Радиохастар кил-йыш
Радиохастар кил-йыш (рет) - пĕр-пĕри хыççăн иртекен радиохастар улшăнусен сăнчăрĕ.
3 çутçанталăкри тата 1 искуствăлла радиохастар кил-йыш уйăраççĕ. Çутçанталăк кил-йышĕсем:
Искуствăлла кил-йыш:
- нептуни кил-йышĕ. (4n + 1 Np-237)
Пĕр-пĕрин хыççăн иртекен альфа- тата бета-арканусем хыççăн кил-йышсем хура тăхланăн тĕрлĕ изотопĕсемпе вĕçленеççĕ.
Тори кил-йышĕ
тӳрлет.PNG)
Th-232 кĕрекен 4n рете Тори кил-йышĕ" теççĕ. Ку рет çак элементсенчен тăрать: Актини, Висмут, Хура тăхлан, Полони, Ради тата радон. Çак элементсем питĕ сахал виçĕпе торилĕ пĕтĕм япалара тĕл пулаççĕ: металл, руда, сплав.
| Нуклид | Кĕске истори ячĕ | Вăрăм истори ячĕ | Аркану майĕ | Т1/2 | Хăват, МэВ | Аркану продукчĕ |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 252Cf | α | 2.645 çул | 6.1181 | 248Cm | ||
| 248Cm | α | 3.4·105 çул | 6.260 | 244Pu | ||
| 244Pu | α | 8·107 çул | 4.589 | 240U | ||
| 240U | β- | 14.1 сехет | .39 | 240Np | ||
| 240Np | β- | 1.032 сехет | 2.2 | 240Pu | ||
| 240Pu | α | 6561 çул | 5.1683 | 236U | ||
| 236U | α | 2.3·107 çул | 4.494 | 232Th | ||
| 232Th | Th | Тори | α | 1.405·1010 çул | 4.081 | 228Ra |
| 228Ra | MsTh1 | МезоТори 1 | β- | 5.75 a | 0.046 | 228Ac |
| 228Ac | MsTh2 | МезоТори 2 | β- | 6.25 сехет | 2.124 | 228Th |
| 228Th | RdTh | RadioТори | α | 1.9116 çул | 5.520 | 224Ra |
| 224Ra | ThX | Тори X | α | 3.6319 кун | 5.789 | 220Rn |
| 220Rn | Tn | Thoron | α | 55.6 çеккунт | 6.404 | 216Po |
| 216Po | ThA | Тори A | α | 0.145 çеккунт | 6.906 | 212Pb |
| 212Pb | ThB | Тори B | β- | 10.64 сехет | 0.570 | 212Bi |
| 212Bi | ThC | Тори C | β- 64.06% α 35.94% |
60.55 минут | 2.252 6.208 |
212Po 208Tl |
| 212Po | ThC' | Тори C' | α | 299 наноçеккунт | 8.955 | 208Pb |
| 208Tl | ThC" | Тори C" | β- | 3.053 минут | 4.999 | 208Pb |
| 208Pb | . | арканмасть | . | . |
Нептуни кил-йышĕ
тӳрлет.PNG)
Np-237 кĕрекен 4n + 1 рете "Нептуни кил-йышĕ" теççĕ. Ку кил-йышра висмутпа Талли çутçанталăкра тĕл пулаççĕ. Америци-241-ллĕ тĕтĕм детекторĕн ионизаци камери ăшĕнче виçме çителĕклĕ шайра Нептуни-237 пухăнать (америци-241 арканнă май пухăнса пырать); Нептуни арканнă май питĕ сахал çак элементсем пухăнаççĕ: Актини, Астат, висмут, Франци (элемент), Хура тăхлан, Протактини, Ради, Талли, Тори тата Уран (элемент). Çутçанталăкра пулманнипе ку ретри изотопсен историллĕ ячĕсем çук.
| Нуклид | Аркану майĕ | Т1/2 | Хăват, МэВ | Аркану продукчĕ |
|---|---|---|---|---|
| 249Cf | α | 351 çул | 5.813+.388 | 245Cm |
| 245Cm | α | 8500 çул | 5.362+.175 | 241Pu |
| 241Pu | β- | 14.4 çул | 0.021 | 241Am |
| 241Am | α | 432.7 çул | 5.638 | 237Np |
| 237Np | α | 2.14·106 çул | 4.959 | 233Pa |
| 233Pa | β- | 27.0 кун | 0.571 | 233U |
| 233U | α | 1.592·105 çул | 4.909 | 229Th |
| 229Th | α | 7.34·104 çул | 5.168 | 225Ra |
| 225Ra | β- | 14.9 кун | 0.36 | 225Ac |
| 225Ac | α | 10.0 кун | 5.935 | 221Fr |
| 221Fr | α | 4.8 минут | 6.3 | 217At |
| 217At | α | 32 миллиçекунт | 7.0 | 213Bi |
| 213Bi | α | 46.5 минут | 5.87 | 209Tl |
| 209Tl | β- | 2.2 минут | 3.99 | 209Pb |
| 209Pb | β- | 3.25 сехет | 0.644 | 209Bi |
| 209Bi | α | 1.9·1019 çул | 3.14 | 205Tl |
| 205Tl | . | арканмасть | . | . |
Уран (е Ради) кил-йышĕ
тӳрлет_cv.svg)
U-238 кĕрекен 4n+2 кил-йыша "Уран (е Ради) кил-йышĕ" теççĕ. Çутçанталăкри Уран-238-тан пуçласа çак рет çакăн пек элементсем кĕреççĕ: Астат, Висмут, Хура тăхлан, Полони, Протактини, Ради, Радон, Талли тата Тори. Çак элементсем питĕ сахал виçĕпе уранлă пĕтĕм япалара тĕл пулаççĕ: металл, руда, сплав.
| Нуклид | Кĕске истори ячĕ | Вăрăм истори ячĕ | Аркану майĕ | Т1/2 | Хăват, МэВ | Аркану продукчĕ |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 238U | U | Уран | α | 4.468·109 çул | 4.270 | 234Th |
| 234Th | UX1 | Уран X1 | β- | 24.10 кун | 0.273 | 234Pa |
| 234Pa | UZ | Уран Z | β- | 6.70 сехет | 2.197 | 234U |
| 234U | UII | Уран II | α | 245500 çул | 4.859 | 230Th |
| 230Th | Io | Иони | α | 75380 çул | 4.770 | 226Ra |
| 226Ra | Ra | ради | α | 1602 çул | 4.871 | 222Rn |
| 222Rn | Rn | радон | α | 3.8235 кун | 5.590 | 218Po |
| 218Po | RaA | ради A | α 99.98 % β- 0.02 % |
3.10 минут | 6.115 0.265 |
214Pb 218At |
| 218At | α 99.90 % β- 0.10 % |
1.5 çеккунт | 6.874 2.883 |
214Bi 218Rn | ||
| 218Rn | α | 35 миллиçеккунт | 7.263 | 214Po | ||
| 214Pb | RaB | ради B | β- | 26.8 минут | 1.024 | 214Bi |
| 214Bi | RaC | ради C | β- 99.98 % α 0.02 % |
19.9 минут | 3.272 5.617 |
214Po 210Tl |
| 214Po | RaC' | ради C' | α | 0.1643 миллиçеккунт | 7.883 | 210Pb |
| 210Tl | RaC" | ради C" | β- | 1.30 минут | 5.484 | 210Pb |
| 210Pb | RaD | ради D | β- | 22.3 çул | 0.064 | 210Bi |
| 210Bi | RaE | ради E | β- 99.99987% α 0.00013% |
5.013 кун | 1.426 5.982 |
210Po 206Tl |
| 210Po | RaF | ради F | α | 138.376 кун | 5.407 | 206Pb |
| 206Tl | β- | 4.199 минут | 1.533 | 206Pb | ||
| 206Pb | - | арканмасть | - | - |
Актини кил-йышĕ
тӳрлет
U-235 кĕрекен 4n+3 рете "актини кил-йышĕ" теççĕ. Ку рете çак элементсем кĕреççĕ: Актини, Астат, Висмут, Франци, Хура тăхлан, Полони, Протоактини, Ради, Радон, Талли тата тори. Çак элементсем питĕ сахал виçĕпе уранлă пĕтĕм япалара тĕл пулаççĕ: металл, руда, сплав.
| Нуклид | Кĕске истори ячĕ | Вăрăм истори ячĕ | Аркану майĕ | Т1/2 | Хăват, МэВ | Аркану продукчĕ |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 239Pu | α | 2.41·104 çул | 5.244 | 235U | ||
| 235U | AcU | Актини уран | α | 7.04·108 çул | 4.678 | 231Th |
| 231Th | UY | Уран Y | β- | 25.52 сехет | 0.391 | 231Pa |
| 231Pa | α | 32760 çул | 5.150 | 227Ac | ||
| 227Ac | Ac | Актини | β- 98.62% α 1.38% |
21.772 a | 0.045 5.042 |
227Th 223Fr |
| 227Th | RdAc | Радиоактини | α | 18.68 кун | 6.147 | 223Ra |
| 223Fr | AcK | Актини К | β- | 22.00 минут | 1.149 | 223Ra |
| 223Ra | AcX | Актини X | α | 11.43 кун | 5.979 | 219Rn |
| 219Rn | An | Актинон | α | 3.96 s | 6.946 | 215Po |
| 215Po | AcA | Актини A | α 99.99977% β- 0.00023% |
1.781 миллиçекунт | 7.527 0.715 |
211Pb 215At |
| 215At | α | 0.1 миллиçекунт | 8.178 | 211Bi | ||
| 211Pb | AcB | Актини B | β- | 36.1 минут | 1.367 | 211Bi |
| 211Bi | AcC | Актини C | α 99.724% β- 0.276% |
2.14 минут | 6.751 0.575 |
207Tl 211Po |
| 211Po | AcC' | Актини C' | α | 516 миллиçекунт | 7.595 | 207Pb |
| 207Tl | AcC" | Актини C" | β- | 4.77 минут | 1.418 | 207Pb |
| 207Pb | . | арканмасть | . | . |
Уранпа плутони нейтронпа пенĕ хыççăн пайлансан пулнă изотпсем радиохастар кил-йышĕсем йĕркелеççĕ. Актинидсен атом тĕшĕнче нейтронсен пайĕ пысăкрах, арканман изотоп пуличчен чарăниччен темиçĕ хут бета-аркану пулать. Малтанхи аркану вăхăтĕнче хăвачĕ пысăкрах, çурма аркану тапхăрĕ пĕчĕкрех. Юлашки арканусенче хăвачĕ пĕчĕкрех, çурма аркану тапхăрĕ пысăкрах пулать. Семахран, уран-235 изотопăн 92 протонпа 143 нейтрон. Атома пайлама пĕр нейтрон кирлĕ, ун хыççăн 2-36 ирĕклĕ нейтрон пулса юлать. Çак 92 протонпа 142 нейтронран икĕ атом пулать. Пĕр атом 99 массăлă пулать тесен (39 протонпа 60 нейтрон) - (иттри-99), тепри 135 массăлă, 53 протонпа 82 нейтрон - йод-135. Вара çакăн пек бета радиохастар кил-йышсем пулаçççĕ:
| Нуклид | Т<sub)1/2 |
|---|---|
| 99Y | 1.470(7) çеккунт |
| 99Zr | 2.1(1) çеккунт |
| 99Nb | 15.0(2) çеккунт |
| 99Mo | 2.7489(6) кун |
| 99Tc | 2.111(12)E+5 çул |
| 99Ru | арканмасть |
| Нуклид | Т<sub)1/2 |
|---|---|
| 135I | 6.57(2) сехет |
| 135Xe | 9.14(2) сехет |
| 135Cs | 2.3(3)E+6 çул |
| 135Ba | арканмасть |
Вуламалли
тӳрлет- Гусев Н.Г., Дмитриев П.П. Радиоактивные цепочки: Справочник. М.:Энергоатомиздат, 1988, 111 с. (вырăсла)
- C.M. Lederer, J.M. Hollander, I. Perlman, Table of Isotopes, 6th ed., Wiley & Sons, New York 1968 (акăлчанла)
Каçăсем
тӳрлет- Радиохастар кил-йышсем (акăлчанла) 2015 ҫулхи Утӑ уйӑхӗн 9-мӗшӗнче архивланӑ.
- Уран-238 кил-йышĕ (акăлчанла) 2008 ҫулхи Авӑн уйӑхӗн 20-мӗшӗнче архивланӑ.
- Government website listing isotopes and decay energies 2006 ҫулхи Раштав уйӑхӗн 5-мӗшӗнче архивланӑ.