Шанхай

Шанхай (кит. 上海, пиньинь Shànghǎi) — Китайăн тата тĕнчери пысăк хули, Янцзы юханшыв вĕçĕнче вырнаçнă.

Шанхай
хула
Skyline of Шанхай

Географи

Шанхай тухăç енче Тухăç-Китай тинĕсĕн хумĕсемпе çăвăнать. Хуанпу шывпа Шанхай иккĕне пайланать. Пысăкраххи — анăç енĕ (Пусси), тухăç енĕ — Пудун — çĕнĕ ĕçлĕ район. Шанхай Чжэцзян тата Цзянсу провинцисемпе чикĕленет.

Климат

Çанталăк Шанхайра тăватă сезонтан пулса тăрать. Хĕлле температура 0 °C аяла анать, вăтам температура утăра-çурлара 32 °C. Историре температура минимумĕ −10 °C, максимумĕ +41 °C. Çу пуçламăшĕнче юхтарса çумăрсем çăваççĕ. Çуркунне Шанхайра питĕ хӳхĕм. Çулла кунта, шăрăх та пăчă пулсан та, туристсен шучĕ чылайланать. Урама тухсассăн, çумри тумтира тӳрех тар çапать. Кĕркунне Шанхайра хĕвеллĕ типĕ, çулçăсем юпа уйăхĕнче çĕре ӳкеççĕ. Хĕлле вара кунта тĕксĕм те салхуллă, юр ик-виç хутчен çеç çăвать. Çулĕпе хула çине темиçе тайфун килсе çĕмĕрет. Вĕсем хытă аркатман пулин те, аэропортсене вăхăтлăха хупма тивет.

Экономика

Финанс ĕçĕсем енĕпе Лондонпа Нью-Йорк хыççăн тĕнчере виççĕмĕш вырăнта.

Транспорт

Хулара паянкунхи çĕнĕ транспорт системи ĕçлет. Шанхай Китайăн ытти пысăк хулисенчен тирпейлĕ урамĕсемпе, таса сывлăшĕпе уйрăлса тăрать. Анчах та тĕнчери ытти мегаполиссемпе танлаштарсан Шанхайра сывлăш тасах мар.

Хулара 1000 ытлашшипех автобус маршручĕсем, 5 метро çулĕсем, 2010 çулчен тата 8 çулсем уса кĕртесшĕн.

Шанхайăн тахçанхи Китайри ватă троллейбус системи: пĕрремĕш троллейбусĕ 1914 çулхи юпа, 15 чупма пуçланă. Ытти китай хулисенче троллейбуссемпе утмăлмĕш-сакăрвуннăмĕш çулсенче çеç усă курма тытăннă. Шанхай хулинче икĕ аэропорт: Хунцяо аэропорт тата Тĕнчери аэропорт Пудун. Китайра Шанхайăн икĕ аэропорчĕсен пĕтĕм хăватĕнчен ытларах Гонконга аэропорчĕ çеç. 2002 çултанпа Шанхайра коммерциллĕ тĕнчери пĕрремĕш магнит вăйĕпе чупакан чукун çул пур. Ку çула тата пуйăсне Transrapid (Германи) компанин инженерĕсем шутласа туса лартса панă. Кунта хăвăртлăх рекордне палăртнă — 430 çм/сех. Вăл хуларан Пудун аэропортне (30 çм) 7 мин. 21 сек. пассажирсене леçет. 2010 çулчен çак чукун çула Хунцяо аэропорта çитерме шутлаççĕ, ун хыççăне кăнтăр-анăçаалла — Ханчжоу, Чжэцзян провинцин тĕп хули патне тăсмалла, вара пĕтĕм вăрăммăшĕ 175 çухрăма тăсăлать.

Истори

Шанхай малтан пулăçсен пĕчĕк хули пулнă. XX ĕмĕр пуçламăшĕнче хула Китайăн чаплă сумлă хули пулса каять.

• Шанхай
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Китай Халăх Республикин малти хула центрĕсем
Шанхай Гуанчжоу Шэньчжэнь	№	Хула	Администрациллĕ пайланăвĕ	Хулара пурăнан халăх	Хула хутлăхĕнче пурăнан халăх	Регион	Пекин Тяньцзинь Чунцин Нанкин
	1	Шанхай	Шанхай	9 495 701	24 150 000	Тухăç
	2	Пекин	Пекин	7 296 962	21 516 000	Çурçĕр
	3	Чэнду	Сычуань	7 123 000	14 000 000	Кăнтăр-анăç
	4	Ухань	Хубэй	6 660 000	10 220 000	Кăнтăр
	5	Тяньцзинь	Тяньцзинь	5 066 129	14 425 000	Çурçĕр
	6	Шэньян	Ляонин	4 605 000	7 760 000	Çурçĕр-тухăç
	7	Гуанчжоу	Гуандун	4 154 808	14 438 972	Кăнтăр
	8	Чунцин	Чунцин	3 934 239	28 846 170	Кăнтăр-анăç
	9	Ханчжоу	Чжэцзян	3 900 000	8 700 000	Тухăç
	10	Наньчан	Цзянси	3 790 000	5 042 565	Тухăç
	11	Шэньчжэнь	Гуандун	3 538 000	10 357 938	Кăнтăр
	12	Цзинань	Шаньдун	3 250 000	6 810 000	Тухăç
	13	Нанкин	Цзянсу	2 822 117	8 118 000	Тухăç
	14	Циндао	Шаньдун	2 755 500	7 579 900	Тухăç
	15	Харбин	Хэйлунцзян	2 672 069	10 635 971	Çурçĕр-тухăç
	16	Шицзячжуан	Хэбэй	2 604 930	10 002 104	Çурçĕр
	17	Сиань	Шэньси	2 588 987	7 270 000	Çурçĕр-анăç
	18	Тайюань	Шаньси	2 500 000	3 398 000	Çурçĕр
	19	Далянь	Ляонин	2 118 087	6 690 432	Çурçĕр-тухăç
	20	Чанчунь	Цзилинь	2 078 000	6 830 000	Çурçĕр-тухăç
	2008 çулта хакланипе — хулаçумĕнче тата ялсенче пурăнан халăха хулари йышран кăларнă.