Чьвашъ аберь болдымыръ (сăвă)

	Чьвашъ аберь болдымыръ
	Чьвашъ аберь болдымыръ
Жанр:	сăвă
Автор:	Василий Иванович Лебедев
Тăван чĕлхи:	чăваш
Хайланă çул	<1852>
Пичетленĕ:	1852-мĕш çултан пуçласа
Уйрăм кăларăм:	уйрăм кăларăмпа тухман
Куçару:	вырăсла куçару (В. Лебедев, <1852>), нимĕçле куçару (В. Шотт, 19-мĕш ĕмĕр)

Чьвашъ аберь болдымыръ — Василий Иванович Лебедев (1813-?) XIX ĕмĕрте, 1852-мĕш çул тĕлнелле, чăвашла çырнă сăвă.

Малçăлкуçра çак 33 йĕркеллĕ сăввăн ятне кăтартман. Çавăнпа та хăшпĕр çынсем ăна «Пирĕн телей» тесе асăнаççĕ. Мĕншĕн тесен сăвăра хăйĕнче те çапла каланисем пур. Анчах та ятсăр текен сăвăсене малтанхи йĕркене кура асăнма йышăннă. Кунта вара малтанхи йĕрке — «Чьвашъ аберь болдымыръ».

Сăвă кунçулĕ тӳрлет

Текст тӳрлет


Оригинал	Паянхи орфографипе (Н. П. Петров транскрипцийĕ)	Вырăсла йĕркепĕрлĕх	Вырăсла куçару^[1] (<1852>)
Чьвашъ áберь бóлдымыръ, Адыль батнé кúльдымыръ; Ондá тýдухъ лардымыръ. Хале тьяк-замъ идяссе: Штан чивашь-замъ каяссе? – Áберь чьвашъ – тýдухъ чьвашъ; Тодаръ пяринъ хорандáшъ; Пúринъ чильгú – чивáшъ чильгú. Хужъ чохнé болать хойгú: Тора-батнé бырáдбыръ, Киремéть-ри прагáдбыръ Пру-занé, инé-занé: Тора бáдчиръ сивлихъ-не, Тора бадчиръ телей-не. Ï уггермя áберь бальмястбыръ , Счотламá-да бильмястбыръ; Пáчка пúринъ идятбыръ: Мень тувáсъ хойгú чохнé? Мень барáсъ тiякъ-занé? Сяплá áберь борнáдбыръ, Сяплá телéй корáдбыръ; Табáк-не да тордáдбыръ. Мень тувáсъ – пúринъ телей! Пúринъ болáть вылихъ-замъ, Уть, сыснá, чихá, хортъ-зáмъ, Сорыхъ, хоръ, лáихъ муггýръ, Куваггáлъ, сють, сюмардá; Сiй, чивашь, хорá сюкýръ, Сотса яръ вылихъ кондá; Нумáй бóле саннъ окся Тьякъ-занé хойгú чохнé. Сiй, чивашъ, хорá сюкуръ. Мень тувасъ? – пúринъ телей!	Чӑваш эпӗр пултӑмӑр, Атӑл патне килтӗмӗр, Унта тӑтӑх лартӑмӑр? Халӗ тиексем ыйтаҫҫӗ: Ӑҫтан чӑвашсем каяҫҫӗ? Эпӗр чӑваш – тӑтӑх чӑваш, Тутар пирӗн хурӑнташ; Пирӗн чӗлхи – чӑваш чӗлхи. Хӑш чухне пулать хуйхи, Турӑ патне пыратпӑр, Киреметри пӑрахатпӑр Пӑрусене, ӗнесене. Турӑ патӑр сывлӑхне, Турӑ патӑр телейне. Ӳкерме эпӗр пӗлместпӗр, Шутлама та пӗлместпӗр. Пачка пирӗн – ыйтатпӑр: Мӗн тӑвас хуйхӑ чухне? Мӗн парас тиексене? Ҫапла эпӗр пурнатпӑр, Ҫапла телей куратпӑр; Тапакне те туртатпӑр? Мӗн тӑвас – пирӗн телей! Пирӗн пулать выльӑхсем: Ут, сысна, чӑхӑ, хуртсем, Сурӑх, хур, лайӑх вӑкӑр, Кӑвакал, сӗт, ҫӑмарта; Ҫи, чӑваш, хура ҫӑкӑр, Сутса яр выльӑххуна. Нумай пулӗ сан укҫа – Тиексене, хуйхӑ чухне. Ҫи, чӑваш, хура ҫӑкӑр. Мӗн тӑвас – пирӗн телей!.	Мы чувашами родились И на Волгу прибыли, Где навечно осели. Ныне дьячки спрашивают: Откуда род чувашский? Мы чуваши – крепкие чуваши, Татары с нами родственны; Наш язык – язык чувашский. Нередко постигает нас горе, Обращаемся мы к торе, Киремети приносим жертву Телятами, коровами, Чтобы бог дал здоровья, Чтобы бог дал и счастья. Писать мы не умеем, И считать мы не умеем. Нашего батюшку мы просим: Что делать при беде? Что давать дьякам? Так вот мы и поживаем, Так мы счастье видим; Да понюхиваем табак. Что же делать – наше счастье! Водится у нас скот: Кони, свиньи, куры, пчелы, Овцы, гуси, хорошие быки, Утки, молоко и яйца; Ешь, чуваш, черный хлеб, А скотину продай, Много будет у тебя денег Для дьяков, при беде. Ешь, чуваш, черный хлеб. Что же делать – наше счастье!.	Мы чувашами родились И у Волги поселились, И живем при ней давным-давно. А ученые хлопочут: Откуда мы происходим? Мы чуваши – так чуваши, Нам приятели – татары, И язык у нас чувашский. В грусти, в горе и в несчастье Мы бежим скорее к торе: В киремети заколем Молодых телят, коров, Чтобы тора дал здоровье, Чтобы тора дал нам счастья. Мы не знаем ни писать, Не умеем и читать; Мы к священнику бежим: Что нам делать при несчастье? <Что властям нам поднести?> Так живем и доселе И видим все-таки свое счастье, Да понюхиваем табак. <Что поделать — наше счастье!> У нас есть домашний скот: Кони, свиньи, куры, пчелы, Овцы, гуси и быки, Утки, яйца и молоко… <Ешь, чуваш, свой чёрный хлеб> А скотину продавай; Скопишь ты побольше денег <Дьякам, коль придёт беда. Ешь, чуваш, свой чёрный хлеб. Что поделать — наше счастье!>

В. И. Лебедевăн ытти еткерĕ тӳрлет

«Чувашские предания»
«Симбирские чуваши»
«Звериная ловля у симбирских чувашей»

Вуламалли тӳрлет

В. Д. Димитриев. К вопросу об авторстве стихотворения «Чьвашъ аберь болдымыръ» // Вопросы метода, жанра и стиля в чувашской литературе. Чебоксары: ЧНИИ, 1981. — С. 138 – 146.
В. Г. Родионов. “Пирӗн телей“ сӑвӑ тата унӑн авторӗ. // «Тӑван Атӑл» (1996. — № 12. — С. 64—66)

Асăрхавсем тӳрлет

^ Родионов В. Г. Чăваш литератури. 18-19-мĕш ĕмĕрсем. Шупашкар, 2006 // С. 191-192 (кĕтеслĕ хăлăпкарисене В. Г. Родионов реконструкциленĕ, 19-мĕш ĕмĕрти куçаруçăн вĕсем çук)

Каçăсем тӳрлет

К вопросу об авторстве стихотворения «Чьвашъ аберь болдымыръ». В. Д. Димитриев // Сувары.рф портал

Ку литература пирки вĕçлемен статья. Эсир статьяна тӳрлетсе тата хушса проекта пулăшма пултаратăр.

[1] Родионов В. Г. Чăваш литератури. 18-19-мĕш ĕмĕрсем. Шупашкар, 2006 // С. 191-192 (кĕтеслĕ хăлăпкарисене В. Г. Родионов реконструкциленĕ, 19-мĕш ĕмĕрти куçаруçăн вĕсем çук)

[1]