: çĕнетӳ, хăвăртлату, уççăнлăх... («Чĕлхе тата идеологи» ярăмран [Из серии «Язык и идеология»] // Çавăнтах. С. 165–171.
Н.Н. Поппе – N. Poppe // Çавăнтах. С. 165–171.
Иван Павлович Павлов // Çавăнтах. С. 181–185.
Сост.: Чăваш чĕлхе пĕлĕвĕ. Шупашкар: ЧПГĂИ, 1999. – 196 с.
Яппунсене те чăваш чĕлхи вĕрентнĕ [О языковеде Н.П. Петрове] //Хыпар. 1999. 19 янв.
Ученăй çул-йĕрĕ // Чĕлхе тĕпчевçи Леонид Сергеев. Шупашкар. 1999. С. 39–42.
Ӗçчен профессор [О языковеде Л.П. Сергееве] // Çавăнтах. С. 44–46. (В соавт. А.А. Алексеевым).
Чĕлхепе çураçуллă шăпа [О языковеде Л.П. Сергееве] // Чăваш чĕлхипе литератури: теори тата методика. Шупашкар: ЧПГĂИ, 1999. С. 4–12.
Хальхи чăваш чĕлхин уйрăмлăхĕсем пирки // Çавăнтах. С. 111–113. (рекдактор)
Сост.: Чăваш чĕлхипе литератури: теори тата методика. Шупашкар: ЧПГĂИ, 1999. – 132 с.
«Новый» язык чувашской публицистики //Средства массовой информации: История и современность. Чебоксары: ЧГУ, 1999. С. 258–268.
Язык современного чувашского социума: Основные тенденции развития // Проблемы национального в развитии чувашского народа. Чебоксары: ЧГИГН, 1999. С. 107–126.
Н.П. Петровăн терминологири ĕçĕ-хĕлĕ [О вкладе Н.П. Петрова в изучение чувашской терминологии] // Вопросы истории чувашского литературного языка и его стилей. Чебоксары: ЧГУ, 1999. С. 22–24.
Чĕлхемĕр тĕпчевçи // Профессор, академик Николай Петрович Петров: К 70-летию со дня рождения. Чебоксары: ЧГУ, 1999. С. 3–4.
Голенков А.В., Долгова А.П. Краткий русско-чувашский психиатрический словарь. Чебоксары: ЧГИГН, 2000. (редактор)
Чĕлхе тĕпчевçи // Профессор, академик Мефодий Федорович Чернов: К 70-летию со дня рождения. Чебоксары: ЧГУ, 2000.
Çухалнă сăмахсен йĕрĕпе (В.Г. Егоровйн «Чăвашла-вырăсла словарĕн» кăларăмĕсене тишкерни // Чăваш чĕлхи: аваллăхран малашлăха. Шупашкар: ЧПГĂИ, 2000.

Вуламалли

Сергеев В.И. Развитие лексической семантики чувашского языка. Ч., 1991.;
Чиндыков Б. Чувашский — для начинающих и продолжающих // Лик Чувашии. 1996. № 1—2;
Васильева Е.Ф., Сосаева А.А. Пĕр чĕлхе — пĕр ăс, ик чĕлхе — ик ăс // Ялав. 1997. 7 №;
Ученые — уроженцы Моргаушского района. Ч., 2001.

Асăрхавсем

^ Чăваш энциклопедийĕ

Каçăсем

[1] Чăваш энциклопедийĕ

[1]