Вепс чĕлхи
Вепс чĕлхи (вепсле: vepsän kel' ), — вепссем калаçакан чĕлхи. Балтика-финн ушкăнне кĕрекен финн-укăр чĕлхи.
2002 çулхи халăха çырнин хыпарĕпе, вепс чĕлхипе калаçма пĕлекенсен шучĕ 5800. Чĕлхере 3 диалект: çурçĕрти, вăтамми тата кăнтăрти.
Тĕпчени
тӳрлетВепс чĕлхине тĕпчеме Эллиас Лённрот пуçланă. Вăл 1853 çулта пĕрремĕш вепс чĕлхи çинчен кăтартса паракан статьине çырнă. Август Альквист 1850 çулсенче вепс пурăнакан çĕрĕ тăрăх çӳренĕ, фольклор материалне пухса швед-вепс сăмахсарне хатĕрленĕ. 1913 çулта пĕрремĕш вепсле-вырăсла сăмахсар тухнă. 1930 çулсенче вепс çырулăхне аталантарма пуçласан, латиницăпа никĕсленĕ алфавитпе усă курнă. Лениннград облаçĕнчи Видла, Ошта, Капша, Шола тата Оята хулисенче 49 пуçламăш тата 5 вăтам вепс шкулĕ уçнă. 1937 çулччен 19 шкул кĕнеки, вепсле-вырăсла сăмахсар, вуламалли кĕнекесем пичетлесе кăларнă.
Вăрçă хыççăн вепс шкулĕсене хупнă, тĕлĕнтермĕшле илемлĕ вепс чĕлхи пĕтме пуçланă. Вепс чĕлхи вара килте калаçмалли çеç пулса тăнă.
1990 çулсен пуçламăшĕнче лару-тăру кăштах лайăхланнă: Карелире вепс чĕлхине аталантаракан программа ĕçлет. Вепс чĕлхипе «Kodima» ("Тăван çĕршыв") хаçат тухать.
Алфавичĕ
тӳрлет1930 çулсенче латиница усă курса çырнă:
| A a | Ä ä | B b | C c | Ç ç | D d | E e | F f |
| G g | H h | I i | J j | K k | L l | M m | N n |
| O o | Ö ö | P p | R r | S s | Ş ş | T t | U u |
| V v | Y y | Z z | Ƶ ƶ | ı | ’ |
1937 кирилица çине куçтарма тăрăшнă пулин те, вăл сарăлман. Паянкуна диакритика паллисене усă курса латиницăпа çыраççĕ:
| A a | B b | C c | Č č | D d | E e | F f | G g |
| H h | I i | J j | K k | L l | M m | N n | O o |
| P p | R r | S s | Š š | Z z | Ž ž | T t | U u |
| V v | Ü ü | Ä ä | Ö ö | ’ |
Халиччен те вепс чĕлхипе 70 кĕнеке пичетленсе тухнă. Чылайрахăшĕ - вĕренӳ кĕнеки. Вепс чĕлхи хальхи чи паллă литература ĕçченĕ Николай Абрамов сăвăçă. Вепс чĕлхине Петразаводскри Лённрот ячĕллĕ гимназире вĕрентеççĕ, çаплах факультатив майĕпе Ленинград облаçĕнчи хăш-пĕр шкулсенче вĕренме ирĕк панă. Çавăн пекех чĕлхене виçĕ институтра — Петразоводскри университетре, Карел педагогика институтĕнче, Санкт-Петербургри патшалăх университетĕнчи Çурçĕр халăхĕсен институтĕнче — вĕрентеççĕ.
Чĕлхери тĕслĕхсем
тӳрлет- Minä pagižen vepsän kelel. (Эпĕ вепс чĕлхипе калаçатăп)
- Minä armastan sindai. (Эпĕ сана юрататăп)
- Kuna sinä mäned? (Ăçта эсĕ каятăн?)
- Тоšta völ kerdan, en el'genda. (Тата кала, ăнланмастăп)
Каçăсем
тӳрлет- Санкт-Петербургри Вепссен Пĕрлешĕвĕ
- Вепс канашлăвĕ
- Вепс вики 2007 ҫулхи Юпа уйӑхӗн 11-мӗшӗнче архивланӑ.
- Нина Зайцева. Вепс чĕлхи историйĕ 2007 ҫулхи Юпа уйӑхӗн 2-мӗшӗнче архивланӑ. (вырăсла, финнла)