Гаусс, Карл Фридрих
Ку терминăн урăх пĕлтерĕшсем пур, Гаусс пăхăр.Иога́нн Карл Фри́дрих Га́усс (ним. Johann Carl Friedrich Gauß; 30.4.1777, Брауншвейг — 23.2.1855, Гёттинген) — XIX ĕмĕрти хисепсен теоринче ĕçленĕ нимĕç математикĕ, механикĕ, физикĕ, астрономĕ тата геодезисчĕ[1]. Мĕнпур вăхăтсен мăн математикĕсенчен пĕри, «математиксен королĕ»[2]. Копли медалĕн лауреачĕ (1838), Швед (1821) тата Петербург (1824) ăслăхĕсен академисен, акăлчан Королĕн пĕрлĕхĕн ютçĕр пайташĕ.
| Карл Фридрих Гаусс | |
| Carl Friedrich Gauß | |
 Carl Friedrich Gauß, Namenszug von 1794.jpg | |
| Çуралнă вăхăт: | 1777, ака, 30 |
|---|---|
| Çуралнă вырăн: | Брауншвейг |
| Вилнĕ вăхăт: | 1855, нарăс, 23 |
| Вилнĕ вырăн: | Гёттинген |
| Ăслăх сфери: | математика, механика, физика, астрономи, геодези |
| Ĕç вырăнĕ: | Гёттинген университечĕ |
| Альма-матер: | Гёттинген университечĕ |
| Ăслăх ертӳçи: | Пфафф Иоганн Фридрих |
| Паллă вĕренекенсем: | Бойяи Фаркаш, Август Фердинанд Мёбиус, Петер Густав Лежён Дирихле тата Густав Роберт Кирхгоф |
| Чыславсемпе парнесем |
Копли медалĕ (1838) |
Биографи
тӳрлет.jpg)
Брауншвейг нимĕç херцăклăхĕнче çуралнă. Маçаккăшĕ чухăн çын пулнă çĕр ĕçĕпе хăтланнă; ашшĕ, Гебхард Дитрих Гаусс, — пахчаçă, каменщик, канал пăхаканĕ; амăшĕ, Доротея Бенц, — каменщик хĕрĕ пулнă. Хут çырма пĕлменскер, амăшĕ ывăлĕн çуралнă кунне çырса хăварман, астуса юлнипе, ача юнкун çуралнă, Турă Чĕрĕлни уявĕччен сакăр кун маларах, ăна Мăнкун иртсен 40-мĕш кунне асăнаççĕ. 1799 çулта Гаусс хăй çуралнă кунне формулăпа тĕп-тĕрĕс шутласа кăларнă[3].
Вырăсла куçарнă ĕçĕсем
тӳрлет- Гаусс К. Ф. Избранные геодезические сочинения. Т. 1. — М.: Геодезиздат, 1957.
- Гаусс К. Ф. Исследования по оптике. — НИЦ «Регулярная и хаотическая динамика», 2011. — ISBN 978-5-93972-871-3.
- Гаусс К. Ф. Общие исследования о кривых поверхностях // Основания геометрии (сб.). — М.: ГИТТЛ, 1956.
- Гаусс К. Ф. Отрывки из писем и черновиков, относящиеся к неевклидовой геометрии. // Основания геометрии (сб.). — М.: ГИТТЛ, 1956.
- Гаусс К. Ф. Пояснение возможности построения семнадцатиугольника // Историко-математические исследования. — М.: Наука, 1976. — № 21.
- Гаусс К. Ф. Труды по теории чисел. Перевод Б. Б. Демьянова, общая редакция И. М. Виноградова, комментарии Б. Н. Делоне. — М.: Изд-во АН СССР, 1959.
Асăрхавсем
тӳрлет- ^ Боголюбов, 1983, с. 121—123
- ^ Гиндикин С. Г. Рассказы о физиках и математиках. — М.: МЦНМО, 2001. Глава «Король математиков».
- ^ [1]
Литература
тӳрлет- Белл Э. Т. Творцы математики. — М.: Просвещение, 1979.
- Боголюбов А. Н. Математики. Механики. Биографический справочник. — Киев: Наукова думкаçул=1983.
- Бюлер В. Гаусс. Биографическое исследование. — М.: Наука, 1989. — ISBN 5-02-013919-X
- Гаусс К. Ф.: Сб. статей под ред. И. М. Виноградова (к 100-летию со дня смерти). — М.: АН СССР, 1956.
- Гиндикин С. Г. Рассказы о физиках и математиках. 3-е изд. — М.: МЦНМО, 2001. — ISBN 5-900916-83-9
- Голубев Ю. Ф. Основы теоретической механики. — М.: Изд-во Моск. ун-та, 2000. — ISBN 5-211-04244-1
- Колмогоров А. Н., Юшкевич А. П. (ред.) Математика XIX века. Т. 1. Математическая логика. Алгебра. Теория чисел. Теория вероятностей. — М.: Наука, 1978.
- Колмогоров А. Н., Юшкевич А. П. (ред.) Математика XIX века. Т. 2. Геометрия. Теория аналитических функций. — М.: Наука, 1981.
- Колчинский И. Г., Корсунь А. А., Родригес М. Г. Астрономы: Биографический справочник. — 2-е изд., перераб. и доп. — Киев: Наукова думка, 1986.
- Маркеев А. П. Теоретическая механика. — М.: Наука, 1990. — ISBN 5-02-014016-3
- Моисеев Н. Д. Очерки истории развития механики. — М.: Изд-во Моск. ун-та, 1961.
- Тюлина И. А. История и методология механики. — М.: Изд-во Моск. ун-та, 1979.
- Храмов Ю. А. Гаусс, Карл Фридрих // Физики: Биографический справочник / А. И. Ахиезер ред.. — 2-мĕ, тӳрл. тата хуш.. — {{{1}}} м: Наука, 1983. — 200 000 экз. (куçар.)