Çĕр хăвăлĕ
Çĕр хăвăлĕ — Çĕр витĕмĕн çӳлти хулăмăшĕнчи çутçанталăк ĕçĕ-пуçĕпе пулса тăнă хăвăлсем,çĕр çийĕпе çын куçмаллăх пĕр е темиçе шăтăкпа çыхăннă. Чи пысăк çĕр хăвăлĕсем — кăткăс йĕркеллĕ иртмеллсемпе залсенчен, сайра мар пĕтĕм тăсăлăвĕпе темиçĕ вунпӳ çухрăма çитет. Çĕр хăвăлĕсене спелеологи ăслăлăхĕ тĕпчет.
.jpg)
Çĕр хăвăлĕсен тĕсĕсемПравить
Пăрлăх çĕр хăвăлĕсемПравить
Пăрлăхлă çĕр хăвăлĕ Фолл пăрлăхĕ хĕрринче (Fallbreeen), Шпицберген.
Пăрлăх кĕлеткинче ирĕлекен юр шывĕ хăвăл туса хурать. Çакăн евĕр çĕр хăвăлĕсем чылай пăрлăхсенче тĕл пулаççĕ.
Вулканлă çĕр хăвăлĕсемПравить
Шăранчăклă çĕр хăвăлĕ, Гавай.
Тектоникăллă çĕр хăвăлĕсемПравить
Эрозиллĕ çĕр хăвăлĕсемПравить
Шывпа ирĕлтереймен тăпрасенче çĕр хăвăлĕ механикăллă эрози ĕçĕпе пулса каять. Часах çак çĕр хăвăлĕсемтинĕс хĕрринче хум çапнипе пулаççĕ. Çаплах, çĕр хăвăлĕсем малтанхи тектоника çурăкĕсемпе пĕчĕк шыв юхнипе пулса тăраççĕ. Хăйăрлăхсенче те, гранитлăхсенче те çĕр м тăсалăвлĕ эрозиллĕ çĕр хăвăлĕсем тĕл пулаççĕ.
Ӳкерчĕк:Ice cave2.jpg
Альдегонд пăрлăхне кĕмелли çăлĕ çине 55 м тарăнăш тĕпĕнчен ахсан, 2002 г, Шпицберген. Çӳлте çын ĕмĕлки курăнать (танлаштарма).
Карст çĕр хăвăлĕсемПравить
Кризна Яма карст çĕр хăвăлĕнчи кӳлĕ, Словени.
Катерлох çĕр хăвăлĕнчи натечные образования, Австри.
Тĕнчери чи тарăн çĕр хăвăлĕсем[1]Править
| Чул хăвăлĕ | Тарăнăшĕ, м | Тăршши, м | Вырнаçăвĕ | |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Крубера-Воронья | -2191[2] | 13 232 | Абхази |
| 2 | Юр | -1753[3] | 24 080 | Абхази |
| 3 | Лампрехтсофен | -1632 | 50 000 | Австри |
| 4 | Мирольда | -1626 | 13 000 | Франци |
| 5 | Жан Бернар | -1602 | 20 536 | Франци |
| 6 | Торка дель Сьерра | -1589 | 7060 | Испани |
| 7 | Сарма | -1543 | 6370 | Абхази |
| 8 | Пантюхинская | -1508 | 5530 | Абхази |
| 9 | Чеки-2 | -1502 | 5291 | Словени |
| 10 | Чеве | -1484 | 26 194 | Мексика |
Тĕнчери вăрăм чул хăвăлĕсем[4]Править
| Çĕр хăвăлĕ | Тăршши, м | Тарăнăше, м | Вырнаçăвĕ | |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Мамонт | 590 629 | -115 | АПШ |
| 2 | Джуэл кэйв | 225 405 | -193 | АПШ |
| 3 | Оптимислăя | 215 000 | -15 | Украина |
| 4 | Уинд кэйв | 202 633 | -197 | АПШ |
| 5 | Лечугия | 196 034 | -489 | АПШ |
| 6 | Хёллох | 194 193 | -939 | Швейцари |
| 7 | Фишер Ридж | 177 314 | -108 | АПШ |
| 8 | Окс Бель Ха | 164 457 | -33 | Мексика |
| 9 | Сак Актун | 157 533 | -72 | Мексика |
| 10 | Зибенхёнгсте-хохгант | 154 000 | -1340 | Швейцари |
СССР территоринчи калăплă çĕр хăвăлĕсемПравить
Спелеофауна, экологиПравить
Археологиллĕ хаклăхĕПравить
Çавăн пекех пăхарПравить
КаçăсемПравить
- Уралăн çĕр хăвалĕсем Архивленĕ 18 Чӳк уйӑхӗн 2007 çулта.
- Кугитанга (Туркменистан) çĕр хăвăлĕсем Архивленĕ 16 Ҫу уйӑхӗн 2008 çулта..
- çĕр хăвăлĕнчи пăрлăх. Архивленĕ 19 Юпа уйӑхӗн 2008 çулта.
- Пермь енĕн çĕр хăвăлĕсем. Орди çер хăвăлĕ. Кэйв-дайвинг