Сергеев Леонид Павлович

Сергеев хушаматлă урăх çынсем çинчен Википедире статьясем пур.

Сергеев Леонид Павлович (1929, çĕртме, 3, Çурлатăри ялĕ, Муркаш районĕ, Чăваш АССР çур.) — чăваш чĕлхеçи, филологи ăслăхĕсен тухтăрĕ, чӑваш диалектологине тӗпчес ӗҫӗн пысӑк ӑсти.

Сергеев Леонид Павлович
Çуралнă вăхăт:	1929, çĕртме, 3
Çуралнă вырăн:	Çурлатăри ялĕ, Муркаш районĕ, Чăваш АССР, РСФСР, ССРП
Вилнĕ вăхăт:	2021, кăрлач, 21
Вилнĕ вырăн:	Шупашкар, Чăваш Республики
Патшалăх:	Раççей Федерацийĕ
Ăслăх сфери:	Филологи, диалектологи
Ăсчах степенĕ:	филологи ăслăхĕсен тухтăрĕ
Альма-матер:	Чăваш патшалăх педагогика университечĕ

Раççей Федерацийĕн тава тивĕçлĕ ăслăх ĕçченĕ (2002), Чăваш Республикин (1990) тава тивĕçлĕ ăслăх ĕçченĕ. Чăваш Енĕн Патшалăх премин лауреачĕ (1992), Чăваш Енĕн Ăслăхпа ӳнер наци академийĕн Н. И. Ашмарин ячĕллĕ премин лауреачĕ (2002). 2000 çулта Раççей Федерацийĕн профессиллĕ аслă пĕлĕвĕн хисеплĕ ĕçченĕ ятне панă

Пурнăçĕ

1929 çулхи çĕртме уйăхĕн 3 Муркаш районĕнчи Çурлатăри ялĕнче çуралнă.

1950 çулта Чăваш патшалăх пединститучĕн филологи факультетĕнче, 1964 çулта чăваш чăлхипе литература кафедрин аспирантуринче пĕлӳ илнĕ. Диплома алла илсен шулта ачасене вĕрентнĕ, шкул директорĕ, районти çутĕç пайĕн пуçлăхĕ пулса тăрăшнă.

Тепĕртакран ăслăх ĕçне кĕрсе кайнă. Пĕр вăхăт Ăслăх тĕпчевĕсен институчĕн (халĕ ЧПГĂИ) чĕлхе пайне, вун икĕ çул (1972-1984) РСФСР Çутĕç министерствин Наци шкулĕсен ăслăх тĕпчев институчĕн Шупашкарти лабораторине ертсе пынă.

1984—1991 çулсенче педагогика институчĕн пуçламăш вĕрентӳ кафедрин тата чăвашпа вырăс чĕлхисен кафедрин пуçлăхĕ пулнă. Халĕ — педуниверситетăн чăваш чĕлхи кафедрин профессорĕ.

«Чăваш чĕлхин Вăрмар калаçăвĕ» темăпа кандидат диссертацине (1965), «Чăваш чĕлхин диалект системи (Диалектологи атласĕ)» темăпа тухтăр диссертацине (1973) хӳтĕленĕ. 300 ытла ăслăх, вĕренӳ, вĕрентӳпе меслетлĕх ĕçĕсен авторĕ. Ăслăх шыравĕсен тĕп теми — тĕрлĕ вырăнти чăвашсен калаçу уйрăмлăхĕсене тĕпчесси. Унăн ĕçĕсене В.М. Жирмунский, М.Ш. Ширалиев (Баку) академиксем, Ш.Ш. Сарыбаев профессор (Алма-Ата) тата диалектологипе паллă ытти ăсчахсем питĕ çӳллĕ хакланă.

Леонид Павлович чăваш лексикографине те чылай пуянлатнă: «Чăваш чĕлхин тӳнтер словарьне», «Чĕлхе терминĕсен ăнлантаруллă словарьне», тĕрлĕ йышши фразеологи, синонимсемпе антонимсен тата орфографи словарĕсене пичетлесе кăларнă.

Ача пахчинчен пуçласа аслă шкул таранах Леонид Сергеев пухса хатĕрленĕ вĕренӳ кĕнекисемпе усă кураççĕ. Аслă шкулсем валли кăна 9 вĕренӳ кĕнеки пичетлесе кăларнă, вĕсенчен пĕри — «Чăваш чĕлхи» (ăна çырма В.И.Котлеев хутшăннă) Чăваш Республикин Патшалăх премине илме тивĕç пулнă.

Леонид Сергеев гуманитари ăслăхĕсен институчĕн ăслăх канашĕн пайташĕ. Аспирантсене ăслăх ĕçĕ-хĕлне кĕртес енĕпе чылайвăй хунă.

2021 çулхи кăрлачăн 29-мĕшĕнче Сергей Павлович Шупашкар хулара вилсе кайнă.

Ăслăх ĕçĕсем

• Чăваш чĕлхин диалектологи словарĕ. Ш., 1968;
• Чăваш диалектологийĕ. Аслă шкулсен вĕренӳ кĕнеки. Ш., 1992;
• Чăваш чĕлхи. Аслă шкулсен чăваш филологи факультечĕссм валли. Ш., 1993;
• Кивĕ чăваш çырулăхĕ. Вĕренӳ кĕнеки. Ш., 1988;
• Чăваш чĕлхи методики. Пуçламăш шкул учителĕсемпе вĕсене хатĕрлекен факультет студенчĕсем валли. Ш., 2002 (ытти авторсемпе пĕрле);
• Моргаушский район. Краткая энциклопедия. Ч., 2002.

Чыслани

• Муркаш районĕн хисеплĕ гражданинĕ (2002).

Вуламалли

• Тепляшина Т.И. Л.П. Сергеев. Диалектологический словарь чувашского языка. Ч., 1968. // Советское финноугроведение. Уфа, 1969;
• Чернов М.Ф. Чăвашсен паллă диалектологĕ // Ялав. 1979. 6 №;
• Павлов И.П. Чăваш чĕлхин паллă тĕпчевçи // Тăван Атăл. 1979. 6 №;
• Петров Н.П. Первое вузовское//Сов. Чувашия. 18.1.1989;
• Горшков А.Е. Паллă профессорăн çĕнĕ кĕнекисем // Хыпар. 27.1.1996;
• Федотов М.Р. Пурсăмăра та кирлĕ грамматика // Ком. ялавĕ. 14.1.1989.

Каçăсем

• Чувашская энциклопедия
• Сергеев Л.П. Чăваш чĕлхи 5. 5-мĕш класри чăваш чĕлхи урокĕсем 2018 ҫулхи Юпа уйӑхӗн 24-мӗшӗнче архивланӑ.