Çăрттанлă районĕ

Çăрттанлă Ен — Пенза облаçĕн кăнтăр-тухăçĕнче вырнаçнă муниципаллă пайĕ. Администраци центрĕ — Çăрттанлă чиркӳ ялĕ.

Çăрттанлă районĕ Неверкинский район
Герб Ялав
Патшалăх	РФ
Статус	муниципаллă район
Кĕрет	Пенза облаçĕ
Администраци центрĕ	Çăрттанлă ял
Йĕркеленĕ вăхăт	1928, утă, 16
Район администрацин пуçлăхĕ	Моисеев Ю.В.
Официаллă чĕлхе	вырăс
Пурăнан халăх (2016)	14 513 (1,08 % %, 19-мĕш вырăн)
Наци йышĕ	тутарсем — 50%, чăвашсем — 24,9%, вырăссем — 20,1%
Конфесси йышĕ	мăсăльмансем, христиансем
Лаптăк	984,50 çм² (24 %)
Вăхăт тăрăхĕ	MSK+3 (UTC+6)
Сайчĕ

Район администрацин пуçлăхĕ — Моисеев Юрий Владимирович.

Тавралăхĕ

Çĕр лаптăкĕ 0,99 пин çм².

Çурçĕрте Кузнецки районĕпе, тухăçра Чĕмпĕр облаçĕпе, кăнтăрта Сарăту облаçĕпе, анăç енче — Камешкирски районĕпе чикĕ тытать.

Кун-çулĕ

1928 çулта Вăтам Атăл Енĕн Кузнецки таврашĕ шутĕнче йĕркеленĕ. 1932 çулта района салатнă, çĕрĕсене Камешкирски, Павловски, çаплах Барановски районĕсене кĕртнĕ. 1935 çулта каллех пуçтарса йĕркеленĕ. 1939 ç. Куйбышев облаçĕнчен Пенза облаçне куçарнă. 1963 çулта салатнă, территорине Кузнецки районĕ шутне кĕртнĕ. 1965 кăрлачăн 12-мĕшĕнче каллех йĕркеленĕ.

Халăх йышĕ, район тытăмĕ

Районта 15 муниципаллă тăрăха кĕрекен 29 пурăнан вырăнта 17,6 пин çын (01.01.2007) пурăнать.

1. тутарсем — 51 %,
2. чăвашсем − 24 %,
3. вырăссем — 23,6 %,
4. мордвасем — 0,4 %.

Тутарсем Çăрттанлăра (районти тутарсен 50 % пайĕ), çаплах тутар ялĕсенче — Алеево, Бигеево, Бик-Моисеевка, Дёмино, Джалилово, Залапино, Карновар, Мансуровка, Масарлă, Сарпай — çаплах хутăш чăваш-тутар ялĕсенче — Исикеево тата Чул Çырми — пурăнаççĕ.

Халăх йышĕн улшăнăвĕ:

• 1939 ç. — 28 271,
• 1946 — 22 423,
• 1959 — 25 449,
• 1970 — 25 443,
• 1979 — 22 234,
• 1989 — 19 117,
• 1996 — 19 649,
• 2004 — 18 350 çын.

Чăваш ялĕсем

Илем шывĕ хĕрринчи çак чăваш ялĕсем вырнаçнă:

• Исакай
• Çăрттанлă
• Çĕн Çăрттанлă
• Пикмăрсаль
• Çĕньял
• Итĕм-Кура
• Иллюхаль
• Элешкел
• Куккăр Энтрель
• Чĕрчул

Çутĕç

Районта 18 ача-пăча сачĕ, 30 пĕтĕмĕшле пĕлӳ паракан шкул, 2 аслă шкул филиалĕ, СПТУ-20, 3 вăтам специальность паракан вĕренӳ заведенийĕ пур. Спортпа ачасем 16 спорт залĕнче, 8 спорт площадкисенче туслашаççĕ.

Культура

Районта виçĕ наци культури центрĕ ĕçлет. Итем-Кура ЯКК — чăваш культурин центрĕ, Октябрьски ЯКК — тутар культурин центрĕ, Березовски ЯКК — мордва культурин центрĕ. Культура керменĕнче тăван ен тĕпчев музейĕ ĕçлет, унта тăватă халăхăн уйрăмĕ пур.

20 ял культура çурчĕ, район культура керменĕ, 3 ял клубĕ, 23 ял вулавăш, ачасен тата çамрăксен пултарулăх çурчĕ, ӳнер шкулĕ, тăван ен тĕпчев музейĕ.

Паллă вырăнсем

Район территоринче «Кунчер çеçенхирĕ» çутçанталăк усравĕ туса хунă. Архитектура палăкĕсем шутĕнче Неверкино çĕрĕн пульници, Дёмино ялĕнчи банк çурчĕ, 2 мечет (Бигеево), 12 археологи палăкĕ (бронза тапхăрĕнчи пура культурин курганĕсемпе курган вилтăприсем, çав вăхăтри пурăнан вырăнсем.

Каçăсем

• Çăрттанлă районĕн администрацийĕ 2010 ҫулхи Ҫу уйӑхӗн 31-мӗшӗнче архивланӑ.
• Çăрттанлă районĕ 2009 ҫулхи Ҫу уйӑхӗн 5-мӗшӗнче архивланӑ.
• Çăрттанлă районĕ // Пенза ен / М. С. Полубояров 2010 ҫулхи Ҫу уйӑхӗн 31-мӗшӗнче архивланӑ.
• ГТРК Пенза 2016 ҫулхи Пуш уйӑхӗн 6-мӗшӗнче архивланӑ.
• Пенза облаç тăрăмĕн официаллă порталĕ 2011 ҫулхи Кӑрлач уйӑхӗн 6-мӗшӗнче архивланӑ.
• Çăрттанлă(ĕçлемен каçă)
• Шувалов И. Ф. РУССКИЕ ПОСЕЛЕНИЯ НЕВЕРКИНСКОГО РАЙОНА ПЕНЗЕНСКОЙ ОБЛАСТИ В XVIII – НАЧАЛЕ XXI ВВ. (ДЕМОГРАФИЧЕСКИЙ АСПЕКТ). — Сайт: Научно-издательский центр "Социосфера".