Чăвашран тухнă математиксем

Ку статьяра чăвашран тухнă, математика ăславĕн тĕрлĕ енĕсенче çитĕнÿсем тунă çынсем пирки çырма палăртнă. Чи малтанах çак енсене асра тытмалла.

Таса математика.
Маякилтерĕш математика (Математика пĕлĕвĕсемпе тĕрлĕ çĕрте усă курасси).
Математикăна вĕрентес ыйтусем (методика).

Хăшпĕр математиксем çак енсенчен пĕринче кăна палăрма пултарнă, теприсем 2-3 енĕпе те. Чăвашран тухнă чи пĕрмĕш математиксенчен пĕри Максимов Исайя Максимович, паллах, пĕремĕш ушкăна кĕрет. Миронов Павел Миронович методика ыйтăвĕсемпе нумай ĕçленĕ.

Калас пулать, таса математикăпа аппаланакансем ытти математиксенчен чылай сайрарах. Анчах та унашкал пропорци пĕтĕм тĕнчипех çапла.

Ак çакăн пек документ пур. 1904-мĕш çулхи сентябрĕн 23-мĕшĕнче Пăва уесĕн енлĕх пухăвĕ пулса иртнĕ. Çав пухура Епархин вĕрентешсен канашĕн уесри уйрăмĕн пуçлăхĕ Соколов протоиерей акă мĕн тенĕ:

Ҫӑлкуҫри текст(выр.)

НУЖНО сказать, что счисление составляет любимое занятие учеников — чуваш, вследствие природной склонности и к математическому мышлению, математическим наукам. Замечено, что ученик из чуваш сообразительнее в решении запутанных и сложных арифметических задач, чем ученик русский или мордвин»^[1]^[2].

Калас пулать, шутласси чăваш ачисен юратнă ăстăвăмĕ, ку вĕсен çутçанталăкран килекен математикăлла шухăшлавĕн тата математика ăславĕсем патне пырассин туртăмĕ. Асăрханă тăрăх, чăваш ачи кăткăс та пăтрашуллă арифметика тĕллевккисене пурнăçлас енĕпе вырăс е ирçе-мăкшă ачинчен тавçăруллăрах.

Куратпăр ĕнтĕ, кунта нимĕнле расизм палли те çук. "Склонность" тени кунта туртăма пĕлтерет, вăл вара "юнпа" мар, çынсен менталитечĕпе, йăли-йĕркипе çыхăннă пулăм. Протоиерей тутар ачисене асăнманнинчен те тĕлĕнмĕпĕр: вĕсем унăн "епархийĕнчен" мар.

Асăннă цитатăна В.Ф.Макаров таврапĕлÿçĕ хăйĕн тепĕр кĕнекинче те илсе кăтартать^[3].

Вуламалли

Асăрхавсем

^ НАРТ, фонд № 166, on. 1, ед. хр. 146
^ Макаров, Валентин Федорович (1941-). Прошлое нашего края и села Алёшкин-Саплык.<Текст>: краткая история села Алёшкин-Саплык <Дрожжановского района Республики Татарстан> : историко-этнографические очерки : книги первая и вторая / Валентин Макаров. - Ульяновск : Печатный двор, 2012. - 527 с. : ил., портр., табл.; 22 см.; ISBN 978-5-7572-0317-1 (в пер.) — 191 С.
^ Макаров В.Ф. От школы грамоты до передовой средней школы (Краткая история Алешкин-Саплыкской средней общеобразовательной школы). 2021 ҫулхи Юпа уйӑхӗн 26-мӗшӗнче архивланӑ. - Чебоксары: «Новое Время», 2013. - 216 е., вкл. (47-мĕш страницăна пăхăр)

Каçăсем

[1] НАРТ, фонд № 166, on. 1, ед. хр. 146

[2] Макаров, Валентин Федорович (1941-). Прошлое нашего края и села Алёшкин-Саплык.<Текст>: краткая история села Алёшкин-Саплык <Дрожжановского района Республики Татарстан> : историко-этнографические очерки : книги первая и вторая / Валентин Макаров. - Ульяновск : Печатный двор, 2012. - 527 с. : ил., портр., табл.; 22 см.; ISBN 978-5-7572-0317-1 (в пер.) — 191 С.

[3] Макаров В.Ф. От школы грамоты до передовой средней школы (Краткая история Алешкин-Саплыкской средней общеобразовательной школы). 2021 ҫулхи Юпа уйӑхӗн 26-мӗшӗнче архивланӑ. - Чебоксары: «Новое Время», 2013. - 216 е., вкл. (47-мĕш страницăна пăхăр)

[1]

[2]

[3]