Юрилле чĕлхе

Шутласа кăларнă (ӳнерленĕ) чĕлхе — ятарлă чĕлхе, ăна уйрăмлă тĕллевпе конструкциленĕ. Çакăн пек чĕлхесен шучĕ пинтен ытла, татах ӳссе пырать .

Çавăн пекех конланг теесси те сарăлнă (акăлчанла conlang, ăна constructed language тенине кĕскетсе тунă).

Классификацисем

• Шутласа кăларнă чĕлхесем:
  • Программăламалли чĕлхе тата компьютер чĕлхисем — информацие ЭШМ-а автоматикăлла шутласа ĕçлеттерекенсем.
  • Информациллĕ чĕлхесем.
  • Çĕр çинчи пурăнман халăхсен чĕлхисем: вĕсене илемлĕ литература валли е выляса канмалли тĕллевпе шутласа кăларнă. Чи паллисем: Дж. Толкин шутласа тунă эльф чĕлхи; «Star Trek» фантастикăллă сериалри клингон чĕлхи

Тĕнчери халăхсен пĕрлĕх чĕлхине шутласа кăларас ĕмĕт XVII—XVIII ĕмĕрсенче латынь чĕлхин сĕмĕ сӳнсе пынă çемĕн çуралнă.

• бейсик инглиш, волапюк, идо, интерлингва, латино-сине-флексионе, логлан, ложбан, новиаль, окциденталь, словио, эсперанто.

Çавăн пекех Çĕр чăмăрĕн тулашĕнчи цивилизаципе çыхăнмалли чĕлхесем те пур. Тĕслĕхрен, линкос чĕлхи.

Чĕлхесен тĕллевĕпе вĕсене çапла уйрăлаççĕ:

• Философи тата логика чĕлхисем — тĕплĕ-танлă сăмах тăвакан логика структуриллĕ, синтаксислă чĕлхесем: ложбан, токипона.
• Пулăшăвлă чĕлхесем — пурнăçри калаçу-çырусенче усă курмашкăн: эсперанто, интерлингва, словио.
• Артистика е эстетика чĕлхисем — пултарулăхпа эстетика енлĕ канма: квенья.
• Пропаганда чĕлхисем — пропаганда тата пиар валли юри пĕр уйрăм ушкăн çын хăйсен е такамăн тĕнче куравлăхне кăтартма шутласа кăларнă (е палăртнă) чĕлхе. Çывăх тĕслĕх — Çĕпĕр чĕлхи (Вики уйрăмĕ).
• Çаплах чĕлхене эксперимент лартма та йĕркелеççĕ, тĕслĕхрен, Сепир-Уорф гипотезине тĕрĕслеме.

Хăйсен структурипе шутласа кăларнă чĕлхесем пайланаççĕ:

• Априори чĕлхисем — логика е эмпири классификацийĕ понятий: ифкуиль, логлан, ложбан, ро, сольресоль.
• Апосториори чĕлхисем — тĕнчери халăхсен хутшăнăвĕнчи лексика никĕсĕпе: интерлингва, окциденталь