Кăшлавçăсем

Кăшлавçăсем (лат. Rodentia) — сĕт ĕçекенсен чи йышлă ушкăнĕ. Mammal Species of the World (2005) хыпар кĕнекинче 2277 кăшлакан чĕрчуна асăннă. Çак ушкăна кĕрекенсем диастемăпа тата çӳлти тата аялти янахсенче пĕрер мăшăр шултра касав шăлсемпе уйрăлса тăраççĕ.

Пур çĕрте те сарăлнă, хăшпĕр утрав çинче, çаплах Антарктидăра çеç çук.

Сăнĕ-тĕсĕ

Кăшлакан чĕрчунсен кĕлеткисем пысăках мар, 5 см хăшпĕр шăшин, 130 см капибарăн. Вăтамран, 50 см ытла мар. Хӳри қелеткинчен чылаях вăрăмрах (пĕчĕк шăшисен тата тушканчиксен), çаплах пачах та çук пулать.

Пысăкăш

Капибара, халĕ пурăнакан мăнтай кăшлавçă, 91 кг çити таять.

Çынпа хутшăнни

Чир-чĕр ертекенсем

Этемпе юнашар пурăнакан кăшлавçăсем, килте-и е тискер чĕрчунсем-и - чире саракансем шутланаççĕ. Сăмахран, кăшлакан чĕрчунсем яланах листери инфекцине ертеççĕ. Унсăр пуçне вĕсен шăкĕнчи шурри е юн шывĕ аллерги тăваççĕ.

Пăрăнтăксем çутçанталăкра сахалтан та 8 хăрушла чире чĕртекене, вĕсен хушшинче сăвăс энцефаличĕ, риккетсиоз, токсоплазмоз тата ур., ертеççĕ Сăвăрсем çутçанталăкри бубон чумине куçараççĕ.

Кăшлавçăсем культурăра

Миниатюрăсем çинче

Тĕрлĕрен кăшлавçăна марккă, вак укçа тата паллăх медалĕсем çинче чылай патшалăхра ӳкернĕ. Çапла, сăмахран Раççей банкĕ 2008 çулхи утăн 1-мĕшĕнче «Сохраним наш мир» вак укçа серинче хаклă металран çапнă 8 паллă вак укçа хушшинче ахаль хăнтăра кăтартнă. Мăйăр катакан пакшана 1992 çулта пичетленĕ 50 пуслă беларус купюрин аверсĕ çинче пур.

Геральдикăра

• Коми Республикинчи Кулом вăрри районĕн гербĕ çинче пакша урисемпе мăйăра тытса тăрать, çак ĕнтĕ кунти вăрман пуянлăхне палăртать.
• Сарăлнă геральдика чĕрчунĕ — хăнтăр. Унăн сăнарне Европăри темиçе хулан гербĕ çине вырнаçтарнă: Омли, Норвеги; Беверн, Германи; Биберштайн, Швейцари; Ломжа, Польша; Тĕмен, РФ; Веброн, Франци.

Литература

• (2001) «Molecular phylogeny and divergence time estimates for major rodent groups: Evidence from multiple genes». Molecular Biology and Evolution 18 (5): 777–791. PMID 11319262.
• Carleton, M. D. and G. G. Musser. 2005. «Order Rodentia», pp. 745—752 in Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference. Johns Hopkins University Press, Baltimore.
• (2002) «Evaluating rodent management with Cambodian rice farmers». Cambodian Journal of Agriculture 5: 21–26.
• McKenna, Malcolm C., and Bell, Susan K. 1997. Classification of Mammals Above the Species Level. Columbia University Press, New York, 631 pp. ISBN 0-231-11013-8
• Nowak, R. M. 1999. Walker’s Mammals of the World, Vol. 2. Johns Hopkins University Press, London.
• (2004) «Phylogeny and divergence date estimates of rapid radiations in muroid rodents based on multiple nuclear genes». Systematic Biology 53 (4): 533–553. DOI:10.1080/10635150490468701. PMID 15371245.
• University of California Museum of Paleontology (UCMP). 2007 «Rodentia». [1]
• Wilson, D. E. and D. M. Reeder, eds. 2005. Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference. Johns Hopkins University Press, Baltimore.
• Wolfgang Maier: Rodentia, Nagetiere. In: Wilfried Westheide, Reinhard Rieger (Hrsg.): Spezielle Zoologie. Teil 2: Wirbel- oder Schädeltiere. Spektrum Akademischer Verlag, Heidelberg — Berlin 2004, 712 Seiten, ISBN 3-8274-0307-3.
• Grant Singleton, Christopher R. Dickman, D. Michael Stoddart: Nager. In: David W. Macdonald (Hrsg.): Die große Enzyklopädie der Säugetiere. Könemann Verlag, Königswinter 2004, S. 578—587, ISBN 3-8331-1006-6 (deutsche Übersetzung der Originalausgabe von 2001).
• Hans-Albrecht Freye: Die Nagetiere. In: Bernhard Grzimek et al. (Hrsg.): Grzimeks Tierleben. Bd. 11. Säugetiere 2. Kindler Verlag, Zürich 1969, S. 204—211.
• Richard Lydekker: Rodentia. In: The Encyclopædia Britannica. 11. Ausgabe. Bd. 13. University of Cambridge, New York 1911, S. 437—446.