Алтай Республикин географийӗ

Алтай Республики Хĕвеланăç Çĕпĕр кăнтăр енче вырнаçнă. Вăл çурçĕр-анăç енче Алтай крайĕпе, кăнтăр-анăç енче — Монголипе, кăнтăр енче — Китайпа, тухăç енче — Хакасипе те Тывапа, çурçĕр-тухăç енче — Кемĕр облаçĕпе чикĕленет. Çурçĕртен кăнтăрта территорин вăрăмăшĕ — 400 км, анăçран тухăçра — 360 км. Китайпа чикĕ вăрăмăшĕ кунта 40 км çеç.

Климат

Климат питĕ континенталлă, кĕске те ăшă çулкуннепе тата çӳллĕ сивĕ хĕлпе^[1].

Вар-çул тӳремлĕхсенче сывлăш температури 0-ран +5-ччен °C (чи ăшă çанталăк Чемал ялĕнче фиксациленĕ), тата ку Çĕпĕрте чи ăшă температура.

Ту сенче вар-çул сывлăш температури —6 °C ӳктерет (Кош-Агач ялĕнче фиксациленĕ)^[2]^[3].

Кош-Агач районĕ те Улаган районĕ Аякри Çурçĕрти районсем шутне кĕрĕт.

Рельеф

Республикăри рельеф нумай çӳллĕ ту-сăрт хырçисемпе, пайланă ансăр та тарăн юханшывсен тӳремлĕхĕсемпе, сайра анлă ту-сăрт хушшинчи пысăк айлăмсемпе. Чи çӳллĕ сăрт — Белуха (Кадын-Бажы) — 4506 м, Çĕпĕрте чи çӳллĕ вырăн.

Белуха
Теректин ту-сăрт хырçин çӳллĕшĕсем.
Уймон çеçенхирĕ. Чендек ялĕнчен тухăçра
Тавдинская çĕр-хăвăлĕнче кĕни

Тавдинская çĕр-хăвăлĕнче кĕни

Юханшывсемпе кӳлĕсем

Юханшывсемпе кӳлĕсем йышĕ республикара — 20 пин, пĕтĕм вăрăмăшпа ытла 60 пин. км. та 7 пин кулĕ патнелле, пĕтĕм лаптăкпа ытла 600 км². Чи пысăк юханшывсем: Катунь та Бия, вĕсем пĕрле Обьра юхаççĕ, чи пысăккисенчен Çĕпĕрте юханшывĕ. Чи пысăк кӳлĕ Ылтăн (алт. Алтын-Кёль) лаптăкпа 230,8 км² та тарăнпа 325 метр.