Тӳрĕ кĕтеслĕ параллелепипед

Тÿрĕ кĕтеслĕ параллелепи́пед (кубоид) — кашнийĕ, пĕтĕмĕшле илсен, тӳркĕтеслĕх пулса тăракан 6 хысаклă нумайхысаклăх.

Параллелепипедăн хирĕçле выртакан хысакĕсем тан. Унăн пĕр-пĕр тăрриче пуçтарăнакан аякĕсем пĕрне-пĕри перпендикулярлă.

Параллелепипед формиллĕ тĕслĕхсен шутĕнче — кирпĕч, шăрпăк курупки, компьютерăн блокĕ.

Пĕр тăрă патĕнчи аяксене тепĕр чухне виçесем е хапасем теççĕ. Сăмахран, шăрпăк курупкин ытларах чухнехи виçисем 15мм, 35мм тата 50 мм.

Тĕрĕс е тăваткал параллелепипед тесе çавна калаççĕ, хăшĕн икĕ виçи тан, кунашкаллин ултă хысакаран иккĕшĕ тăваткалсем пулса тăраççĕ.

Тӳрĕ кĕтеслĕ параллелепипедăн калăпăшне ак çак формулăпа тупаççĕ:

V=abc,

кунта $a,b,c$ — унăн хаписем (виçисем).

Тÿрĕ кĕтеслĕ параллелепипедăн $d$ диагоналĕн иккĕмĕш капашĕ унăн виçисен иккĕмĕш капашĕсен суммипе тан:

d^{2}=a^{2}+b^{2}+c^{2},

çапла ĕнтĕ, диагональ тăршшĕ ак çакăн пек:

d={\sqrt {a^{2}+b^{2}+c^{2}}}.

Тÿрĕ кĕтеслĕ параллелепипедăн çийĕн лаптăкĕ

S=2(ab+bc+ac).

Тан виçесемлĕ (хапасемлĕ) тÿрĕ кĕтеслĕ параллелепипеда куб теççĕ. Кубăн мĕнпур 6 хысакĕ те — тан тăваткалсем.

Çавăн пекех