Кейӳ çырăвĕ
Кейӳ çырăвĕ — Кейӳри иудей общини Яаков бен Хануккене урăх иудей общинăсенче кăтартмашкăн панă сĕнтерекен çыру. Кейӳ Руçĕ территоринчен тухнă ĕлĕк-авалхи документ. Кейӳ хулине пĕрремĕш хут (Qiyyōb ивр. קייב) асăнни пур. X ĕмĕрте çырнă тесе палăртаççĕ.
Çырури текст тӳрлет
Çырура урăх хуласенчи еврейсене Яаков бен Ханукки еврее парăма татмашкăн укçа пуçтарма пулăшма сĕнтернĕ. Çак çын унчен нихçан та нушаланман. Унăн шăллĕ урăх тĕне тытакансенчен укçа кивçен илнĕ чухне вăл тăванĕшĕн шанăç панă. Тăванне вăрă-хурахсем вĕлернĕ, укçа тавăрма вăхăт çитсен, шанăç параканне тĕрмене хупнă. Тепĕр çултан ăна община 60 монетă парса тĕрмерен кăларнă, анчах та ĕтĕмпех иһĕке тухмашкăн татах 40 монетă кирлĕ пулнă. Вара вăл çак çырупа çитмен укçана пуçтарма тухса кайнă. Çыру вĕçĕнче çыракансен алпуснисем (ячĕсем) пур. Пурĕпе 11 çын. Çыру текстне ивритпе майлаштарнă. Юлашки сăмахне çеç тĕрĕк çырăвĕпе палăртнă, тавçăрнипе, хасарла çырнă.
Тупнă историйĕ тӳрлет
Публикацисем тӳрлет
- Golb, Norman and Omeljan Pritsak. Khazarian Hebrew Documents of the Tenth Century. — Ithaca: Cornell Univ. Press, 1982.
- Голб Н., Прицак О. Хазарско-еврейские документы X века. — 1-е изд. 1997; 2-е изд. 2003. — М.—Иерусалим: 2003. — ISBN 5-93273-126-5
- Киевское письмо. / Комм. В. Я. Петрухина // Древняя Русь в свете зарубежных источников: Хрестоматия. Том III. Восточные источники. — М.: Русский Фонд Содействия Образованию и Науке, 2009.
Литература тӳрлет
- Торпусман А. Н. Антропонимия и межэтнические контакты народов Восточной Европы в средние века. Имя Гостята в еврейской рукописи из Киева первой половины Х века // Имя – этнос – история. М.: Ин-т этнографии им. Н. Н. Миклухо-Маклая, 1989. С. 48–53.
- Марсель Эрдаль. Хазарский язык. // Хазары. — М.— Иерусалим, 2005
- Erdal M. The Khazar Language // World of the Khazars. — Leiden; Boston: Brill, 2007.
- Пузанов В. В. «Киевское письмо» как источник по социальной и правовой истории Древней Руси // Вестник Тюменского государственного университета. 2006. № 2. С. 154—160
- То же: Пузанов В. В. Древнерусская государственность. Ижевск, 2007. С. 487—499.
- Zuckerman C. On the Kievan Letter from the Genizah of Cairo // RUTHENICA. Т. X.. — Киев: 2011.
- Шапира Д. Евреи в раннее Средневековье в соседних с Россией странах. — М.; Иерусалим: Мосты культуры/Гешарим, 2010.
- Якерсон С. М. Несколько палеографических ремарок к датировке «Киевского письма» // Кенааниты: Евреи в средневековом славянском мире. — М.; Иерусалим: Гешарим, 2014.
- Торпусман А. Н. Вокруг «Киевского письма»: к 35-летию опубликования документа. Полемические заметки // Хазарский альманах. Т. 16. — Мускав: 2019.