Тăваттă-импульс

Тăваттă-импульс, 4-и́мпульс — энерги-импулсăн 4-векторĕ, классикăлла виçĕ виçеллĕ импульсăн (куçăм шутлавлăхĕн) векторне тăватă виçеллĕ уçлăх-вăхăт тĕлĕшпе релятивизмла анлăлалтни. Вара йăмлăхла пăнчăн импульсĕн классикăлла ${\vec {p}}=(p_{x},p_{y},p_{z})$ векторĕн виçĕ компоненчĕ тăватă-импульс векторĕн уçлăхла виçĕ компоненчĕ пулса тăраççĕ, Вăхăтпа тĕл килекен компонент пек (тĕллĕхпе хутланаканни чухлĕ) йăмлăхла пăнчăн тулли энергийĕ пулать. Тăваттă-импульсăн улшăнăвĕн хăвăртлăхĕ, куçакан ĕскерĕн хăй-вăхăчĕпе виçĕнекенскер, тăваттă-вăй ятлă.

$p^{\mu }={\begin{pmatrix}p_{0}\\p_{1}\\p_{2}\\p_{3}\end{pmatrix}}={\begin{pmatrix}E/c\\p_{x}\\p_{y}\\p_{z}\end{pmatrix}}={\begin{pmatrix}E/c\\{\vec {p}}\end{pmatrix}}.$

Е, тепĕр майлă: $$p^{\mu }=\left(p_{0},p_{1},p_{2},p_{3}\right)=\left({\frac {E}{c}},p_{x},p_{y},p_{z}\right)=\left({\frac {E}{c}},{\vec {p}}\right).$$

Çавăн пекех

• Интервал (релятивизм теорийĕ)
• Энергоимпульс тензорĕ

Литература

• Ландау Л. Д., Лифшиц Е. М. Теория поля. — Издание 7-е, исправленное. — М.: Наука, 1988. — 512 с. — («Теоретическая физика», том II). — ISBN 5-02-014420-7.
• Goldstein, Herbert. Classical mechanics. — 2nd. — Reading, Mass.: Addison–Wesley Pub. Co., 1980. — ISBN 978-0201029185.
• Rindler, Wolfgang. Introduction to Special Relativity (акăлч.). — 2nd. — Oxford: Oxford University Press, 1991. — ISBN 978-0-19-853952-0.
• Sard, R. D. Relativistic Mechanics - Special Relativity and Classical Particle Dynamics (акăлч.). — New York: W. A. Benjamin (акăлч.) выр., 1970. — ISBN 978-0805384918.

Каçăсем

• Lewis, G. N.; Tolman, R. C. The Principle of Relativity, and Non-Newtonian Mechanics // Phil. Mag.. — 1909. — Т. 18. — № 106.