Дого́нсем (тăван ячĕ Dogom, Dogon тата ур., пĕр. х. Dogone; фула Haɓe, пĕр. х. Kado, тӳр. «халăх тĕнĕпе пурăнакансем») — Малин кăнтăр-тухăçĕнче ( кăнтăр-тухăçри Мопти облаç) пурăнакан халăх. Живут (пĕрле йышпа е фульбепе хутăшла) Бандиагара картлашки районĕнче, юнашар плато çинче тата Сено тӳремĕнче, çаплах Буркина-Фасори чикĕрен инçе мар темиçе ялта вырнаçнă.

Банани, догонсен ялĕ.

Догон чĕлхисемпе пуплеççĕ. Чылайăшĕ лингва-франка рольне вылякан фула чĕлхене, çаплах бамана чĕлхене пĕлеççĕ. Малири патшалăх чĕлхи статусĕллĕ франс чĕлхине пĕлекен çын сахал.

Халăхăн мĕнпур йышĕ — 800 пине яхăн çын (2007, хаклани)[1]. Кунта ытларах мăсăльмансем, хăшпĕр çĕрте халăх йăлине тытаççĕ, 10 % яхăн — христиансем (католиксем тата протестантсем).

Этнос-лингва енĕпе пайлани

тӳрлет
 
Догон чĕлхисем

Хальхи культурăра

тӳрлет

Догонсене Алексей Санаевăн «Уругуру» приключени романĕнче асăннă. Вĕсем пирки Эдмонд Уэллс «Энциклопедия относительного и абсолютного знания» кĕнекинче (5-мĕш томĕнче) çырнă.

Догонсем тата Номмо пирки Том Роббинс «Сонные глазки и пижама в лягушечку» романĕнче çырнă.

Çаплах догонсене тата вĕсен космологине Филип Дик «ВАЛИС» романĕнче çырса кăтартнă.

Асăрхавсем

тӳрлет

Литература

тӳрлет
  • Beaudoin G. Les Dogon du Mali. P.,1997.
  • Calame-Griaule G. Ethnologie et langage: la parôle chez les Dogon. P., 1965
  • Desplagnes L. Le Plateau central nigerien. P., 1907
  • Griaule M. Dieu d’eau. Entretiens avec Ogotemmêli. P., 1948
  • Griaule M. Masques dogons. P., 1938
  • Griaule M., Dieterlen G. The Dogon of the French Sudan. 1948
  • Guerrier E. La cosmogonie des Dogon. L’arche du Nommo. P., 1975
  • Hochstetler, J. Lee, Durieux J. A., Durieux-Boon E. I. K. Sociolinguistic Survey of the Dogon language area 2012 ҫулхи Юпа уйӑхӗн 7-мӗшӗнче архивланӑ.. SIL Electronic Survey Reports 2004—004: 187 p.
  • Laude J. African Art of the Dogon: The Myths of the Cliff Dwellers. N.Y., 1973
  • Palau Marti M. Les Dogons. P., 1957
  • Paulme D. Organisation sociale des Dogons. P., 1940
  • Wanono N. & Renaudea, M. Les Dogon. P., 1996

Каçăсем

тӳрлет