Космосла хăвăртлăх

Космосла хăвăртлăхсем (пĕрремĕш v₁, иккĕмĕш v₂, виççĕмĕш v₃ и тăваттăмĕш v₄) — космосри объектсем тÿпери ĕскерсен е вĕсен тытăмĕсен гравитацилле уйĕсенче куçнин палăрăмлăхлă чикĕлле хăвăртлăхсем. Космосла хăвăртлăх тенине космос аппарачĕ е урăх йышши ĕскер тÿпери ĕскерсен вăйăмĕпе куçнине палăрăмлăхлатма усă кураççĕ.

Newton Cannon
Пĕрремĕш, иккĕмĕш тата ытти космосла хăвăртлăхсене (çавăн пекех космосла маррисене те) Исаак Ньютон вĕрентĕвĕпе килĕшÿллĕн анализлани. A тата B снарядсем Çĕр çине ÿкеççĕ. C снаряд çаврăмла орбитăна тухать, D — эллипслине. E снаряд космоса вĕçсе каять

Палăртав тăрăх, космосла хăвăртлăх вăл — объекта (сăмахран, космос аппаратне, кĕскен КА) тӳпери ĕскер çийĕнче, атмосфера çук чухне тата çак тĕллевпе кирлĕ минимумла пуçламăш хăвăртлăха кăтартать:

• v₁ — объекта варринчи ĕскерĕн юрилле çулташĕ пулса тăма, урăхла каласан, лешĕн тавра çаврăмла орбитăпа нулле е, çийпе таналаштарсан, çав тери пĕчĕк çÿллĕшĕнче куçма;
• v₂ — объекта варринчи ĕскерĕн гравитацилле туртăмне çĕнтерсе малалла параболăлла орбитăпа куçма, çапла вара, вăл малтанхи вырăнтан вĕçĕмсĕр кайма пултарать;
• v₃ — планета çинчи объекта, çăлтăрăн туртăмне çĕнтерсе, планетăсен тытăмне хыçа хăварса ăнтăлма, — ку вăл çăлтăр тĕлĕшенчи параболăлла хăвăртлăх пулать;
• v₄ — планетăсен тытăмĕнчен ярсан, объект галактикăна хыçа хăварать.

Космосла хăвăртлăхсене Çĕр сийĕнчи кирек мĕнле çÿллĕш тĕлĕшпе те шутласа тупма пулать. Космонавтикăра вара, ытларах чухне, Çĕрĕн пĕр тикĕс чăмăр пек тата 6371 км радиуслă моделĕпе усă кураççĕ.

Çавăн пекех

• Космос аппарачĕ
• Çăлтăр карапĕ
• Орбитăри хăвăртлăх

Литература

• Ширмин Г. И. Космические скорости. — 2016. — Кн. Большая российская энциклопедия. Электронная версия.
• Ю. А. Рябов. [bse.sci-lib.com/article065144.html Космические скорости]. — Кн. Большая Советская Энциклопедия (БСЭ).
• Космические скорости / Гл. ред. А. М. Прохоров. — Москва : Советская энциклопедия, 1988. — Кн. Физическая энциклопедия. В 5-ти томах.